Dagblaðið Vísir - DV - 28.01.1995, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 28. JANÚAR 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RViK. SlMI (91)563 2700
FAX: Auglýsingar: (91 )563 2727 - aðrar deildir: (91)563 2999
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Sértæk góðvild
Mörkin eru óljós milli spillingar, fyrirgreiðslu og góð-
vildar. Sumpart eru þetta þrjú orð yfir sama málið. Orða-
munurinn lýsir fyrst og fremst misjöfnum sjónarhóli
fólks. Þetta hefur til dæmis komið vel fram í opinberri
umræðu um póhtísk ágreiningsefni í Hafnarfirði.
Fyrrverandi bæjarstjóri Hafnarfjarðar og félagsráð-
herra naut mikils stuðnings í prófkjöri Alþýðuflokksins,
þótt hann næði ekki efsta sætinu, sem hann sóttist eftir.
I prófkjörsbaráttunni birtust um hann greinar stuðnings-
manna, þar sem meðal annars var lýst góðvild hans.
Góðvild lýsir sér meðal annars í greiðasemi við náung-
ann. Þessi góðvild eða greiðasemi er yfirleitt meira eða
minna sértæk. Hún beinist einkum að þeim, sem næst
standa og bezt sjást, af því að þörf þeirra er ljósari en
hinna, sem fjær standa og sjást illa eða alls ekki.
Góðvild og greiðasemi eru homsteinar í frumstæðu
þjóðfélagi, þar sem réttur og velferð hefur ekki náð því
stigi, sem er í auðugustu ríkjum Vesturlanda. Ættin og
hreppurinn vom eins konar tryggingafélag í hörðum
heimi liðinna alda. Þannig þraukuðu forfeður okkar.
Nú á tímum hafa altækar aðgerðir að mestu leyst sér-
tækar af hólmi. Lög og réttur ná í stórum dráttum jafnt
til allra. Velferðin nær í stórum dráttum jafnt til allra.
Við lifum í þjóðfélagi, sem telur höfuðhlutverk sitt að
vera eins konar tryggingafélag fyrir lítilmagnann.
Ættin, vinimir og hreppurinn skipta einstaklinginn
miklu enn þann dag í dag. Þar gilda hinar sértæku að-
gerðir áfram. Til stjómmálamanna em hins vegar gerðar
þær kröfur í nútímanum, að þeir starfi fyrir heildina. í
raun eru þeir þó flestir á kafi í sértækum aðgerðum.
Hinir hörðustu líta á þetta sem góðvild sína og það
gera líka margir fylgismenn þeirra. Þetta hefur verið
áberandi í Alþýðuflokknum að undanfömu. í öðrum til-
vikum er fremur talað um fyrirgreiðslur og stjómmála-
menn tala jafnvel um sjálfa sig sem fyrirgreiðslumenn.
Þeir, sem standa næst góðviljuðum fyrirgreiðslu-
manni, fá svonefnda stóla, til dæmis sendiherraembætti.
í næsta hring fyrir utan fá menn stöður í ríkiskerfinu.
í þriðja hringnum fá menn svo sporslur, svo sem styrk
hjá menntaráðherra eða íbúð hjá bæjarstjóra.
Fjölmiðlarnir hafa tilhneigingu til að tala um góðvilj-
aðar fyrirgreiðslur ráðamanna sem spillingu. Fara þeir
í því að vestrænni fyrirmynd frá útlöndum. Þar vita
menn, að það, sem einn fær, fá hinir ekki. Þar er tahn
spilling að taka einn úr biðröðinni og þjónusta hann.
MikiU fjöldi manna er sömu skoðunar hér á landi.
Þess vegna hafa fjölmiðlar nokkum hljómgrunn, þegar
þeir nefna dæmi um góðvild og fyrirgreiðslu og kalla þau
spilhngu. Af stuðningi kjósenda við fyrirgreiðslumenn
stjómmálanna má þó sjá, að þetta er umdeilt atriði.
Hahdór Laxness lýsir þjóðarsál íslendinga í Innan-
sveitarkroniku og segir þar meðal annars: „Afturámóti
klífa þeir þrítugan hamarinn til að verða við bænarstað
vina og frænda, enda mundi landsbygð á íslandi hafa
lagst niður fyrir mörgum öldum ef eigi væri svo.“
Dálæti margra íslendinga á sértækum fyrirgreiðslum
er arfur frá fyrri öldum, þegar hugarfar af því tagi var
nauðsynlegt í lífsbaráttunni. Nú á tímum er þetta dálæti
ekki lengur kostur, heldur dragbítur á vegferð þjóðarinn-
ar inn í jafnréttis- og markaðsþjóðfélag nútímans.
Því færri sem nota orðin góðvild og fyrirgreiðslu og
því fleiri sem nota orðið spilhngu um hina umdeildu at-
burði, þeim mun lengra er þjóðin á veg komin.
Jónas Kristjánsson
Ólga í Rúss-
landsher út af
Tsjetsjeníustríði
Skýrt hefur veriö frá því að neyð-
arsímalínan milli Rússlandsforseta
og landvarnaráöuneytis, sú sem
aðeins á að grípa til sé skyndiárás
talin yfirvofandi, var í notkun í
Kreml á miðvikudagsmorgun.
Ástæðan var að yflrmenn í rúss-
neskum loftvörnum höfðu túlkað
eldflaugaskot Norðmanna til rann-
sóknar á norðurljósum sem hern-
aðarögrun við Rússland.
Komið er á daginn að norskir
aðilar höfðu tilkynnt Rússum fyrir-
fram um eldflaugarskotið frá And-
eyju í Lófót norður yfir Svalbarða,
en sú vitneskja ekki komist tii skila
á réttum stað í yfirherstjóminni.
Hefur atvikið ekki eflt álit á þeim
sem þar halda um stjórntauma, og
var þó vart á niöurlæginu þeirra
bætandi.
Kæmleysisleg skyndiákvörðun
um herferðina gegn Tsjetsjeníu og
álappaleg framkvæmd hennar hef-
ur beint sjónum manna, innan
Rússlands og utan, að því hvemig
komið er fyrir hernum sem fyrir
rúmum hálfum áratug var talinn
fær um að ryðjast yfir Vestur-
Evrópu, kæmi ekki kjarnorkuógn-
un á móti.
Eftir sjö vikna bardaga hefur
rússneski herinn látið þúsundir
fallinna og særðra fyrir léttvopn-
uðum sveitum Tsjetsjena, en þó
ekki náð að leggja undir sig nema
um helming höfuðborgarinnar
Grosní. Komið hefur í ljós að lítt
þjálfuðum nýliðum var att út í op-
inn dauðann meö vélahernaði á
borgarstrætum.
Fréttamönnum ber saman um að
óbreyttir hermenn jafnt og hðsfor-
ingjar séu fulhr fyrirhtningar og
haturs á stjórnendum í Moskvu,
hernaðarlegum jafnt og póhtísk-
um, sem sent hafa þá í þessa ófæru,
varbúna að flestu leyti.
Hershöfðingjar hafa komið fram
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
opinberlega, gagnrýnt herferðina
til Tsjetsjeníu og framkvæmd
hennar. Boris Jeltsín forseti er
sagður hafa rekið þrjá hershöfð-
ingja úr stöðum aðstoðarland-
varnaráðherra fyrir þessar sakir.
Pavel Gratsjof landvarnaráðherra,
sem stjórnað hefur herferðinni í
Tsjetsjeníu, kveðst hafa sett sex eða
sjö hershöfðingja af fyrir að neita
að hlýða fyrirskipunum.
Öryggisráð Jeltsíns hefur lokið
lofsorði á frammistöðu Gratsjofs,
en eins og sakir standa hljómar það
sem háð. Slíkt gerist samtímis því
að hann lætur menn sína fara um
þær götu Grosní sem rússneski
herinn ræður og varpa sprengjum
niður í hvern kjallara, án þess að
grennslast eftir hverjir þar kunna
aö vera fyrir. Kjallararnir hafa ver-
ið athvarf óbreyttra borgara, eink-
um kvenna og barna, sem ekki
hafa getaö flúið borgina, fyrir stór-
skotahríð og loftárásum.
Rússlandsher telur um hálfa aðra
milljón manna, en fiárframlag til
hans er talið að raunghdi aðeins
einn tuttugasti af því sem Banda-
ríkjaher hefur úr að spila. Afleið-
ingin er að rússneska herinn skort-
ir allt, þjálfun, húsnæði, varahluti,
eldsneyti, jafnvel virðurværi fyrir
hermennina.
Nú lætur ríkisstjórnin það boð
út ganga, að herinn verði sjálfur
að bera aukakostnað af herferðinni
til Tsjetsjeníu af „varasjóði" sínum,
sem er enginn til. Jeltsín hefur fyr-
ir sitt leyti látið tiltækt fé ganga til
að hækka mála lífvarðar síns og
sérsveita innanríkisráðuneytisins
sem ætlað er að gegna víkinga-
sveitahlutverkum.
Sami fundur Öryggisráðsins og
bar lof á Gratsjof ályktaði að nú
gætu sveitir innanríkisráðneytis
tekið við af hernum í Tsjetsjeníu,
en skyldu þó áfram mega kveðja
th stórskotalið hans, vélaherdeildir
og lofther. Samþykktin er því gerð
th að láta sýnast svo aö herferðinni
sjálfri sé lokiö, án þess þó að sú sé
raunin.
Loks segja rússneskir fréttamenn
að meðal nánustu samstarfsmanna
Jeltsíns í Kreml séu uppi ráðagerð-
ir um að stofna enn einar sérsveit-
ir, einkaher forsetans. Reynist
þetta rétt ber það vott um að þar á
bæ gera menn ráð fyrir að stríðið
gegn Tsjetsjenum kunni að draga
alvarlegan dilk á eftir sér og vilja
vera við öllu búnir.
Öllum sem kunnugir eru málum
Rússlandshers ber saman um að
Gratsjof landvamaráðherra og
nánustu samstarfsmenn hans séu
fyrirlitnir, bæði fyrir hernaðarlega
vanhæfni og forkastanleg vinnu-
brögð á ýmsum sviðum. Hershöfð-
ingjarnir sem ráðherrann og Jelts-
ín eru að víkja til hliðar era aftur
á móti meðal þeirra virtustu og
vinsælustu í hernum.
Pavel Gratsjof landvarnaráðherra milli Viktors Tsérnomirdíns forsætisráðherra (t.h.) og Viktors Jerins innan-
rikisráðherra á fundi Öryggisráðs Rússlands á miðvikudag. Símamynd Reuter
Skoðanir annarra
Að uppræta
hryöjuverkamenn
„ísraelssfiórn á rétt á aö krefiast þess að PLO geri
allt sem hægt er th að stöðva hryðjuverkastarfsemi
sem stjómað er frá Gaza og Jeríkó. En ísraelsmenn
sjálfir hafa ekki getað upprætt hryðjuverk íslamstrú-
armanna á landsvæðum undir ísraelskri stjórn.
Jafnvel samkomulag um fullan frið mun ekki leiða
samstundis til friðar, þótt það gæti gert erfiðara um
vik fyrir liryðjuverkahópa að afla nýrra félags-
manna.“
Úr forustugrein New York Times 25. janúar.
Áfengi á elliheimilin
„Sylvia Brustad, formaður félagsmálanefndar
Stórþingsins, hefur vakið á sér mikla athygli fyrir
að vhja opna fleiriáfengisútsölur og leyfa elhheimh-
um að veita áfengi. Sumum finnst þetta á við að leyfa
að bölva í kirkjum. Tillögur um aukið frjálsræði í
áfengislöggjöfinni hafa sjaldan borið áfrangur í Nor-
egi. Þess vegna á Sylvia Brustad hrós skhið fyrir að
þora að taka málið upp.“
Úr forustugrein Verdens Gang 26. janúar.
Hjálpum Mexíkó
„Yfirheyrslur í þinginu sem miða að því að ná al-
mennu samkomulagi um hvemig koma beri Mexíkó-
mönnum th hjálpar munu þjóna efnahagslegum
hagsmunum beggja vegna landamæranna ríkulega.
Stjórnvöld og þingið geta komið því í kring og þau
ættu að gera það. Það er engin góðgerðarstarfsemi
að styrkja efnahag Mexíkós, það þjónar bandarískum
hagsmunum."
Úr forustugrein Washington Post 26. janúar.