Dagblaðið Vísir - DV - 18.04.1995, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 18. APRÍL 1995
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)563 2700
FAX: Auglýsingar: (91)563 2727 - aðrar deildir: (91)563 2999
GRÆN NÚMER: Auglýsingar. 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Ný ríkisstjórn?
Stjómarmyndunarviöræöur tóku heldur betur óvænta
stefnu yfir páskana. Davíð söölaöi um og skipti um hest.
í staö viðræöna við Alþýðuflokkinn um áframhaldandi
stjórnarsamstarf hefur Davíð gert samkomulag viö Hall-
dór Ásgrímsson um stj ómarmyndunarviðræður með.þaö
fyrir augum að Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur
gangi í eina sæng.
Hver átti von á þessu? Ekki þeir kjósendur sem greiddu
atkvæði með vísan til þeirra stóm yfirlýsinga í kosning-
unum að þær snemst um það hvort stjómin og stöðug-
leikinn héldist. Ekki þjóðin sem fylgdist með því í of-
væni alla kosninganóttina hvort ríkisstjórn Davíðs og
Jóns Baldvins stæðist atlöguna. Ekki þingmenn stjómar-
flokkanna sem samþykktu einum rómi, strax eftir kosn-
ingar, að láta á það reyna hvort samstarfið héldi áfram.
Ekki fyrrum stjómarandstæðingar sem höföu hlustað á
formann Framsóknarflokksins lýsa því yfir, bæði fyrir
og eftir kosningar, að hans fyrsta verk yrði að reyna að
mynda vinstri stjóm. Ekki heldur framsóknarmenn inn-
an þings og utan sem hafa talið Davíð Oddsson sinn
helsta andstæðing í póhtíkinni.
Satt að segja var ekkert í myndinni sem gat komið í
veg fyrir áframhaldandi samstarf Sjálfstæðisflokks og
Alþýðuflokks, nema eins atkvæðis meirihluti á þingi. Sá
meirihluti er ekki sterkur, það verður að viðurkenna,
en eins atkvæðis meirihluti dugði gömiu viðreisnar-
stjóminni og hann var í raun ekki meiri á síðasta kjör-
tímabili ef tillit er tekið til þeirra uppreisnarseggja sem
stóðu að stjórnarsamstarfinu í íjögur ár.
Auk þess hefur verið bent á þann möguleika að Sjálf-
stæðisflokki og Alþýðuflokki hefur staðið til boða að
bjóða Kvennalistanum til samstarfs.
Menn geta velt því fyrir sér hvort Davíð eða Halldór,
eða þeir báðir saman, hafi leikið tveim skjöldum síðustu
sólarhringana. Svo flatt kemur þessi nýjasta vending upp
á þjóðina og jafnvel þá sem best fylgjast með.
En í pólitík er ekki spurt um leikreglur. Sá einn sigrar
sem á síðasta orðið. Og sá einn tapar sem lætur leika á sig.
í dag mun Davíð Oddsson biðjast lausnar fyrir ráðu-
neyti sitt en hann og Halldór Asgrímsson munu jafn-
framt mæla með sjálfum sér til nýrrar stjómarmyndun-
ar. Með því að stíga það skref taka þeir báðir áhættu sem
getur ekki endað á annan veg en stjómarmyndun þess-
ara tveggja flokka. Þeir hafa kastað teningunum og það
er ekki aftur snúið.
Víst hafa þessir tveir flokkar sterka stöðu meðal kjós-
enda. Meirihluti þeirra á þingi er sömuleiðis yfirgnæf-
andi. Þar með er ekki sagt að slík stjóm mæhst vel fyrir
enda má fuhyrða að kjósendur þessara tveggja flokka séu
einmitt kjósendur annars þeirra vegna andstöðunnar við
hinn.
Þjóðin hefur ekki góða reynslu af samstjórn Sjálfstæð-
is og Framsóknar. Hér hefur áður verið sagt að það sé
ríkisstjóm helmingaskipta, hagsmuna og kvóta. Hún
verður íhaldssöm í eðh sínu og kjósendur geta htlar von-
ir gert sér um breytingar í þeim málum sem mestur
ágreiningur hefur verið um. Er þar átt við fiskveiðimál,
landbúnaðarmál, Evrópumál og atkvæðisréttinn, svo fátt
eitt sé nefnt.
Hins vegar er ástæðulaust og ótímabáert að lýsa slíka
stjóm óalandi og óferjandi og báðir hafa þeir Davíð og
Hahdór sýnt það og sannað á ferh sínum og í kosninga-
baráttunni að þeir em sterkir foringjar og til margs lík-
legir. Spumingin verður einfaldlega sú hvort forysta
þeirra verði tregðulögmálinu yfirsterkari.
Ehert B. Schram
íslendingar hafa lengi tileinkað sér nýjungar fljótar en aðrar þjóðir, til góðs og til ills.
íslensk tunga og
umheimurinn
í janúar var í Atlanta í Georgíu-
fylki í Bandaríkjunum haldið mik-
iö þing málvísindamanna. Var þar
einkum fjallað um minnihlutamál
sem svo eru kölluð. Kom margt
merkilegt fram þótt ef til vill vekti
það mesta athygli að af 6000 tungu-
málum heimsins væru 95% í út-
rýmingarhættu. Auk þess ætti um
helmingur lifandi tungumála
heimsins sér enga lifsvon og
myndu þau deyja út á næstu 30
árum af því að enginn læði þau að
móðurmáli.
Fornmálið islenska
íslendingar hafa lengi tekið þaö
sem sjálfsagðan hlut að þetta fom-
lega móðurmál okkar, íslenska,
lifði af öll áfoll og efnahagslegar og
menningarlegar þrengingar. Mál
hinna ódauðlegu gullaldarbók-
mennta eddukvæða og dróttkvæða,
íslendingasagna og Sturlungu,
Hallgríms, Jónasar og Halldórs
Laxness gæti ekki liöið undir lok.
Fréttir eins og bárust frá Atlanta á
dögunum ýta engu að síður við
mörgum og menn spyrja hvað
verði um íslenska tungu í framtíð-
inni. Einangrun landsins, sem vó
þyngst í varðveislu málsins, er
Íöngu rofin. Samstarf og samvinna
ríkja heims á eftir að aukast á
næstu árum og áratugum og enska
á eftir að taka við sem aðalsam-
skiptamál heimsins á nýrri öld.
Um þetta er ekkert nema allt gott
að segja. Náin samvinna sjálf-
stæðra þjóða á eftir að marka líf
okkar á næstu öld og heimurinn
þarf á einu öflugu samskiptamáli
að halda. Hvað sem líður fallegum
draumum fyrri manna um tilbúið
alþjóðamál er það enska sem hefur
sigrað og énginn fær við því gert.
Nú tala um 350 milljónir manna
ensku að móðurmáli og um hálfur
annar milljarður manna talar
ensku sem fyrsta erlenda tungumál
sitt. Innan tíu ára er haldið að sú
tala verði komin upp í tvo milljaröa
og innan 25 ára er sagt að um helm-
ingur jarðarbúa noti ensku sem
aðalsamskiptamál.
KjaUarínn
Tryggvi Gíslason
skólameistari
AIDS, aids og eyðni
íslendingar hafa lengi tileinkað
sér nýjungar, fljótar en aðrar þjóð-
ir, til góðs og tíl ills. Enskukunn-
átta hér hefur lengi verið mikil
enda þótt hana þurfl að stórbæta.
Hins vegar þarf einnig og jafnframt
að huga að þjóðtungunni, þessu
eldforna, klassíska tungumáli sem
á sér engan sinn líka í heiminum
fyrir það hversu lítið máhð hefur
breyst, hversu gagnsætt málið er
og hversu mikill frjómáttur þess
er. Fyrir nokkrum árum sagöi
sænskur prófessor við mig að á
meðan Svíar veltu því fyrir sér
hvort rita ættf enska skammstöf-
unarorðið AIDS með stórum stöf-
um eða litlum ræddu íslendingar
um það hvert af sjö mismunandi
nýyrðum ætti að taka upp um
þennan vágest.
Málstefna framtíðarinnar
Sagt er að siðmenning hverrar
þjóðar búi í máli hennar. Mikið og
gott starf hefur verið unnið í mál-
ræktarstarfi á íslandi undanfama
öld og íslensk tunga stendur traust-
ar en nokkm sinni. Engu að síður
er þörf á að sett séu lög um ís-
lenska málsfefnu sem hefur að
geyma fimm frumatriði. í fyrsta
lagi að leggja meiri áherslu á fjöl-
þætta og markvissa móðurmáls-
kennslu í skólum landsins í sam-
ráði við heimilin og efla íslenska
námsgagnagerð. í öðm lagi setja
öllum fjölmiðlum strangar reglur
um mál og málnotkun á sama hátt
og Ríkisútvarpið hefur gert. í þriðja
lagi að auka þýðingar úr erlendum
málum og koma á fót íslenskri þýð-
ingarstofnun í tengslum við Orða-
bók Háskóla íslands. í fjórða lagi
að endurskoða kennslu í erlendum
tungumálum frá grunni - og í
fimmta lagi að stofna íslenska aka-
demíu þar sem sætu rithöfundar,
skáld, málfræðingar og aðrir mál-
vísir menn, karlar og konur. Undir
stjóm akademíunnar og í sam-
vinnu viö Orðabók Háskóla íslands
yrði gerð tölvutæk orðabók sem
geymdi allt ritað mál íslenskt mál
frá upphafi.
Þetta yrði annað af tveimur aðal-
verkefnum nýkjörins Alþingi ís-
lendinga. Hitt að marka vitunandi
stefnu í atvinnu- og launamálum
þjóðarinnar.
Tryggvi Gíslason
„Mikiö og gott starf hefur verið unnið
í málræktarstarfi á íslandi undanfarna
öld og íslensk tunga stendur traustar
en nokkru sinni. Engu að síður er þörf
á að sett séu lög um íslenska málstefnu
sem hefur að geyma fimm frumatriði.“
Skoðanir annarra
Davíð og matseðillinn
„Sjallinn er með pálmann í höndunum við samn-
ingaborðið og getur samið í allar áttír. Davíð Odds-
son er fimasterkur eftír að hafa losnað við helstu
ólátabelgina úr þingflokknum og hert tökin á þeim
sem eftir sitja. Vegur forsætísráðherrans hefur líka
vaxið hjá flokksmönnum að lokinni endurvinnslu
ráðherrans til líkama og sálar. En Davíð Oddsson
hyggst endumýja víðar en á matseðlinum hjá sér
og getur látiö kné fylgja kviði á stjórnarheimilinu."
Ásgeir Hannes Eiríksson i Timanum 12. apríi.
Misheppnuð tilraun
„Enn ein tilraunin til að sameina vinstri öflin hef-
ur mistekist. Er það ein athyglisverðasta niðurstaðan
í þingkosningunum. ítrekaðar tilraunir hafa verið
gerðar til sameiningar síöustu áratugina en niður-
staðan hefur ætíð verið sú sama. Nýir vinstri flokk-
ar hafa náö árangri í skamman tíma en síðan logn-
ast út af. Þeir hafa stundum náð fáeinum mönnum
á þing og jafnvel átt aðild að ríkisstjóm. En samein-
ingarhugsjón vinstri manna hefur jafnan beðið skip-
brot.“
Leiðari Mbl. 12. qtpríl.
Tregðulögmál
„Nú er Ijóst aö alþýðúflokksmenn og sjálfstæðis-
menn munu freista þess að endumýja sfjómarsam-
starf sitt að kosningum loknum. Líkur eru nokkrar
til þess að það takist, því ljóst er að tregðulögmál
gildir þegar ráðherrar geta setið í stólunum sínum,
fjafnvel þótt með naumum meirihluta sé. Það er hins
vegar ekki ljóst hvort þetta verður raunin. Ef flokk-
amir eru trúir því sem þeir settu fram í kosningum
ættu aö verða langar og strangar umræður um mál-
efnasamning."
Leiðari Tímans 12. apríl.