Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.1995, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 19. ÁGÚST 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT 8. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SiMI: 563 2700
FAX: Auglýsingar: 563 2727 - Aðrar deildir: 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, simi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Askriftarverð á mánuði 1550 kr. m, vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Misráðnar Kínaferðir
Vestrænar ríkisstjórnir geta aöeins mótmælt nýaf-
stöönum kjamorkutilraunum Kínverja með hangandi
hendi, af því aö Frakkar ætla að stunda slíkar tilraunir
í næsta mánuði. Það er illfært að siða ríkisstjómir heims-
ins, þegar vestræn ríkisstjóm brýtur alþjóðasamninga.
Kjarnorkutilraunir Frakka og Kínverja em forkastan-
legar. Þær stríða gegn alþjóðasamningum og draga úr
hkum á, að siðlitlar ríkisstjómir fari eftir alþjóðasamn-
ingum. Auk þess hafa kjamorkutilraunir táknræna
mynd hroka og fyrirlitningar stjórnvalda á umheiminum.
Kínverska stjórnin hefur samkvæmt aldagamalh hefð
nánast enga tilfrnningu fyrir því, að skoðanir í umheimin-
um skipti máh fyrir Kína. Kínversku ríkisstjóminni
fmnst útlendingar vera til þess eins nýtir að þéna undir
Kína og til að hafa af þeim fjárfestingarfé.
Aukin hemaðarumsvif Kínverja valda áhyggjum í
nágrannaríkjunum um þessar mundir. Landgöngulið frá
Kína hefur hertekið umdeilda eyju, sem er miklu nær
Fihppseyjum og Víetnam. Og kínverskum eldflaugum er
skotið í átt til Taívan í svoköhuðu æfingaskyni.
Vaxandi rembings hefur gætt í hótunum Kínastjómar
um innrás í Taívan, sem hún telur vera hluta af Kína.
Ennfremur bendir afstaða hennar th þróunar mála í
Hong Kong til þess, að hún muni ekki virða gerðan samn-
ing, þegar hún á að taka þar við völdum eftir tvö ár.
Misráðið var að ákveða að halda kvennaráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna í Kína. Jafnréttisráðstefnur á aUs
ekki að halda í ríkjum, sem virða ekki jafnrétti frekar
en önnur mannréttindi. Og Kína er orðið forusturíki
þeirra afla heims, sem hafna vestrænni siðmenningu.
Kínverska stjómin sýndi fyrirUtningu sína á útlendum
konum með því að ákveða skyndUega að færa hinn frjáls-
ari hluta hennar frá Peking, þar sem ríkisstjórnahluti
hennar verður. Þá höfðu vestræn ríki tækifæri tU að
neita að mæta á ráðstefnuna, en notuðu það ekki.
Kínverska stjórnin flutti órólega hlutann frá Peking
til að hann truflaði ekki hinn himneska frið á aðaltorgi
borgarinnar, þar sem hún stóð á sínum tíma fyrir eftir-
minrúlegu blóðbaði. Hún flutti þennan hluta í einangrun
upp í sveit, þar sem minni hætta væri á uppistandi.
Töluverð umræða var um þennan flutning hér á landi.
Þá komu fram óskir um, að íslenzku samtökin hættu við
að senda konur á ráðstefnuna, en þær óskir náðu því
miður ekki fram að ganga. Mun því verða gerð snautieg
ferð til Kína á þessa ráðstefnu í næsta mánuði.
íslenzka ráðstefnufólkið afsakar sig með því að segjast
ætla að tiota tækifærið tU að koma á framfæri gagnrýni
á stöðu jafnréttismála í Kína. Það er betra en ekki neitt.
Slík gagnrýni verður þó veikburða og ekki traustvekj-
andi, af því að málsástæður gefa meira tilefni.
íslenzk stjómvöld hafa undanfarið tekið upp þann
ósið að nudda sér upp við kínversk stjómvöld. Núver-
andi ríkisstjóm íslands og hin næsta á undan hafa stund-
að fjölmennar og gagnkvæmar heimsóknir ráðamanna
með gamalkunnu froðusnakki um frið og vináttu.
Þar á ofan hafa íslenzkir ráðamenn vakið vonir um
stóran markað í Kína íyrir íslenzkar vörur og þjónustu.
Með stuðningi stjómmálamanna var sett upp íslenzk
lakkrísverksmiðja í Kína og fór hún umsvifalaust á haus-
inn. Þannig mun fara um aUt íslenzkt fé í Kína.
Kína er fyrirferðarmesta vandræðaríki heimsins um
þessar mundir. Skynsamlegt er fyrir ríki, samtök, fyrir-
tæki og einstaklinga að forðast Kína sem mest.
Jónas Kristjánsson
Haustherferð
fram undan frek-
ar en friðargerð
Hermaöur Króatíu-Serba á flótta
eftir fall Krajina svaraði þannig
spurningu erlends fréttamanns um
orsök ófaranna þegar allar varnir
Serba brustu á tveim og hálfu
dægri: „Glæpamennskan, smyglið,
það fór með okkur. Herinn grotn-
aði niður dag frá degi síðustu tvö
árin. Forustan var svo gott sem
engin og þá fer allt til helvítis."
Ein af ástæðunum fyrir ósætti
stjórnmálaforingja Bosníu-Serba,
Radovans Karadzics, og yfirhers-
höfðingjans, Ratkos Mladics, er
gagnrýni hins síðarnefnda á gróða-
brask leiðtoganna með herfang og
smyglvarning. Serbnesk yfirvöld
hafa gert sérstakar ráðstafanir til
að hafa hendur í hári Bosníu-Serba
á herskyldualdri sem reyna að
laumast til Serbíu í flóttamanna-
straumnum frá Krajina og senda
þá til baka. Talið er að einungis
þriðjungur Serba sem bjuggu í
Bosníu við upphaf stríðsins sé eftir
á yfirráðasvæði Karadzics, sem þó
er rúmlega tveir þriðju landsins.
Herfilegur ósigur Króatíu-Serba
í Krajina fyrir Króatíuher sýnir aö
yfirburðir í vopnabúnaði hrökkva
skammt ef baráttuhug skortir, og
slíkt getur hent Serba jafnt og aðra.
Viö það bætist nú aö fimmta stór-
fylki Bosníuhers í Bihac náði miklu
af þungavopnum Króatíu-Serba
sem um það höfðu setið þegar flótt-
inn brast á í röðum þeirra.
Þessir atburðir sýndu einnig að
Bosniuher og Króatíuher eru í
sameiningu færir um árangursrík-
ar hernaöaraðgeröir gegn Serbum.
Slíku hefði enginn trúað án
reynslu, eftir hjaðningavíg þessara
aðila í Vestur-Bosníu frá 1992 fram
á öndvert ár 1994.
Niðurstaðan af öllu þessu er að
sýnt hefur verið fram á að breyta
má stööunni í stríðinu með hern-
aðaraðgerðum og freistingin að
láta á það reyna er ómótstæðileg
fyrir þá sem nú telja sig hafa náð
yfirhöndinni.
Króatíuher býr sig undir að eyða
fallbyssuvirkjum Serba, þaðan sem
haldið hefur verið uppi skothríö á
hafnarborgina Dubrovnik og ná-
grenni hennar. Þá sækja Króatar
að Bosníu-Serbum í borginni Dvar
í Vestur-Bosníu og benda síðustu
fréttir til að barist sé um borgina
sjálfa.
Frá Dvar geta Króatar sótt til
norðurs til að ná höndum saman
við Bosníuher suður af Bihac og
væri þá nýunnið héraðið Krajina
einangrað frá yfirráðasvæði Bosn-
íu-Serba.
Bosníuher sækir að Serbum í
borginni Donji Vakuf í Miö-Bosníu.
Sú sókn miðar að því að ná vegar-
kafla þaðan til borgarinnar Turbe
og réði þá Bosníustjórn yfir leið til
Adríahafsstrandar sem fær er allan
ársins hring.
Færastur vígvallarforingja Bosn-
íustjórnar er talinn Atif Dudakovic
hershöföingi sem stjómar fimmta
sfórfylkinu í Bihac. Talið er víst
'að hann hugsi sér til hreyfings þeg-
ar menn hans hafa náð leikni í
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
meðferö þungavopnanna sem tekin
vom herfangi af Króatíu-Serbum,
og þá til austurs gegn Serbum sem
hafa á sínu valdi landið sem hggur
sunnan að Króatíu.
Meðan þessu vindur fram á víg-
vellinum þeytast sendimenn Bills
CUntons Bandaríkjaforseta land úr
landi, aö því sagt er með nýjar til-
lögur um samningaleið til aö koma
á friði, en lítt er látið uppi í hverju
hún sé fólgin. Fyrst fór Anthony
Lake, þjóðaröryggisráðgjafi forset-
ans, til London, Parísar, Bonn og
Rússlands, en síðan Richard
Holbrook aðstoðarutanríkisráð-
herra að heimsækja löndin sem í
ófriðnum eiga.
Eftir fund Lakes með Andrei Kos-
íref, utanríkisráðherra Rússlands,
létu þeir líklega að samræma mætti
bandarísku tillögurnar áformi Bor-
ís Jeltsíns Rússlandsforseta að efna
til fundar fimmveldahópsins ásamt
stríðsaðilum til að finna samninga-
leið.
En þegar spurðist að liður í
bandarísku tillögunni væri að
Bosníustjóm léti af hendi griða-
svæðið Gorazde við Serba, auk
annarra breytinga á skiptingu
landsins í yfirráðasvæði, voru
menn furðu lostnir. NATO og SÞ
gengu nýverið frá áætlun um að
veija Gorazde með stórfelldum
loftárásum gerðist þess þörf.
„Á nú að biðja Bosníustjórn að
fallast á þjóðernishreinsun í Gor-
azde til að einfalda landakortið?
Þetta er brjálsemi," hefur Reuter
eftir fulltrúa vestræns ríkis. Og
Jacques Chirac Frakklandsforseti
segir ekki koma til mála að þrengja
kost Bosníustjómar umfram það
sem hún hefur áður samþykkt.
Javier Solana, utanrikisráðherra Spánar og formaður ráðherraráðs
Evrópusambandsins, á fréttamannafundi í Sarajevo ásamt Mohamed
Sachirbey, utanríkisráðherra Bosníu. Leyniskytta skaut á bilinn sem
flutti Solana til Sarajevo og hæfðu þrjú skot. Símamynd Reuter
Skoöanir aimarra
Réttur til upplýsinga
„Gildandi lög um fóstureyðingu eru alveg úr takti
við almenningsálitið. Konur sem hugleiða fóstureyð-
ingu hafa rétt á aö heyra báðar hliðar máls, ekki
bara þá sem er fylgjandi fóstureyðingum. Konur eiga
rétt á nákvæmum upplýsingum um þroska ófæddra
barna; að hjartsláttur byrji eftir 3 vikur, að þau
sparki og hreyfi sig eftir 6 vikur og að heilabylgjur
séu mælanlegar eftir 7 vikur. En fylgismenn fóstur-
eyðinga hafna lagasetningu sem tryggir að ákvörðun
kvenna sé byggð á víðtækum upplýsingum, segja
hana ógna „réttinum til að velja“.“
Úr forustugrein í USA Today 15. ágúst
Glæpir framdir í stríði
„Réttarhöldum yfir stríðsglæpamönnum er oft lýst
sem hlægilegu formsatriði í samanburði við raun-
veruleika stríðsins. En þau eru mikilvæg. Þau byggja
á því að í stríði ríkir ákveðið siðferði sem ekki er
hægt að brjóta gegn án refsinga. Staðið er fast á því
að hvorki pólitískar eða hernaðarlegar aðgerðir fríi
menn frá ábyrgð á gerðum sínum. Stríðsglæpamenn
bera allir nöfn. Þau ber að muna.“
Úr forustugrein Politiken 14. ágúst
Hættuleg ferðalög
„Hermdarverk af þessu tagi er engin nýlunda í
nútímasögunni. En viö trúum því að tiiviljun ein
hafi ráðið því að Norðmaður varð fórnarlamb. Oft-
ast beinast hermdarverk sem þessi gegn borgurum
stóveldanna. En þetta sorglega mál minnir okkur
óþyrmilega á að öll ferðalög á svæðum þar sem
spenna ríkir fela í sér hættu, einnig fyrir fólk frá
hinum íjarlægu og friðsömu Norðurlöndum."
Úr forustugrein í Dagbladet 14. ágúst