Þjóðviljinn - 17.06.1978, Blaðsíða 21

Þjóðviljinn - 17.06.1978, Blaðsíða 21
Laugardagur 17. júnl 1978 ■ ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 2 1 Umsjón: Dagný Kristjánsdóttir Elisabet Gunnarsdóttir Hejga ólafsdóttir Helga Sigurjónsdóttir Silja Aðalsteínsdóttir Kyenréttíndahreyfíngin Siðast liðinn vetur komst ég yfir ákaflega at- hyglisverðabókeftir ungan, breskan sagnfræðing, Richard J. Evans. Bók hans heitir „The Femin- ists” og kom út hjá útgáfufyrirtækinu Croom Helm, London 1977. Bók þessi var jafnframt aðal- heimild greinarinnar um baráttukonuna Klöru Zetkin sem birtist hér á Jafnréttissiðu fyrr i vetur (11.2) 1 bók sinni rannsakar R.J.E. tilurö, þróun og endalok þeirrar kvenréttindabaráttu sem kom upp á 19. öldinni og náöi há- marki sinu i kröfunni um kosn- ingarétt kvenna á fyrsta árs- fjóröungi 20. aldar. Undirtitill bókarinnar ,,The Feminists” er: Kvenréttindahreyfingar i Evrópu, Ameriku, Astralaslu 1840-1920. Þaö er þannig ekkert smáræöi sem tekiö er til meö- feröar i bókinni og ekki laust viö aö manni blöskri þetta metnaö- arfulla verkefni. Höfundur sannar þaö hins vegar meö bók- inni, hve mikils viröi þaö er aö skoöa máliö i svo stóru sam- hengi. 1 fyrsta hluta bókarinnar rekur hann t.d. nokkrar kenn- ingar um upphaf kvenréttinda- hreyfingarinnar á 19. öldinni. Kenningar þessar eru býsna skemmtilegar en eiga þaö sam- merkt aö þær fara aö riölast ansi mikiö (sem altækar skýr- ingar) þegar komiö er Utfyrir landsteina þess lands/landa sem höf. þeirra taka miö af. Meö samanburöi á kvenréttinda- hreyfingum hinna óliku landa sem hér eru til athugunar er hins vegar hægt aö safna saman þráöunum, skilja aö hiö sameig- inlega og sértæka i þeirri sér- kennilegu pólitik sem þróaöist i gömlu kvenréttindabaráttunni. „Stefnur og straumar” Kvenréttindahreyfingin er sprottin upp af efnahagslegri þörf millistéttarkvenna. A 19. öldinni uröu miklar þjóöfélags- breytingar meö iönbyltingum, vexti borganna o.fl. Um leiö uröu miklar breytingar á stétt- unum, millistéttin stækkaöi og breyttist á ýmsa vegu og póli- tisk og félagsleg áhrif hennar uxu aö sama skapi. Þetta haföi vitaskuld mikil áhrif á stööu kvennaaf millistétt. Margvisleg þróun leiddi til þess aö æ fleiri milllistéttarkonur þörfnuöust vinnu og þá auövitaö menntunar til aö geta sótt um þau störf sem tiltæk voru. Elsta kvenréttindahreyfingin sótti hugmyndir sinar til borg- aralegrar frjálshyggju Johns Stuart Mills o.fl. Hugmynda- grundvöllur hreyfingarinnar einkenndist þannig af einstakl- ingshyggju og trú á rétt frjálsra einstaklinga til aö spreyta sig á samfélaginu og njóta sömutækifæra og aörir til þess. Þetta er í ákaflega grófum dráttum grundvöllurinn aö upp- hafi kvenréttindahreyfingar- innar, sem R.J.E. rekur mjög skilmerkilega i bók sinni. Hann gerir siöan grein fyrir hinum ýmsu tilbrigöum viö þetta og telur t.d. aö þjóöernishyggja hafi leikiö stórt hlutverk i þróun kvenréttindabaráttunnar hér á Islandi. Hiö islenska kvenfélag var þannig stofnaö áriö 1894 til styrktar háskóla á Islandi. Eftir aö töluveröur hópur millistéttarkvenna vartekinn til starfa (mest viö kennslu) og átti aögang aö skólum, breyttist kvenréttindahreyfingin. HUn tók þá upp n.k. siöbótarpólitik (gegn drykkjuskap, lauslæti o.fl.), og kvenréttindakonur beittu sér aö mannúöarmálum. Aö lokum varö svo krafa þeirra um kosningarétt helsta baráttu- máliö. I mörgum löndum fylktu kvenréttindakonur sér undir merki frjálshyggjumanna. Þeg- ar óttinn viö kommúnismann magnaöist (1917) létu millistétt- armenn hins vegar af frjáls- hyggjunni i stórum stil og sneru til hægri i stjórnmálum og kven- réttindakonurnar fylgdu þeirri stefnu lika. ekki svo framtakssöm’ Anna Siguröardóttir i Kvennasögusafni tslands. Vidtal yid Önnu Siguröardóttur ,Ég er Aliir þeir sem heimsótt hafa Kvennasögusaf niö, Hjarðar- haga 26, vita hver Anna Sigurö- ardóttir er. Meö tilliti til þeirra sem ekki hafa enn komiö þang- aö og hitt hana þar fyrir skut- umstviöá Hjaröarhagann (einu sinni sem oftar) og tókum önnu tali. — Hvers vegna var Kvenna- sögusafniö stofnaö, Anna? — Þaö var þörf fyrir þaö. Ég haföi lengi vitaö um aö minnsta kosti tvö slik kvennasögusöfn erlendis og látiö mig dreyma um eitthvaö þvi um líkt á ls- landi. Ég kynntist tveimur á- gætum bókasafnsfræöingum Svanlaugu Baldurssóttur og Else Miu Einarsdóttur sem höföu áhuga á þessu lika. Svanlaug var erlendis á meö- an viö Elsa Mia unnum aö und- irbúningi safnsins. Bréfaskrift- irnar okkar I millum segja alla þá sögusem var býsna viöburö- arrik. Þaö var gott aö hafa Elsu Miu sér viö hliö I undirbúningn- um, þvi hún forkurduglegur. Ég er ekki svo framtakssöm. Til aö gera nú langa sögu stutta þá var ákvöröuninum stofnun safnsins tekin í júlf 1974. Kvennasögu- safniö var síöan formlega stofn- aö 1. janúar 1975.Stofninn i safn- inu voru bækur og ýmiss konar gögn sem ég haföi safnaö árum saman og gaf þessu safni. — Nú er safniö hér til húsa á heimili þinu og þú hefur lagt ó- skaplega vinnu I þaö. Hefuröu nokkurn tima fengiö kaup fyrir þessa vinnu? — Nei, nei — ég hef svolitlar tekjur sjálf og lifi á þvi. — Hver er fjárhags- grundvöllur safnsins? — Fyrst lagöi ég til þá aura sem þurfti til— viö hjónin höfö- um sparaö þaö saman. Svo kom kvennafriiö^ og peningagjöf nefndanna sem sáu um þaö til safnsins/ var hinn raunverulegi fjárhagsgrundvöllur þess. Viö höfum sföan fengiö nokkra styrki frá Alþingi en þeir hafa nú ekki veriö háir. Viö erum ekki á fjárlögum heldur hefur menntamálaráöuneytiö Uthlut- aö okkur styrkjum skv. tilmæl- um fjárveitingamefndar þings- ins. — Fyrir hvaöa peninga kaup- iö þiö þá bækur og gögn til safnsins? — Þaö hefur ekki veriö keypt annaö en þaö sem ég hef key pt á fornsölum. En okkur hafa veriö gefnar bókagjafir og fieira og þaö hefur veriö drýgstur hluti þess sem bæst hefur viö safniö. — Fenguö þiö ekki styrk frá Þjóöhátiöarsjóöi núna um dag- inn? — JU, viö fengum tvær miljónir sem á aö nota til aö skrá þaö sem til er i safninu og koma upp spjaldskrá yfir þaö. Andstæðingar kvennréttindabaráttunnar létu llka I sér heyra ■ Undir aldamótin haföi sósial- Isk kvennabarátta oröið helsti valkosturinn vib kvenréttinda- hreyfinguna og þaö leiddi til þess aö verkalýössinnar sneru baki vib henni. Atökin milli þessara hópa voru oft harkaleg ogum þau mætti tala langt mál. Þaö kemur glögglega fram i bókinni „ The Feminists” ab þaö er stétt en ekki kyn sem endan- lega sker úr þvl hvort konur geta barist hliö viö hliö. 1 bók- inni er t.d. sagt frá kvenrétt- indaþingi i Paris um aldamótin Þar vorusérstakar sendinefndir verkakvenna og vandamál þeirra voru rædd á þinginu. Þegar farið var aö ræöa um vinnukonur á einkaheimilum fór hins vegar aö syrta i álinn þvi aö kvenréttindakonurnar töluöu gegn þvi aö vinnustúlkur fengjueinn fridag I viku og töldu ab þaö myndi leiöa til aukins vændis. Siöbótarkenningar millistéttarkvennanna voru á- kaflega móögandi fyrir verkakonurnar þvi aö sjálf- sögbu var mestur hluti sibbótar- innar þeim ætiabur. Kosningarétturinn vannst aö lokum á mismunandi timum og á ólikum forsendum. Eftir þaö úrkynjaöist kvenréttindahreyf- ingin vlöast hvar og leiö undir lok. Þaö er mjög athyglisvert aö sjá þaö rakið hvaö varö um gömlu femínistana — hvernig þetta þróaöist — en hér gefst ekki rúm til aö endursegja þaö. Séra Jón og bara Jón 1 formála bókarinnar kemur höfundur aöeins inn á e.k. „stéttskiptingu” viöfangsefna i sagnfræði. Þegar hann fór aö rannsaka þýska kvenréttinda- baráttu var ekki trútt um Þjóö- verjar (bæöi austur-og vestur-) undruöust þessa starfsemi. Þvi ekki aö taka eitthvert annaö — og merkilegra — viöfangsefni og láta konurnar um þetta dót. Þessi viðhorf hafa nú séstviöar t.d. I bókmenntarannsóknum þar sem „kerlingabækur” hafa til langs tima ekki veriö ýkja hátt skrifaöar. En nú er þetta aö breytast (vonandi). Bók Richard J. Evans um feministana er gott dæmi um þaö aö snjallt fólk beitir sér æ meira aö hinum vanræktu sviöum fræöanna og ég vil hveja islenska útgefendur aö láta þýöa þessa bók. HUn væri mikill fengur öllum þeim sem’ hafa áhuga á sagnfræöi, pólitík og kvenfrelsi. Þess má geta aö bókin „The Feminists” er til iKvennasögusafni Islands. D.K. Dugir styrkurinn til þess? — Elsa Mia áætlaöi aö skrán- ingin tæki hálft annaö ár og ef reiknuð eru laun bókasafns- fræöings þennan tima dugir þaö nútæpast. Bókasafnsvinna erá- kaflega timafrek, sérstaklega þegar skrá þarf svo mikinn fjölda greina og smærri heim- ilda. — Þú sagöir áöanaö þaö heföi veriö þörf fyrir svona safn. Til hvers er það ætlaö? — Megintilgangurinn er sá aö stuöla aö og hjálpa til viö rann- Frh. á 30. sibu

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.