Þjóðviljinn - 04.03.1979, Qupperneq 6

6 StÐA — ÞJÓDVILJINN Sunnudagur 4. mars 1979
KJARTAN ÓLAFSSON
STJÓRNMÁL Á
SUNNUDEGI
Og kratarnir klöppuðu enn
Nær þrjár vikur eru nú liönar
siöan ólafur Jóhannesson, for-
sætisráöherra, kynnti á fundi i
rikisstjórninni drög sin aö frum-
varpi um stjórn efnahagsmála og
fleira. Enn hefur frumvarp þetta
þó ekki veriö lagt fram á Alþingi
hvorki óbreytt né breytt og veldur
þvi margvlslegur ágreiningur,
sem upp hefur komiö um efni
plaggsins og þó einkum eindregin
andstaöa Alþýöubandalagsins og
verkalýöshreyfingarinnar viö
veigamestu efnisatriöi frum-
varpsdraganna.
Ekki hefur fariö milli mála, aö
leiötogar Alþýöuflokksins meö
Vilmund Gylfason i broddi fylk-
ingar hafa reyndar veriö mun
kappsfyllri um þaö, aö drög for-
sætisráöherra yröu lögö fram
óbreytt sem frumvarp heldur en
Ólafur Jóhannesson sjálfur.
Uppákoma á sprengidegi
Nýju hámarki náöi þessi ákafi
Alþýöuflokksforingjanna á
Alþingi nú i vikunni, þegar Vil-
mundur Gylfason kraföist þess á
sprengidaginn, aö allar 62 greinar
frumvarpsins yröu bornar upp i
þjóöaratkvæöagreiöslu þegar I
staö og fólki gert aö samþykkja
þær allar eöa enga meö einföldu
jái eöa neii.
Nú er málum aö sjálfsögöu
þannig háttaö, aö vart er sá maö-
ur finnanlegur I landinu, sem ekki
finnur ýmislegt nýtilegt i frum-
varpsdrögum Ólafs, sitthvaö sem
hann vildi gjarnan samþykkja, en
hinir eru trúlega ekki heldur
margir sem fúslega vilja skrifa
upp á hverja einustu grein frum-
varpsins óbreytta. Hér er nefni-
lega um flókiö og margþætt mál
aö ræöa, sem útilokaö er aö svara
meö jái eöa neii, hvort menn séu
meö öllum greinum eöa móti öll-
um greinum!!
Tillaga Vilmundar Gylfasor.ar
var þvi aösjálfsögöu aldrei annaö
en skrum eitt, og til þess eins
fram borin aö framlengja vist
höfundarins i flóöljósum siödegis-
blaöanna og sjónvarpsins.
Forsætisráöherra hefur hins
vegar ætiö frá þvi hann fyrst
kynnti frumvarpsdrögin tekiö þaö
skýrt fram, aö hann væri reiöubú-
inn til aö gera breytingar á frum-
varpinu, allt eftir þvl sem um
kynni aö semjast innan rikis-
stjórnarinnar og i hópi samráös-
aöila hennar.
Margir furöuöu sig hins vegar á
þvi, þegar plagg Ólafs Jóhannes-
sonar birtist hversu keimlikur
texti þess var fyrri kauplækkun-
ar- og samdráttarfrumvarpi
Alþýðuflokksins, þvi sem birt var
I Alþýöublaöinu I desember, en
aldrei flutt á þingi. Svo virtist,
sem hendurnar væru Vilmundar
(og Gylfa), þótt röddin væri
Ólafs, og heföi þótt tlðindi, þegar
mest gekk á I dómsmálahriöinni á
siðasta kjörtimabili.
Hvert stefnir ólafur?
En hver var þá tilgangur ólafs?
— Um þaö veit reyndar enginn,
þvi aö Ólafur lætur fátt uppi.
Óliklegt veröur þó aö telja, aö
honum hafi nokkru sinni dottiö i
hug, aö verkalýöshreyfingin og
Alþýðubandalagiö myndu sam-
þykkja tiilögur hans nú litið
breyttar. Einnig veröur aö telja
óliklegt, aö meining ólafs hafi
veriö sú aö keyra frumvarp sitt
fram meö stuöningi Vilmundar en
viö haröa andstööu verkalýös-
hreyfingarinnar. Ólafur veit aö
slikt þolir þessi rikisstjórn ekki,
einfaldlega vegna þess, aö hún er
mynduð af verkalýöshreyfing-
unni en ekki af Vilmundi.
Sumum hefur reyndar dottiö i
hug, aö Ólafur hafi talið ^óhjá-
kvæmilegtaö kalla fram höröustu
andmæli verkalýöshreyfingar-
innar meö þessum hætti beinlinis
i þvi skyni aö fá krataforingjana
til aö skilja, aö þeir yröu óhjá-
kvæmilega aö vikja frá kröfum
sinum um kauplækkun og stór-
kostlegan samdrátt i atvinnulif-
inu.
Sé einhver hæfa i þessari skýr-
ingu, þá hefur Ólafur dcki bara
verið aö rétta Vilmundi og Co.
bróöurlega hönd meö tillöguflutn-
ingi sinum I rikisstjórninni, held-
ur hefur handabandið veriö viö
þaö miöaö aö veita vesalings
krötunum fööurlega hand>
leiöslu og fara sjálfur fyrir þeim á
undanhaldinu fyrir kröfum
verkalýöshreyfingarinnar.
Máske heföi Ólafur aldrei kom-
ist meö Vilmundana heila i höfn
yfir þennan boöa, nema halda
einmitt svona i hönd meö þeim
og taka brotsjóina á sig.
Næstu dagar munu væntanlega
skera úr þvi, hvort þarna er rétt
til getið, en auövitaö er hitt lika
hugsanlegt, aö Ólafur ætli sér nú i
styrjöld viö verkalýðshreyfing-
una eins og Vilmundarnir krefj-
ast, en þá er lika eitt vist, aö nú-
verandi rikisstjórn veröur ekki
langra lifdaga auöiö.
1 þessum efnum skal hinu betra
trúaö, neðan hiö verra kemur
ekki i ljós, en þó hyggilegt aö hafa
þar allan vara á.
Tíu af mörgum deiluefn-
um
En hver eru þá þau atriöi I til-
lögugerö Ólafs, sem ekki er meö
góöu móti hægt aö una viö? Þau
eru mörg, en hér skulu rakin
nokkur þau helstu, þó langt sé frá
þvi aö sú upptalning sé tæmandi.
Ólafur leggur til aö bannaö
veröi meö lögum aö hækka krónu-
tölu kaups um meira en 5% á
þriggja mánaöa fresti þaö sem
eftir er af þessu ári, hvaö svo sem
verölagshækkunum liöur. öllum
veröbótum umfram þetta á aö^-
fresta I niu mánuði. — Meö slikri
ákvöröun væri aö sjálfsögöu veriö
aö rjúfa samhengiö milli kaup-
gjalds og verölags og svipta
verkafólk þeirri kaupmáttar-
tryggingu, sem kjarasamningar
kveöa á um. Verölagiö hækkar,
en kaupið á aö sitja eftir lögbund-
iö. Þetta eitt er krafa um alvar-
lega kjaraskeröingu og riftun
samninga.
— Og kratarnir hrópa i kór:
Húrra fyrir óiafi!
Ólafur leggur til, aö óbeinir
skattar og niöurgreiöslur veröi
teknir út úr útreikningi kaup-
gjaldsvlsitölunnar, — þannig aö
hvaöa rikisstjórn, sem hér sæti
viö völd, gæti meö einu penna-
striki stórhækkaö allt verðlag i
landinu meö þvi aö fella niöur
niöurgreiöslur eöa stórhækka
söluskatt, vörugjald eöa aöra
óbeina skatta, án þess aö slfkar
verölagshækkanir heföu nokkur
minnstu áhrif á krónutölu kaups-
ins. Þannig væri I raun hægt aö
ógilda alla kjarasamninga um
leiö og þeir heföu veriö geröir, —
og þetta á „vinstri” stjórn aö lög-
leiöa! Sams konar ákvæöi var i
kjararánsfrumvarpi þvi, sem
rikisstjórn Geirs Hallgrimssonar
lagöi fram á Alþingi i febrúar I
fyrra. Þá var þaö ákvæöi þó dreg-
iö til baka fyrir afgreiðslu máls-
ins á þingi, vegna höröustu and-
mæla verkalýöshreyfingarinnar,
sem þá voru borin fram af Birni
Jónssyni, forseta Alþýöusam-
bands tslands. Nú klappa Vil-
mundarnir og hrópa húrra fyrir
samskonar tiilögu.
o
Ólafur leggur til, aö frá 1. marz
s.l. veröi afnumið þaö ,,þak” á
visitölugreiöslur á laun, sem i
gildi hefur veriö. Þetta þak hetur
valdiö þvi, aö þeir sem nú i febrú-
armánuöi höföu yfir 280 þús. í
dagvinnulaun á mánuöi, fá minni
launahækkun hlutfallslega (t.d.
nú 1. mars s.l.) heldur en
láglaunafólkiö, sem hefur I
dagvinnulaun á mánuöi innan
viö 280 þús. krónur. Hálauna-
maöur meö hálfa eöa heila
miljón I dagvinnulaun á mánuöi
fékk nú 1. marz s.l. aöeins sömu
krónutölu i verðbætur á laun og
láglaunamaöurinn, sem haföi
innan við 280 þús. fyrir dag-
vinnuna i febrúar. Þessu veldur
„þakiö”, og þannig hefur þetta
veriö þaö hálfa ár, sem núverandi
rikisstjórn hefur fariö meö völd.
En nú vill Ólafur að þetta „þak”
veröi afnumið, þannig aö sá meö
miljón I laun á mánuöi fái kr. 100
þúsund i verðbætur á sfn laun á
sama tima og hinn meö kr. 250
þúsund I iaun á mánuöi fái aöeins
kr. 25 þúsund I veröbætur. Þarna
er auðvitað gerö tillaga um stór-
kostlega kjarabót öliu hálauna-
fólki til handa á sama tima og
lögbinda á verulega kjaraskerö-
ingu hjá láglaunafólki. — Og fyrir
þessu klappa kratarnir hæst svo
sem nærri má geta!
Ólafur leggur til aö dregiö veröi
úr niöurgreiöslum og verölag á
neysluvörum þannig hækkaö.
Framkvæmd þeirrar tillögu einn-
ar myndi aö dómi miöstjórnar
Alþýöusambandsins leiöa til 3%
hækkunar framfærslukostnaöar á
sama tima og kaupiö skal bundiö
fast.
— Og enn klappa kratarnir
o
Ólafur leggur til, aö flýta sér-
staklega gildistöku laga um aö
heimila heildsölum og kaup-
mönnum ótakmarkaöa álagn-
•ingu.en lög þessi voru samþykkt
s.l. vetur af þingmeirihluta Sjálf-
stæðisflokksins og Framsóknar.
Alþýöubandalagiö knúði þaö hins
vegar fram viö stjórnarmyndun-
ina, aö gildistöku þessara laga
um óheftan gróöa verslunarauö-
valdsins skyldi frestaö. Nú leggur
Óiafur til aö lögin taki gildi strax
þann 1. sept i haust.
— Og kratarnir klappa hátt!
o
Ólafur leggur til aö nema úr
lögum öll ákvæöi um aö sjóöir
eins og Atvinnuleysistrygginga-
sjóöur, Byggöasjóöur, Bygginga-
sjóöur verkamanna, Bygginga-
sjóöur rikisins, Stofnlánadeild
landbúnaöarins, Fiskveiöasjóöur,
Hafnabótasjóöur, Iönlánasjóöur
o.fl. o.fl. skuli njóta ákveðinna
lögboöinna og árvissra framlaga.
Endurskoöun i þessum efnum á
samkvæmt tillögu ólafs aö fara
fram „meö þaö fyrir augum, aö
framvegis skuli fjárframlög til
þessara þarfa ákveðin meö fjár-
lögum ár hvert”. Ólafur vill sem
sagt eiga þaö undir hagspeki Vil-
mundanna og þeirra sálufélaga
ár hvert, hvort þessir mikilvægu
sjóðir fá eitthvert framlag eöa
alls ekki neitt. Hér skal engin lög-
bundin trygging um árviss fram-
lög vera fyrir hendi lengur.
— Ogauövitaö klappa kratarnir
hátt!
Ólafur leggur til, aö öll lán,
hvort heldur sem er til langs eöa
skamms tima veröi aö fullu visi-
tölubundin. Vel er hægt aö hugsa
sér að sú regla veröi almennt tek-
in upp um langtimalán til eigna-
myndunar, þar sem hún er nú
þegar viöa fyrir hendi aö meira
eöa minna leyti, en þó hljóta aö
fylgja sliku allnokkur sam-
dráttaráhrif i atvinnulifinu. En
eigi slik regla einnig aö gilda um
t.d. öll rekstrar- og arölán til
skamms tima, þá má heita gefið
aö afleiöingarnar veröi annars
vegar mjög ákveönar kröfur um
aö fá aö velta þessum auknu
vaxta- og verðtryggingargreiösl-
um beint út I verölagiö og einnig
alvarleg tilhneiging til samdrátt-
ar I flestum greinum atvinnulifs-
ins. Hér vofir atvinnuleysishætt-
an yfir. — Og kratarnir hrópa
húrra, svo undir tekur.
o
Ólafur leggur til aö mjög veröi
dregiö úr peningamagni I umferö.
1 tillögum hans er ráð fyrir þvi
gert, aö innlánsstofnunum veröi
gert skylt aö binda 30% af heild-
arinnstæöufé sinu i Seölabankan-
um og er þetta hækkun úr 25%. Og
Ólafur leggur til aö meöan veriö
er aö ná þessu 30% marki, þá
skuli 35% af allri innlánaaukn-
ingu bindast I Seölabankanum.
Þetta er lagt til þrátt fyrir þaö,
aö nýlega hefur veriö létt af
Seölabankanum kvööum um veit-
ingu afuröalána, en áður var látiö
heita svo, aö hið bundna inn-
stæöufé i Seölabankanum ætti aö
standa undir fjármögnun afuröa-
lánanna. Þá gerir Ólafur þaö
einnig aö tillögu sinni, aö pen-
ingamagn I umferö aukist ekki aö
krónutölu á þessu ári umfram
25%, hvaö sem verðlagsþróun
innlendri og erlendri liöur og aö
vöxtur peningamagns I umferö
veröi a.m.k. 5% hægari 1980 en á
árinu 1979.
Þaö fer ekki milli mála, aö i
þessari tillögu felst enn viöbótar-
krafa um aukinn samdrátt i at-
vinnulifinu og minnkandi at-
vinnumöguleika
— Og kratarnir sleikja út um af
ánægju!
o
Ölafur leggur til aö ákveöiö
veröi nú þegar aö rikisútgjöldin
megi ekki fara fram úr 30% af
vergri þjóöarframleiðslu á árinu
1980. Hér er á ferö ein af kreddum
Vilmundarvisindanna, sem miö-
ar aö þvi aö halda opinberum
framkvæmdum I lágmarki. Slikt
er fásinna að samþykkja, og sist
þegar jöfnum höndum er gengiö
út frá margvislegum öörum ráö-
stöfunum til samdráttar i at-
vinnulifi. Hér er atvinnuleysis-
vofunni enn boöiö inn fyrir þrösk-
uldinn. — Og auövitaö þakka
kratarnir fyrir og hneigja sig, þvi
þarna er kredda úr Vilmundar-
vfsindunum komin á blað hjá
Ólafi.
Ólafur leggur einnig til, aö
þeirri skipan veröi komiö á aö
samráöi rikisstjórnarinnar viö
„aöila vinnumarkaöarins” veröi
komiö fyrir innan sérstakrar
„stofnunar”, þar sem verkalýös-
hreyfingin eigi aöeins fáa full-
trúa, en embættimannahirðin
sem hafa á alla forystu um mótun
„samráösins” á aö fá þeim mun
stærra hlutverk. og auövitaö er
hlut atvinnurekenda ekki gleymt.
Samtök launafólks hafa lýst óá-
nægju sinni meö þessa hugmy.nd
aö fyrirkomulagi „samráös-
ins”, og leggja áherslu á beint
samband viö rikisstjórnina
sjálfa.
En auðvitað klappa kratarnir
lika fyrir þessu, þvi aö þeirra
hugsun er sú, aö reiknistokkur
em bættis mannanna eigi aö
skammta verkafólki launin, en
ekki stéttabaráttan.
Afarkostum verður hafnað
Hér hefur veriö drepiö á 10 at-
riöi úr tillögugerð forsætisráö-
herrans, sem öll þurfa nánari
athugunar viö, og öllum þarf aö
breyta. Þaö væri hægt að telja
upp önnur tlu, sem einnig þarf að
breyta, ef vel á aö vera. Þaö verö-
ur þó ekki gert hér aö þessu sinni,
en rétt er aö taka fram aö úr til-
lögugerö forsætisráöherra mætti
einnig telja fram tuttugu atriöi
eöa fleiri sem út af fyrir sig má
telja aö horfi til bóta.
Svo er þaö lika margt, sem
gjarnan heföi mátt vera I þessu
frumvarpi, en var þar ekki, þegar
Ólafur lagöi þaö fram I rikis-
stjórninni. Þar má m.a. sérstak-
lega minna á ráöstafanir er miöi
aö rækilegum uppskuröi á milli-
liöastarfseminni, innflutnings-
versluninni og fleiri greinum við-
skiptalifsins, þar sem gróöalindir
braskaranna hefur vist enn ekki
þorrið. Þar má einnig minna á
ráöstafanir til aö auka framleiöni
undirstööuatvinnuveganna svo
sem sjávarútvegs og fiskvinnslu,
en stórátak þarf aö gera i þvi
skyni aö tryggja þjóöarbúi okkar
sem fyrst hámarksarð af sér-
hverjum fiski, sem hér er dreginn
á land. Um þessi efni og mörg
fleiri sem ættu heima i frumvarp-
inu hefur Alþýöubandalagiö lagt
fram sinar tillögur ýmist innan
rikisstjórnarinnar eöa á opinber-
um vettvangi.
Næstu daga mun á þaö reyna,
hvort hægt verður aö semja, og
þá hvernig semst. Hvorki Alþýðu-
bandalagiö né verkalýöshreyf-
ingin munu sætta sig viö neina
afarkosti, — þaö veröur öllum aö
vera Ijóst.
Verðbætur og viðskipta-
kjör
Aö lokum skal hins vegar tekiö
skýrt fram, aö bæöi Alþýöu-
bandalagiö og verkalýöshreyf-
ingin eru reiðubúin aö ræöa nánar
þann möguleika aö tengja verö-
bótavisitöluna með nokkrum
hætti við þróun viðskiptakjara,
þannig aö kaupmáttur launa
skeröist nokkuö, ef viöskiptakjör
stórversna, en batni þá aö sama
skapi, ef viöskiptakjör fara batn-
andi. Meginforsenda samkomu-
lags i þessum efnum er þó sú, aö
breyting á viöskiptakjörum virki
jafnt til aö auka kaupmátt þegar
þaö á viö, eins og hún verkar til
skeröingar, þegár viöskiptakjör
fara versnandi. í þessum efnum
eru einnig ýmis önnur atriði, sem
vandlega þarf aö skoöa áöur en
ákvöröun er tekin, svo sem þaö
hvaöa viöskiptakjaratimabil sé
miðað viö I upphafi. Og siöast en
ekki sist er ástæöa til aö undir-
strika, aö slik sjálfvirk tenging
veröbótagreiöslna viö viöskipta-
kjör getur aö sjálfsögöu aldrei
komið I staöinn fyrir kjarasamn-
inga verkalýðsfélaganna, þvf aö
eftir sem áöur blasir viö þaö
verkefni þeirra aö breyta tekju-
og eignaskiptingunni I þjóöfélag-
inu allri alþýöu i hag.