Þjóðviljinn - 29.04.1979, Qupperneq 9

Sunnudagur 29. aprll 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
SlÐARI GREIN
Frá 1946 fór að bera á
áhrifum sjónvarps á vin-
sældir kvikmyndahúsa. A
sjö árum minnkaði bíóað-
sókn í Bandaríkjunum úr
4/7 miljörðum áhorfenda á
ári i 2/5 miljarði. Helm-
ingur þessarar lækkunar
var af völdum sjón-
varpsins.
Sem fyrr reyndu risafélögin aö
hamla gegn kreppunni meB þvi aö
kynna glæsilegar tækninýjungar
og finna nýja kostnaöarliöi. 1945
var opnaö „Cinerama”
kvikmyndahús í New York.
Twenty-Century Fox kynnti
„Cinemascope” eöa breiötjalds-
myndir um svipaö leyti. Félögin
einbeittu sér aö framleiöslu dýrra
skemmtimynda og áhersla var
lögö á aö auglýsa svimandi
kostnaöarliöi, laun kvikmynda-
stjarna, tölu statista, kostnaö viö
byggingar o.s.frv.
Sjónvarpsstöðvar
og kvikmyndaver
Þrátt fyrir þessi miklu áhrif
sjónvarpsins í blóaösókn kom
aldrei til samkeppni milli sjón-
varpsstööva og kvikmyndaver-
anna. Snemma geröu þessir
aöilar meö sér samning um sölu
kvikmynda, sem framleiddar
voru fyrir 1948. Sýningar sjón-
varpsstöövanna á biómyndum McCloud: Afkvæmi bandarlsku sjónvarpsstöövarlnnar Universal Television.
Áhrif sjónvarps á
kvikmyndaiðnaðinn
og heimsyfirráð bandarísku risafélaganna
höföu þau áhrif aö vinsældir
venjulegra svarthvitra kvik-
mynda i litlum bióhúsum úthverf-
anna snarminnkaöi og fjöldi
þessara bióa varö aö loka. Þessar
sýningar höföu aftur á móti engin
umtalsverö áhrif á velgengni
dýrra breiötjaldsmynda, sem
sýndar voru á frumsýningar-
bióunum og stærri kvikmynda-
húsum borganna.
Annar þáttur i samvinnu kvik-
myndaveranna og sjónvarps-
stöövanna var framleiösla sjón-
varpsmynda og myndaflokka.
1960 var hlutur risafélaganna i
framleiöslu sjónvarpsefnis 80%
af kvölddagskrá þriggja stærstu
sjónvarpsstöövanna.
Astæöan fyrir þessari skjótu
samvinnu sjónvarps og kvik-
mynda voru sameiginleg tengsl
viö Morgan og Rockefeller fjár-
málasamsteypurnar. Þær réöu á
þessum tima ekki aöeins átta
stærstu kvikmyndaverunum
heldur einnig þrem stærstu sjón-
varpsstöövunum, „National
Broadcasting Company”
(N.B.C.), „American Broadcast-
ing Company” (A.B.C.) og
„Columbia Broadcasting
System” (C.B.S.)
MPEAA
Strax 1946 stofnuðu risafélögin
meö sér útflutningssamband
„The Motion Picture Export
Association of America”
(MPEAA). Tilgangur sam-
bandsins var að tryggja banda-
riskum kvikmyndum sama rétt
og innlendum kvikmyndum á
erlendum mörkuðum. Sambandiö
tók upp náiö samstarf viö utan-
rikisþjónustuna og rikisstjórnina.
I ársskýrslu MPEAA 1961 er
rikisstjórninni þakkaöur árang-
urinn, sem náðst haföi i aö
tryggja markaö fyrir bandarisk-
ar kvikmyndir ekki aöeins hjá
háþróuöum iönaöarþjóöum
heldur einnig þjóöum sem varia
höföu tekiö fyrstu skrefin I milli-
landaviöskiptum.
Aöstoð stjórnarinnar var
launuö meö þvi aö félögin löguöu
Þetta er seinni grein af
tveimur um þróun kvik-
myndageröar sem stór-
iðnaöar. Fyrri greinin fjall-
aöi um þaö hvernig kvik-
myndagerö varö aö stór-
iönaöi I Evrópu og Banda-
rikjunum I byrjun aidar-
innar. Einnig sagöi þar frá
þvlhvernig öll völd yfir kvik-
myndaframleiöslunni og
dreifingunni i stærsta kvik-
myndaframleiöslulandinu,
Bandarikjunum, komust i
hendur fárra risafélaga.
Fyrri grein birtist I siöasta
Sunnudagsblaöi.
efni myndanna aö utanrikispóli-
tiskum hagsmunum Banda-
rikjanna.
Bandarísk áhrif á
kvikmyndaframleiðslu
annarra landa
Hin sterka staöa meðlima
MPEAA á innanlandsmarkaöi i
Bandarikjunum geröi þeim einn-
ig kleift aö ná yfirráöum yfir
kvikmyndaframleiöslu i Evrópu.
Samningar um dreifinguá kvik-
mynd i Bandarikjunum réöu
úrslitum um hvort sama kvik-
mynd næði vinsældum á heims-
markaöi.
Risafélögin, sem áöur höföu
beitt sér fyrir þvi aö hindra inn-
flutning evrópskra kvikmynda til
Bandarikjanna á þeim forsendum
aö þær brytu I bága við siöareglur
kvikmyndaveranna „The Motion
Picture Production Code,” gerö-
ust nú dreifiaðilar fyrir evrópsk-
ar myndir á heimamarkaöi. En
evrópskar myndir uröu aldrei
umtalsveröur hluti innanlands-
markaöar i Bandarikjunum. 1961
var ágóöi tiu stærstu bandarisku
fyrirtækjanna 46,7 miljónir af
. leigu 62 kvikmynda, en ágóöi af
öllum myndum óháöra framleiö-
enda og 880 innfluttum kvik-
myndum nam aðeins 22.4 milj-
ónum dala.
Engu aö slöur gegndi banda-
riski markaöurinn hlutverki
frumsýningarbióa fyrir heims-
markaöinn, og ráöiö til aö opna
evrópskum myndum leiö þangaö
var aö taka við bandarfsku fjár-
magni til framleiöslu þeirra.
fé var ágóði risafélagar.na af
stórkostlegum innflutningi
bandariskra mynda til Evrópu
eftir striö.
Jafnframt gengu meölimir
MPEAA i samtök kvikmynda-
iönaöarins i Evrópu og fengu
þannig atkvæöisrétt um opin-
berar aðgeröir til þess aö styrkja
þjóölega kvikmyndagerö þar.
Dæmi voru um þaö aö meölimir
MPEAA gátu beitt neitunarvaldi
gegn stuöningi vrö þjóölegar
myndir til aö hindra samkeppni
viö eigin myndir framleiddar i
viökomandi landi.
Um 1960 haföi MPEAA náö
undirtökunum i kvikmyndaiönaöi
stærstu kvikmyndalanda Evrópu.
Eftir hernám Italiu náöu banda-
riskar kvikmyndir yfirhendinni á
markaönum á Italiu. Rikisstjórn-
in sá sig tilneydda til aö setja tak-
markanir á innflutning banda-
riskra mynda og skylda bióhúsin
til aö sýna italskar myndir og
vandaðar erlendar myndir
minnst 100 daga ársins. Af kvik-
myndaframleiðslu Vestur-Þýska-
lands 1962 var þriöjungur fram-
leiddur fyrir bandariskt fjár-
magn. Um 1960 voru 78% allra
kvikmynda frá Bretlandi fjár-
magnaöar af bandariskum
aöilum, ekki aöeins kvikmynda-
félögum heldur einnig fyrir-
tækjum i ýmsum greinum fri-
stundaiönaöar, keiluspili, baö-
strandahótelum, sumarhúsum,
veitingahúsarekstri o.fl.
Þessi 15 lönd eru núna undir
sterkum áhrifum bandariska
kvikmyndaiönaöarins i þessari
röö: Bretland, Italia, Kanada,
Vestur-Þýskaland, Frakkland,
Japan, Spánn, Australia, Suöur-
Afrika, Brasilia, Mexikó,
Argentina, Sviþjóö, Belgia og
Venesuela.
Hvaö varöar tsland, er ástandiö
þannig samkvæmt skýrslu Hag-
stofu Islands 1976: Af 247 kvik-
myndum, sem sýndar voru á
árinu voru 65% bandariskar,
12,5% breskar, 8.5% italskar og
5% franskar. Gera má ráö fyrir
þvi aö stór hluti myndanna frá
Bretlandi, Italiu og Frakklandi
hafi verið framleiddar fyrir
bandariskt fjármagn. Fyrir
sýningarrétt á myndunum er
greitt til erlendra kvikmynda-
leiga, en bandarisku risafélögin
reka hvorki kvikmyndaleigur á
íslandi né fjármagna framleiöslu
kvikmynda þar.
Meölimir MPEAA eiga viö-
skipti viö 117 lönd og 53% ágóöa
þessara fyrirtækja koma þaðan.
Rauð verkalýðseining L maí
SAFNAST VERÐUR SAMAN A HLEMMI KL. 13 ÚTIFUNDUR VIÐ MIÐBÆJARSKÓLANN I
LOK GÖNGU
Ræður:
Valur Valsson/ sjómaður
Pétur Pétursson, þulur
Sólrún Gisladóttir, námsmaður
Rúnar Sveinbiörnsson, rafvirki
Fundarstjóri: Vernharður Linnet, kennari.
Valur
Pétur
Sólrún
Rúnar
„Söngglaðir baráttu-
fuglar" úr Rauðsokka-
kórnum efla fjörið.
Gamanþáttur um sam-
ráðsmakkið.
Eftir útifundinn förum við á innifund Rauðsokka í Þjóð leikhúskjallaranum.
Umkvöldiðá 1. maí dansleik að Hótel Borg við undirleik Guðmundar Ingólfssonar og félaga. RAUÐ VERKALÝÐSEINING 1. MAI