Þjóðviljinn - 18.11.1979, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 18. nóvember 1979
Svavar Gestsson skrifar
STJÓRNMÁL A
SUNNUDEGI
Eitt stærsta og hættulegasta
málefni kosningabaráttunnar
1 kosningabaráttunni birtist
mikið skrum, mikiö nlB um
einstaka menn og mikiö af
hástemmdum loforöum. 1 mold-
viBrinu er oft erfitt fyrir fólk aB
greina aBalatriöin frá auka-
atriöunum. Þetta er alvarlegt
mál vegna þess aB kosninga-
baráttan á aö snúast um málefni,
en ekki trúBa, ekki ytraborö
hlutanna heldur innihald þeirra.
Égætla iþessarigreinaö vikja aö
því málefni sem ég tel eitt aöal-
atriöi kosningabaráttunnar sem
nú stendur yfir.
1944.
Þegar íslendingar lýstu yfir
stofnun lýöveldis á Þingvöllum
17. júní 1944 fagnaöi þjóöin öll
innilega. I hópi ráöamanna voru
þó þá þegar fáeinir einstaklingar
sem ekki höföu trú á þvi aö svo fá-
menn þjóö viö ysta haf gæti lifaö
hér sjálfstæöu menningarlífi.
Þessi öfl leiddu bandarísku
hersetuna inn 1 landiö og þau
höföu forgöngu um aöild tslands
aö Atlantshafsbandalaginu. Þeim
varö þó fljótlega ljóst aö
árangursrikasta leiöin til þess aö
grafa undan sjálfstæöi þjóöarinn-
ar var innan frá, meö þvi aö
stuöla aö vantrú hennar sjálf rar á
þvi í* unnt væri aö búa hér sjálf-
stæöu lifi. Þessi öfl hafa átt sér
forystumenn innan Sjálfstæöis-
flokksins og milliflokkarnir hafa
ævinlega veriö reiöubúnir til þess
aö stiga skrefin meö ihaldinu
þegar á heröir.
Nýsköpunarst jórnin
Nýsköpunarstjórnin var þess-
um öflum Þrándur i Götu vegna
þess aö hún styrkti trú þjóöarinn-
ar á eigin getu. Meö stórfelldri
uppbyggingu atvinnuvega á
nýsköpunarárunum var lagöur
grundvöllur aö þvi aö unnt væri
aö halda þeim lifskjörum sem
verkalýöshreyfingin og
Sósialistaflokkurinn knúöu fram i
skæruverkföllum snemma ársins
1942 og kosningasigri Sósialista-
flokksins þaö sama ár. Nýsköp-
unarstjórnin fór frá völdum 1946
meöal annars vegna þess aö
Sjálfstæöisflokknum og Alþýöu-
flokknum var bannaö aö vinna í
rikisstjórn meö sóslalistum.
Þetta bann náöi sem kunnugt er
um alla Vestur-Evrópu á þessum
árum. Sjálfstæöisflokkurinn féllst
á aö gera allt sem hann gæti til
þess aö útiloka Sósialistaflokkinn
frá stjórnarsamstarfi — gegn þvi
aö Bandarfkjamenn tryggöu sölu
á saltfiski sem illa gekk aö losna
viö. Þetta féllst íhaldiö á.
Fjórðungur
gjaldeyristekna fyrir
hernámsvinnu
Eftir nýsköpunarstjórnina
var mynduö rikisstjórn þriggja
flokka, Alþýöuflokksins
Framsóknarflokksins og Sjálf-
stæöisflokksins. Hún stóö aö þvi
aö troöa lslandi inn í Atlantshafs-
bandalagiö meö ofbeldisaö-
geröum sem beitt var gegn
friösömu fólki i miöborg Reykja-
vikur. En hún geröi meira — hún
beitti sér fyrir þvi aö Marshall-féö
streymdi til landsins, en
tilgangur þess var sá aö tryggja
hér efnahagskerfi aö skapi þeirra
sem réöu fyrir hinum svonefnda
„vestræna heimi”. Þessir sömu
flokkar báru siöan ábyrgö á
hernáminu 1951, en i kjölfar þess
varö geysileg atvinna I her-
stööinni. Þúsundum saman
streymdu Islendingar utan af
landi til þess aö hefja störf I her-
stööinni. Um hriö var fjóröungur
af gjaldeyristekjum þjóöarinnar
fenginn frá þessum umsvifum
bandariska hersins. Þeirri kenn-
ingu var haldiö á lofti aö íslend-
ingar gætu ekki lifaö sjálfstæöu
lifi i landinu nema hafa vinnu hjá
Bandarikjamönnum. Þannig
haföi hinum óþjóölegu öflum hér
innanlands tekist aö lama um
sinn trú þjóöarinnar á eigin mátt
og meginn.
En aöeins um sinn 1956—1958
var hér aö störfum vinstristjórn.
Hún beitti sér fyrir stórfelldri
uppbyggingu atvinnuveganna I
landinu meðþeim afleiöingum aö
i lok sjötta áratugarins voru
gjaldeyristekjurnar af banda-
riska hernum aöeins óverulegur
hluti heildarinnar og þjóöin haföi
á ný öðlast trú á þaö aö unnt ætti
aö vera aö lifa mannsæmandi lífi
hér I landinu.
Ákærið
1960 kom til vaida hér á landi
svonefnd viöreisnarstjórn. Hún
keyröi niöur kaupmátt launa,
vanrækti Islenska atvinnuvegi og
uppbyggingu þeirra. Hún beitti
sér fyrir þvi aö geröur var samn-
ingur viö Breta og
Vestur-Þjóöverja um aö ekki
mætti færa landhelgina út úr 12
mílum nema meö samkomulagi
viö þessar þjóöir. Hún haföi
forgöngu um þaö aö sett var hér
alhliöa löggjöf á sviöi viöskipa-
mála til þess aö skapa lagalegan
grundvöll fyrir margumræddu
verslunarfrelsi. Hún haföi forystu
um þaö aö hér var reist álver i
eigu útlendra aöila. Geröur var
áratugasamningur um smánar-
legt raforkuverö og algjör skatta-
og tollfriöindi þessa fyrirtækis.
Þaö er einnig undanþegiö
islenskri lögsögu.
1 lok tfmabils þessarar rlkis-
stjdrnar var um aö ræöa stórfellt
atvinnuleysi i landinu, landflótta
þúsunda verkamanna, atvinnu-
tæki landsmanna sjálfra höföu
grotnað niöur, togaraflotinn
úreltur, frystihúsin vanbúin,
islenskur iönaður bjó viö harön-
andi erienda samkeppni og
iönfyrirtækjum var lokaö. Þannig
var viöskilnaöur þessarar stjórn-
ar — enn haföi tekist aö grafa
undan trú landsmanna á sjálf-
stæöi þjóöarinnar — um sinn.
1971 var enn mynduö vinstri-
stjórn. Hún beitti sér fyrir endur-
nýjun og uppbyggingu togara-
flotans, frystihúsin voru bætt aö
búnaöi og vinnsluaöstööu, mótuö
var stórhuga framfarastefna i
iönaöi. Sagt var upp
nauðungarsamningunum viö
Breta og Vestur-Þjóöverja og
landhelgin færö út I 50 mllur. Enn
haföi þaö sannast aö landsmenn
geta lifaö af auölindum lands og
sjávar og þar meö aö Islendingar
geta verið sjálfstæö þjóö.
1974—1978 sat hér aö völdum
rikisstjórn ihaldsins og
Framsóknarflokksins. Hún skap-
aöi hér á landi félagslegt
öngþveiti, magnaöi veröbólgu og
beitti sér fyrir samningum viö
Norömenn um járnblendiverk-
smiöjuna á Grundartanga. Þegar
vinstristjórnin varsettá laggirn-
ar fyrir liölega einu ári var þvi
afdráttarlaust lýst yfir i
samstarfsyfirlýsingu stjórnar-
flokkanna aö erlend stóriöja
kæmi hér ekki til greina.
Samkvæmt þvi var unniö aö
eflingu islensks iönaöar undir
myndarlegri forystu Hjörleifs
Guttormssonar fyrrv. iönaöar-
ráöherra. I sjávarútveginum rikti
hins vegar afturhaldsstefna og
þröngsýni og i staö þess aö beita
sér fyrir uppbyggingu fiskiön-
aöarins I tlö þeirrar stjórnar flutti
Kjartan Jóhannsson, sjávarút-
vegsráöherra, tillögur I rikis-
stjórninni um erlenda stóriöju.
Veturinn 1977 kynnti Alþýöu-
bandalagiö tillögur sinar um
islenska atvinnustefnu bæöi i
málgögnum flokksins, almennum
umræöum, á vinnustöðum og
viöar. I þessari stefnumótun var
sýnt fram á aö íslendingar eiga
ótal tækifæri til þess aö nýta inn-
lend hráefni og orku til aö standa
hér á landi undir góöum Ufskjör-
um. Vegna þessarar stefnumót-
unar Alþýöubandalagsins og þess
stuönings sem hún naut fyrir
kosningarnar tókst aö koma inn i
málefnasamning vinstri stjórnar-
innarákvæöi um erlenda stóriðju
eins og minnt var á hér á undan.
Undanfarin misseri hefur öll
þjóömálaumræöa aö heita má
hins vegar snúist um veröbólgu
og aftur veröbólgu. í skjóli þeirr-
ar umræðu birtist nú Sjálfstæöis-
flokkurinn meö tilögur sinar um
„leiftursókn gegn lifskjörum”
eins og greint hefur veriö frá
ýtarlega hér i blaðinu. En
samhliöa þessum tillögum birtir
Sjálfstæöisflokkurinn lands-
mönnum þá stefnu sina aö hér á
landi þurfi aö koma upp einu
erlendu stórfyrirtæki viö viöbót-
ar. Aö minu mati er þetta al-
varlegasta yfirlýsing kosninga-
baráttunnar. Hún er sérstaklega
alvarleg vegna þess aö bæöi
A1 þ ý ö u f 1 o k k u r i n n og
Framsóknarflokkurinn hafa lýst
stuöningi viö erlenda stóriöju.
20 álverksmiðjur
Fái þessir flokkar aukinn
stuöning I kosningunum munu
þeir aö sjálfsögöu framkvæma
þetta stefnumál sitt. Jafnframt
munu þeir skera niöur viö trog
opinberar framkvæmdir af hvaöa
tagi sem er, svo og alls konar
félagslega þjónustu. Fái Sjálf-
stæöisflokkurinn aukinn styrk I
þessum kosningum mun hann
halda áfram á þessari braut og
auka viö erlend stórfyrirtæki.
Muna menn ekki aö fyrir 10 árum
eöa svo tilkynnti einn leiötoga
Sjálfstæöisflokksins aö hingaö til
lands mættu gjarnan koma 20
álverksmiöjur? Hafa menn ekki
tekiö eftir þvi aö forsvarsmenn
þessara afla á Islandi hafa alltaf
og ævinlega veriö reiöubúnir til
þess aö taka undir sönginn um
getuleysi innlendra atvinnu-
vega?
Ég ætla ekki I þessum pistli aö
útmála þau áhrif sem fleiri
erlendar stórverksmiöjur heföu á
geröislenska þjóöfélagsins, en ég
fullyröi aö öllum landsmönnum
hlýtur aö vera ljóst aö sjálfstæöi
lands og þjóöar er ógnaö meö
siikri stefnumótun. Efnahagslegt
og atvinnulegt sjálfstæöi er for-
senda stjórnarfarslegs sjálf-
stæöis. Meö þvl aö bæta hér viö
fleiri erlendum verksmiöjum eru
menn aö stuöla aö þvi aö þjóöin
missi trú á eigin getu og mögu-
leika landsins til þess aö fóstra Is-
lenskt menningarllf.
Hverjar eru ástæöurnar til þess
aö Sjálfstæöisflokkurinn leggur
nú svo rika áherslu á erlenda
stóriöju?
Astæöurnar eru þessar:
1. 1 fyrsta lagi telur hann aö fólk
sé orðiö ært af hávaöanum um
veröbólguna, þannig aö
kjósendur geri sér ekki grein
fyrir því hvaöa háski þjóöfrels-
inu er þúinn meö fleiri erlend-
um verksmiöjum.
2. 1 ööru lagi telur Sjálfstæöis-
flokkurinn aö verkalýöshreyf-
ingin á Islandi og Alþýöu-
bandalagiö séu of sterk til þess
aö pappirskapitalistarnir ráöi
viö aö knýja fram ný málalok i
isienskri stéttabaráttu. Þeir
telja aö innlendu smá-
kapitalistarnir þurfi erlenda
bandamenn til þess aö „ala
þjóöina upp” eins og þaö var
oröiö I upphafi kalda striösins.
3.1 þriöja iagi telja ýmsir
forystumenn Sjálfstæöisflokks-
ins aö hér geti ekki þrifist sú
tegund auömagnsstjórnar sem
nauðsynleg er aö mati gróöa
manna, nema fleiri erlendar
verksmiöjur séu fluttar hingaö
inn I landiö.
Alþýöubandalagiö hefur eitt
flokka barist gegn þessum yfir-
lýsingum Sjálfstæöisflokksins.
Alþýöubandalagiö mun aldrei
veröa aöili aö rlkisstjórn sem
framkvæmir erlenda stóriöju-
stefnu.
Alþýöubandalagiö telur aö sjálf-
stæöi landsins I bráöa og lengd
væri hætta búin meö aukinni
_ eflendri stóriöju.
Stærsta og
hættulegasta mál
kosninganna
1 samræmi viö þetta er ég
þeir.rar skoöunar aö tillögur
Sjálfstæöisflokksins séu eitt
stærsta og hættulegasta mál
kosninganna 1979. Til þess aö
koma I veg fyrir þaö tilræöi sem
er í undirbúningi viö islenskt
sjálfstæöi jxirfa öll þjóöleg öfl
landsins aö sameinast um Al-
þýöubandalagiö. Þaö er eina
leiöin til þess aö koma I veg fyrir
aukna erlenda stóriöju I landinu
ogtil þessumleiöaö skapa áfram
grundvöll fyrir sjálfstæöu þjóðlífi
á Islandi. Ég er nefnilega sam-
mála þeim sem ákváöu aö beita
sér fyrir stofnun lýöveldis á
Islandi 17. júni 1944: Island er svo
auöugt aö auölindum lands og
sjávar.aö verkmennt og þjóöleg-
um viöhorfum aö hér er unnt aö
tryggja mannsæmandi lifskjör og
skapa forsendu betri kjara og
auðugra menningarlifs.
T
# Verður reist hér enn eitt erlent $ Erum við ekki sammála þeim sem
stórfyrirtœki á næstu árum? stofnuðu lýðveldi 17. júní 1944?