Þjóðviljinn - 09.12.1979, Blaðsíða 15

14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 9. desember 1979
Sunnudagur 9. desember 1979 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 15
LIFI DAUÐINN!
.

, * ' ** ’ i . ■íiv'*
* ... ............ ? r'- <«* '
HATIÐIN I
PAMPLONA
, ifw; * n :

rr- ■ ■&-. / 'r % * ‘.
/J
Nautiö rekur hornin I eitt fórnardýra sinna. A sjö dögum hátfðarinnar slösuöust um eitthundraö manns i nautahlaupinu.
Kapphlaup upp á lif og dauöa: Hin ramma lykt skelfingar dýra og manna.
Nautahátiöin I Pampiona opnar
nýjar vfddir hjá Noröurlandabúa.
Þú ert eftirvæntingarfuiiur, bind-
ur hinn heföbundna rauöa háls-
klút hátiöarinnar um hálsinn og
heldur meö hálfum huga út á göt-
ur bæjarins. Eftir nokkra tima er
Noröurlandabúinn i þér rokinn út
i veöur og vind. San Fermin hef-
ur komiö aftan aö þér. Þú dansar
á strætunum og syngur f kór 250
þúsund hátíöargesta, sem komnir
eru hvaöanæva aö úr heiminum.
Söngurinn og hrópin blandast
bumbuslætti, skrækjum flautu-
tónum og háværum lúöraþyt. Og
þetta er aöeins fyrsti dagur hátfö-
arvikunnar. Þú þarft á mikilii
hreysti, harögeröum haus og
rammsterkri lifur aö halda ef þú
átt aö komast óskaddaöur út úr
hátiöarhöldunum.
A þessum dögum biandast
blóö 42 nauta sagi nautaats-
hringsins. Jafnmörg naut æöa
gegnum götur bæjarins á morgn-
ana og reka á undan sér unga og
aldna ofurhuga i þúsundatali.
Þetta er kapphlaup upp á lff og
dauöa, þar sem æsingurinn,
skelfingin og spenningurinn ræö-
ur rikjum.
San Fermin-hátiöin er mesta
uppákoma i Evrópu. Hún er belj-
andi fljót ódýrs kampavins, svita,
nautablóös og sterkra tilfinninga.
Hún er sameiginiegt átak tugþús-
und manna aö ná ystu mörkum
veruleikans.
Þó aö nautin og hugaræsingin
séu áberandi einkenni hátiöarinn-
ar i San Fermin, er grunnt á þjóö-
ernishyggju baska. Hátiöin er
pólitisk púöurtunna meö óhugna-
lega stuttum kveikiþræöi. Pamp-
lona liggur I miöri Baskiu, og hér
sem i nágrannabæjunum er að-
skilnaöarhreyfingin ETA mjög
sterk.
í fyrra kom til mikilla átaka
milli baska og lögreglunnar,
Guardia Civil. Mótmælendur
reistu götuvigi og lögreglan svar-
aöi meö táragasi og skothríö.
Ungur maöur lést i bardaganum,
tugur manns særöist alvarlega og
170 aörir voru fluttir i sjúkrahús
vegna meiðsla.
1 ár munaöi engu aö púöurtunn-
an spryngi. ETA haföi efnt til 20
þús. manna mótmælagöngu i
minningu hins látna félaga frá i
fyrra. Skapofsinn var mikill; sæ-
1 ist spænski þjóöarfáinn á al-
mannafæri fór fjöldinn hamför-
um. Götubardagarnir heföu brot-
ist út ef aökomugestir hátiöarinn-
ar heföu ekki boriö klæöi á vopnin
meö nærveru sinni.
Hins vegar kom styrkleiki aö-
skilnaöarstefnu baska skýrt fram
á fyrsta degi hátiöarinnar. Ger-
man Rodriques, fórnardýrs götu-
bardaganna frá fyrra ári, var
minnst á nautaati siödegisins
meö minútu þögn. 40 þúsund
manns meö sangriu og kampa-
vin gutlandi innbyröis, stóöu sem
steinrunnir meöan einmannalegt
trompetsóló steig frá hringnum
til himins.
Upplausn
sólarhringsins
Hræöslan viö ofbeldisaögeröir
ETA sem hefur fariö vaxandi eft-
ir sprengingar baskanna á sól-
ströndum Spánar, geröi þaö aö
verkum aö margir feröamenn
létu ekki sjá sig I Pamplona i ár.
Engu aö siöur var mikiö um út-
lendinga sem ásamt Spánverjum
mynduöu skrautlega umgjörö há-
tlöarinnar.
Sólarhringurinn leysist upp
meöan á hátiöinni i San Fermin
stendur. Músikin, dansinn og
Mikiil mannfjöidi safnast iöulega saman þegar nautin eru skorin og höggvin eftir
nautaatiö.
Hlaupiö er hafiö. Þetta er Iþrótt karlmannanna, kvenfóiki er melnuö þátttaka: ,,Ef þú
hefur aidrei hlaupiö nautahlaupiö veistu ekki hvaöa öfl búa meö þér hiö innra, þú þekkir
ekki þrekmátt þinn og þú hefur ekki horfst i augu viö dauöann.”
Náutahátíðin í Pamplona á
Spáni sem haldin er hvert
sumar og stendur yfir í sjö
daga, hefur verið nefnd
mesta uppákoma í Evrópu.
Þessa hátíðarviku sleppir
fólk fram af sér beislinu,
belgir sig út af kampavíni og
sangríu, syngur og dansar og
siðast en ekki síst — horf ir á
nautaat og tekur þátt í svo-
nefndu nautahlaupi þar sem
trylltum törfum er sleppt
lausum á f ólksf jöldann.
Þetta er hátíð samstöðu, vin-
áttu og bræðralags, styrkt af
stöðugri nærveru dauðans.
Norski blaðamaðurinn
John Olav Egeland við
stærsta dagblað Oslóar,
,, Dagbladet", og Ijósmynd-
ari sama blaðs, Tom Martin-
sen, sóttu þessa hátíð heim í
sumar. Frásögn þeirra hér á
eftir er gerð sérstaklega
fyrir Sunnudagsblaðið.
Texti: John
Olav Egeland
Myndir: Tom
Martinsen
drykkjan er eins og flóöalda sem
steypist látlaust gegnum bæinn
allan sólarhringinn. Börunum
og knæpunum er aldrei lokaö,
tónlistin dunar dag sem nótt. Æs-
ingurinn nær þó hápunkti milli
sex og átta á morgnana. Þá á en-
cierro — hlaupin á undan nautun-
um — sér staö. Þegar þú rist úr
rekkju (ef þú ert svo heppinn aö
hafa komist yfir einhverja) eöa
lyftir höföinu frá slitnu kráar-
boröinu eöa lýkur upp augunum á
þeim næturstaö sem nærtækastur
var, grasbletti eöa garöbekk,
merkir þú aö loftiö er kalt og tært.
Götusópararnir hreyfa sig viröu-
lega og hreinsa mesta ruslið af
götunum. Ef þú ert heppinn áttu
aðeins kilómetra göngu framund-
an. Hún rifur þaö versta úr þér.
Umhugsunarverðir
timburmenn
Æ fleiri safnast saman meö-
fram hinni 800 metra löngu
hlaupabraut strætanna þar sem
naut og menn eiga eftir aö heyja
dauöahlaupið. A götuhornum
standa blaöasalar og hafa ekki
viö aö selja. Blööin þjóna tvenn-
um tilgangi. Þau veita upplýsing-
ar um encierro gærdagsins, hve
margir eru særöir eöa ef til vill
dauðir, og þau gefa einkunnir fyr-
ir nýjasta nautaatiö. Þegar blööin
hafa verið lesin eru þau rúlluö i
hólk og veröa aö eina vopni
nautahlauparanna.
Á kaffihúsunum og knæpunum
hefur áfengið veriö lagt til hliöar
og kaffi dukkiö i striöum straum-
um. Samræöurnar eru hljóöar og
alvarlegar. Þetta er hálftimi
hinna umhugsunarverðu og ein-
beittu timburmanna. Alvaran
felst i þeirri staöreynd, aö þegar
öllu er á botninn hvolft, er hér
enginn leikur á ferðum. Nautin
eru um hálft tonn aö þyngd, sam-
þjappaður massi kjöts, beina og
horna. Aö meöaltali .veröa nautin
einum hlaupara aö aldurtila ann-
aö hvert ár, en’meiöslin og slysin
eru óteljandi.
Jafnvel fyrir þann, sem alls
ekki hefur hugsaö sér að hlaupa
er aðdragandinn mikil þrekraun.
Ég er meö aögönguseðil meö und-
irskrift lögreglustjórans og hef
komið mér fyrir á hættulausu hliö
giröingarinnar, en engu aö siöur
er taugakerfiö eins og krepptur
hnefi fyrir bringsmalirnar.
A slaginu átta er flugeldinum
skotiö á loft til marks um að naut-
unum hafi veriö sleppt lausum. A
samri stundu sttgur þúsundradd-
aö öskur frá fjöldanum sem safn-
ast hefur saman meöfram stein-
lögöum götunum. Strlösnautin
sex æöa gegnum þröng strætin,
liöug, eldsnögg og kasta hornun-
um til hliöanna. Sex eimlestir af
kjöti og blóöi ryöjast aö nautaats-
hringnum og á undan þeim hleyp-
ur fólkiö I trylltri skelfingu.
Siöustu sex hundraö metrarnir
eru taldir hættulegastir. Hér
þrengjast göturnar og þegar
mörg hundruö manns reyna aö
troöa sér gegnum hringhliöiö þarf
ekki nema litiö óhapp til að
breyta hlaupinu i blóöugan harm-
leik. Ef einhver fellur, er hann
samstundis troöinn undir og getur
oröiö öörum aö fótakefli. Iöandi
kös manna og sex naut getur hæg-
lega oröiö aö bráöu blóöbaöi.
Og þaö er einmitt hér sem
flestir áhorfendur safnast saman.
Margir hafa staðir þarna timun-
um saman til aö tryggja sér sem
bestan staö. Utan á veggjum
nautaatshringsins hanga smá-
strákarnir eins og vinberjaklas-
nr
ai .
Sameiginleg skelfing
Skyndilega birtast nautin. Um
leiö og þú heyrir fyrstu hófaskell-
ina á steinlagöri götunni brýst
skelfingin og vitfirringin út meöal
hlauparanna. Allir troöast og
ryöjast til að komast inn I gegn-
um hliöiö og út á miskunnsaman
leikvanginn. Nautin eru jafn-
skelfd og mannfjöldinn og ryöja
niöur öllum hindrunum. Vit þin
skynja hina römmu lykt skelfing-
ar dýra og manna. A nokkrum
andartökum er svo öllu lokið, og
nýr flugeldur gefur til kynna aö
nautin séu komin i hringinn.
Það er breytilegt frá degi til
dags hve margir liggja særöir á
götunum. I ár geröist alvarleg-
asta slysiö á öörum degi hátiöar-
innar. Þá átti sér stað eitt af bvi
hættulegasta sem skeö getur:
Eitt nautanna snarsneri sér viö i
vitfirringslegri skelfingu. Hinn 32
ára gamli José Maria Fernandez
rann á steinlagningunni og óöar
réöist nautiö á hann og þeytti hon-
um til lofts meö þeim afleiöing-
um aö hálsæöin skarst sundur.
Hann var borinn inn i sjúkraskýli
hringsins meðan slagæöin dældi
blóöinu úr hálsinum, en honum
staöa fólks, hjartahlýja og
bræöralag þeirra sem sameinast I
velliöan liöandi stundar. Þetta er
hátiö þverstæöna: Stund bliöu og
dauöa.
Dauðinn í hringnum
Dauöinn i hringnum á sér stað
siödegis á degi hverjum. Um hálf-
sex leytiö tekur mannhafiö aö
streyma að hliðunum. Flestir eru
meö fimm lítra fötur sneisafullar
af sangriu eöa isilát meö freyöi-
vinflöskum. Isinn og ilátin eru
notuö bæöi til drykkjar og sem
skotfæri á picadorinn, reiömann-
inn meö spjótiö sem stingur naut-
iö svo þaö lúti höfði.
A nautaati er aðeins eitt ör-
uggt: Nautiö á aö drepa. Slæmur
nautabani gerir drápiö aö viö-
bjóöslegu, þreytandi og blóöugu
uppgjöri. Góöur nautabani, aftur
á móti, sýnir á listrænan hátt
táknmál horfinnar goðfræöi um
bardagann milli manns og dýrs.
1 Pamplona i ár átti hin full-
komna corridea sér stað á fjóröa
degi hátiöarinnar. Þá var fagn-
andi áhorfendum sýnt hvernig
maöur og naut geta oröið eitt I
undarlegum samruna listdans og
aflraunar. Nautabaninn hlaut aö
veröleikum eyru nautsins og
hala, mesta heiður sem nauta-
bana hlotnast.
Kampaviniö fiýtur i striöum straumum meöan hátiöin stendur yfir.
var þó til allrar hamingju bjargaö
frá dauða. Samanlagt slösuöust
um eitthundraö manns á þessum
sjö hátiðardögum.
Nautahlaupiö er iþrótt karl-
mannanna; kvenfólki er meinuö
þátttaka. Kannski hafa þær held-
ur ekki áhuga. Stúlka frá Björg-
vin sem ég hitti af tilviljun sagði
viö mig: ,,Ég hef enga þörf fyrir
aö sýna karlmennsku. Þaö eru
sennilega sömu öfl sem draga
karlmenn aö hlaupinu og gera þá
aö sprengjuflugmönnum: Spenn-
ingurinn hvort þeir veröa skotnir
niöur.”
Annar landi minn, karlmaöur,
sagöi: „Ef þú hefur aldrei hlaupiö
á undan nautunum veist þú ekki
hvaöa öfl búa meö þér hið innra.
Þú þekkir ekki þrekmátt þinn til
hlitar og þú veist ekki hvernig þaö
er aö horfast i augu viö dauöann.
Eftirá ertu frjálsari.”
San Fermin er karlræöisþjóöfé-
lag, en ekki án ákveöins gildis:
Gamlir bændur syngja baskiskar
þjóövisur arm I arm, karlmenn
sýna hver öörum vináttu og
bræöraþel án þess aö fara i graf-
götur meö tilfinningar sinar. I
heild rikir á hátiöinni mikil sam-
Þegar sjötta nautiö hefur hnigið
i valinn og verið dregiö út af múl-
dýrunum, ryöst mannfjöldinn inn
i hringinn og dansar og syngur.
Hátið tilfinninganna
Aö nautaatinu loknu liggur leiö
okkar aö Plaza del Castillo og á
Bar Tropicana þar sem alþjóö-
legir ævintýramenn og drykkju-
hrútar safnast saman. Og enn
einu sinni átti ég eftir aö upplifa
hinar sterku hliöar tilfinningalifs-
ins sem San Fermin-hátiðin getur
kallaö fram.
Ég seig niöur i barstólinn I
sæluvimu kampavins og sangriu.
Þá uppgötvaði ég skyndilega lág-
vaxinn mann viö hliðina á mér.
Hann var klæddur velpressuöum
svörtum buxum, i skærhvitri
skyrtu og var með velsnyrt litiö
yfirvaraskegg. A fjóröa degi há-
tiöarinnar.
Hann ávarpaði mig á sænsku og
spuröi yfirlætislega hvort San
Fermin-hátiðin væri virkilega
þess viröi aö skrifa um hana.
Þá uppgötvaöi ég aö þaö var
hægt aö hata manneskju djúpt og
innilega eftir aöeins andartaks
kynningu.