Þjóðviljinn - 20.09.1980, Blaðsíða 14

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 20 — 21. september 1980
— mhg ræðir
við Andrés
Arnalds,
starfsmann
Rannsóknar-
stofnunar
land-
búnaðarins
— Þú skalt tala við hann
Andrés Arnalds þegar tími
vinnst tiL sagði Ingvi Þor-
steinsson. Þetta er eins og
keðja og úr því að við höf-
um lokið okkar spjalli þá
eru hann og þeir, sem með
honum vinna, eiginlega
næsti hlekkur í keðjunni.
En Andrés reyndist vera
nokkuð mikið á faralds-
fæti, eins og eðlilegt er á
þessum tíma árs. Ekki svo
að skilja að hann lægi í sól-
böðum suður í heimi, held-
ur var hann bara aö sinna
sínum störfum „út um
kvippinn og kvappinn" og
því ekki að því hlaupið að
króa hann af. Og það tókst
raunat aldrei. En loksins
náði ég tali af honum í
sima og þá leið heldur ekki
á löngu þartii hann birtist í
dyrunum á kompunni
minni hér í Siðumúlanum.
Ég sópa blaðahrúgunni úr
„gestastólnum", býð
Andrési að tylla sér og þar
með „byrjar balliö".
2—3 kg. á lamb
— Nú hefur þú unnib a6
beitartilraununum, sem staöiö
hafa yfir undanfarin ár. Hvaö
geturöu sagt okkur t.d. um sam-
hengiö milli fallþunga og álags á
beitiland eöa m.ö.o. kannski,
samhengiö milli beitarþunga og
hagnaöar af búrekstri?
— Jú, fallþunginn fer mikiö eft-
ir gæöum beitarfóöursins og
álags á landiö. Ég hef veriö meö
/
Túnvingull nemur land á Mýrdalssandi.
Hestur vigtaöur úr tilraun með blandaöa beit sauöfjár og hrossa á mýrlendi. Hrossin reyndust þyngjast um meira en kg á dag á mýragróörinum.
/
NY LANDGRÆÐSLUAÆTL
Ingva Þorsteinssyni i gróöur-
rannsóknarferö um Grænland.
Þar eru góöir hagar og rúmt i
högum. Þar kemur þetta sam-
hengi skýrt fram þvi á þeim bú-
um, þar sem vetrarfóörun er góö,
er algengt að fá 34—35 kg. af kjöti
eftir vetrarfóðraöa kind. Slikar
afuröir nást óviöa hér á landi, en
eru þá til I sumum héruðum þar
sem rúmt er i högum.
I þeim umfangsmiklu beitartil-
raunum, sem staöiö hafa yfir hér
á landi undanfarin ár, hafa áhrif
beitarþunga a fallþunga og gróö-
urfar komiö einkar glöggt i ljós.
Viö getum tekiö sem dæmi
tilraunirnar á Auökúluheiöi, sem
hófust 1975 og stóðú til 1979. Tek-
inn er saman meöaltalsþungi ein-
lembinga og tvilembinga en hlut-
föll þeirra eru mismunandi og
þarf aö hafa þaö i huga viö sam-
anburö milli ára.
Meöalfallþungi dilka fimm
haust i UNDP/FAO beitartilraun
á Auökúluheiði, A-Hún. Tilrauna-
landiöerkvistmóií 450 m hæðyf-
ir sjó:
Beitarþungi
(Hagaþrengsli)
Litiil beitarþ
Meöal beitarþ.
Mikill beitarþ.
Fyrsta ár tilraunarinnar var
mismunur á fallþunga eftir mis-
munandi beitarlagi fremur litill,
enda liöur nokkur timi þar til
áhrif á gróöur fara að koma fram.
Hins vegar hefur mismunurinn
milli beitarþungans aukist ár frá
ári og siðustu ár tilraunarinnar
hefur hann veriö miili léttrar og
þungrar beitar, 2—3 kg á lamb.
Þessi munur nemur hvorki meira
né minna en milli 1—11/2 tonni af
kjöti á búi, sem skilar til slátrun-
ar 500 dilkum. Hér er þvi um aö
ræöa miklar fjárhæöir og augljóst
aö ákaflega vel fer saman rétt
nýting lands og afraksturs af bú-
skapnum.
Munur á fallþunga eftir beitar-
þunga var aö aukast öll árin, sem
tilraunin stóö. Gróöurskemmdir
voru mjög augljósar i þungbeittu
hólfunum, gróöurinn var þar
gisnari. Slikar gróöurskemmdir
komu einnig mjög greinilega
fram I beitartilraun, sem gerö
var á kvistmó i Kelduhverfi. Þar
hafði féð, bókstaflega talað, étið
sig niður úr gróðurhulunni á
1975 1976 1977 1978 1979
15.50 15.50 15.70 16.45 14.45
15,55 14,90 15,00 15,05 13,65
14.50 13,60 13,10 13,35 12,251
þremur árum. Munu mörg ár liöa
þar til landið i þungbeittu hólfun-
um þarna nær sér. Þaö kom á
óvart hversu stuttan tima það
tekur að eyöileggja land meö of
þungri beit, jafnvel höröustu and-
stæðingar sauökindarinnar áttu
ekki von á þvi.
Þessar tilraunir hafa leitt i ljós
hversu varasamt er að beita eftir
dagatalinu. 1 slæmu árferöi eins
og t.d. 1979, getur beitarþol
minnkað verulega ef beit er hafin
áður en gróöur hefur sprottið aö
ráöi. 1 sumum tilraunahólfunum
gekk gróöur upp tiltölulega fljótt
þannig aö taka varö féö úr þeim.
Það er sjálfsagt að miöa tölu fjár
á landi við ástand gróöursins. 1
árferöi eins og nú i ár þegar
spretta hefst mjög snemma, byrj-
ar grasiö einnig snemma að sölna
og þá minnkar næringargildi
gróðursins á afréttum það mikið,
aö lömb þyngjast sáralitið seinni-
part sumars. Það væri ótviræður
hagur íyrir bændur að flýta göng-
um þegar spretta er með þessum
hætti og koma lömbunum á
kjarnmeira beitiland. Heklugosiö
nú hefur þvi sáralltil áhrif á af-
komu bænda i ár þvi viöast hvar
er hagur aö þvi aö taka féö á
heimalönd.
Litt notað land
— Nú hefur okkur orðiö tiörætt
um áhrif beitarþunga á afuröa-
semi fjársins. Teluröu þá aö of
margt sé i högum þannig að
fækka þurfi fé?
—Nei, þaö tel ég ekki vera af
þeim ástæöum, nema þá tima-
bundiö. Aö visu eru flestar afrétt-
ir landsins fullnýttar eöa ofnýttar
en hinsvegar er til óhemjumikiö
beitiland, sem er sáralitið nýtt.
Þar á ég fyrst og fremst viö hinar
viölendu mýrar og flóa á láglendi,
sem sumsstaðar nýtast mjög litiö
til beitar. Um þaö vitna hinir
miklu sinubrunar á vorin þegar
þúsundir hestburða af verömætri
uppskeru veröa aö ösku og eim-
yrju, mörgum til ama.
Þetta ósamræmi i nýtingu há-
lendis og láglendis er lang mest
á Suöurlandi, en afréttir Sunn-
lendinga eru margir hverjir mjög
viðkvæmir fyrir ofbeit og illa
farnir vegna jarövegseyðingar.
Þaö ber þvi sérstaka nauösyn til
aö hlifa þeim. Láglendiö er hins-
vegar ekki eins viökvæmt fyrir
beit og þvi mun eðlilegra að auka
sókn á það, ef hægt er á annað
borö aö ná auknum afuröum meö
beit á láglendi.
— Ef hægt er aö ná auknum af-
uröum meö beit á láglendi, seg-
iröu. Er þar kannski aö finna
skýringuna á lltilli notkun mýr-
anna?
— Já, lítil notkun þeirra stafar
fyrst og fremst af þvi, aö illa hef-
ur gengiö aö ná fram viðunandi
vexti lambanna á láglendismýr-
unum. Til þess liggja ýmsar or-
sakir, en þó stafar það trúlega
fyrst og fremst af þvi, að láglend-
isgróðurinn byrjar að tréna um
mitt sumar, þannig að næringar-
gildi mýrargróðursins fellur niö-
ur fyrir þau mörk, sem þurfa aö
vera til þess aö lömbin nái eöli-
legum þroska siðari hluta sum-
ars. Ef aö ný landgræösluáætlun
veröur samþykkt, — og um það
viljum viö ekki efast, — þá veröur
þaö eitt meginviöfangsefni
Rannsóknarstofnunarinnar á
næstu árum að finna skýringar og
leita lausna á þessu máli.
Hrossabeitin
— Mér finnst ákaflega óskyn-
samlegt að beita hrossum mikið á
afréttir, sem nú þegar eru full-
eða ofbeittar þvi viöa eru þess
augljós dæmi, aö hrossabeitin
skaöi bændur fjárhagslega meö
minni fallþunga dilka. Nú er þaö
kannski fyrst og fremst mál
bænda sjálfra hvernig þeir nýta
sinn upprekstrarrétt, en þó er ég
fyllilega sammála þeirri stefnu
Landgræöslunnar aö draga úr
hrossabeit á afréttum og beita
þeim frekar a láglendisgróður,