Þjóðviljinn - 31.12.1980, Page 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN MiÐvikudagur 31. desember 1980
MOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ó'.ífsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ólafsson.
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Guöjón Friörikssoii.
Afgreiöslustjóri: Valþór HlöBversson.
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Ingi-
björg Haraldsdóttir, Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason,
Sigurdór Sigurdórsson.
tþróttáfréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
útlit og hönnun: GuBjón Sveinbjörnsson, Sævar GuBbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún GuövarBardóttir, Jóhannes HarBarson.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir,
Bára Siguröardóttir.
Srmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún BárBardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir,
Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6,
Keykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Árið kvatt
• Ef til vill er það merkilegra en f lest annað á siðasta
ári að vísindamenn hafa tjáð almenningi að við jarðar-
búar séum harla einir í himingeimnum, og ekki sé við því
aðbúastaðgeimskipfrá jörðinni hitti fyrir vitsmunalíf í
nálægum sólkerfum En svo litlir karlar sem við erum í
stórum og torræðum alheimi eru mennirnir stórbrotnir í
illdeilum sínum óg“átökum um jarðargæðin og skiptingu
þeirra. Omældu hugviti, þekkingu og f jármunum er var-
ið í að verja hlut sinn og bæta, en ójöfn skipting gæðanna,
rányrkja auðlinda og eyðingarmáttur atómvopna stefnir
öllu lífi í tortímingu. Svo virðist sem jarðarmenningin sé
haldin sjálf seyðingarhvöt, en hver á að leysa lífsgátuna
og skilja alheimsundrið, ef mannkynið fer sér að voða?
• Eftir árið sem er að líða eru flest alþjóðamál ill-
vígari en áður, óf riðvænlegt f ramundan og meiri harka í
viðskiptum þjóða en verið hefur í nokkur ár. Baráttan
fyrir slökun spennu, afvopnun og nýju heimskerfi í
ef nahagsmálum hefur beðið mikinn hnekki.
„Haukarnir" ráða ferðinni hjá stórveldunum og víða
hafa afturhaldsöfl eða hreinar miðaldaafturgöngur náð
undirtökum.
• í iðnríkjum auðvaldsheimsins verður atvinnuleysið
sifellt ömurlegra og umfangsmeira. Ekki er óalgengt að
7 til 8% vinnufærra manna gangi atvinnulausir og allt að
helmingur æskuf ólks geti ekki vænst þess að f á atvinnu.
Þrátt fyrir þetta eru tveggja stafa verðbólgutölur
algengar.
• Svona mætti halda áfram að rekja raunalegar
staðreyndir af alþjóðavettvangi í hið óendanlega. En þó
ekki sé litið nema til næsta nágrennis verður Ijóst að
Islendingar geta borið sig bærilega, enda þótt barlómur
sé okkur tamur.
• I upphaf i árs gerðust mikil tíðindi á stjórnmálasvið-
inu. Þá tókst að stemma stigu við sókn leif tursóknaraf la,
sem hvarvetna annarsstaðar hefur leitt til hins mesta
ófarnaðar, svo sem í Bretlandi og í ísrael. í stað leiftur-
sóknar gegn lifskjörum hefur verið haldið áfram á
félagslegri framfarabraut meðan opinber þjónusta og
samneysla hefur verið stórskert í grannlöndum okkar.
• Á árinu hafa verið samþykkt lög um húsnæðismál
sem gjörbreyta munu möguleikum lágtekjufólks til þess
að eignast húsnæði. Lög um aðbúnað, hollustuhætti og
öryggi á vinnustöðum sem taka gildi nú um áramótin
opna nýjar leiðir fyrir starfsfólk til þess að hafa áhrif á
starfsumhverfi sitt, og Alþingi hef ur nýverið sett iög um
fæðingarorlof, svo fátt eitt sé nefnt. Skýrt dæmi um það
að hér er stef nt í f ramf araátt er sú staðreynd að á næsta
ári verður varið meira framkvæmdafé til
heilbrigisþjónustu en nokkru sinni fyrr.
• Ekki hefur á árinu tekist f remur en áratuginn allan
að hemja verðbólguna, þrátt fyrir umtalsverðan árang-
ur á ýmsum sviðum, svo sem í ríkisf jármálum. Þau
heildartök sem þarf til þess að ná verðbólgunni niður
hafa ekki verið stjórnmálaf lokkum né hagsmunahópum
tiltæk. En vel má líka huga að þeirri staðreynd að þrátt
fyrir hátt verðbólgustig allan þennan áratug hefur kaup-
máttur ráðstöf unartekna aukist um 35% f rá 1970 til '80 og
kaupmáttur launataxta um 18%. Og atvinna hefur
þennan tíma haldist stöðug og mikil.
• Margra ánægjulegra tíðinda er að minnast frá árinu
sem er að líða hér innanlands. Ber þar hæst þann
veraldarsögulega atburð er Vigdís Finnbogadóttir varð
forseti, fyrsta konan í heiminum sem kjörin er þjóð-
höfðingi í almennum kosningum. Árgæska var til sjávar
og sveita og góða veðrið sl. sumar mun áreiðanlega
verða umtalsefni á komandi kalvorum og rigningar-
sumrúm. Upplýsingar fiskifræðinga um sterkari fiski-
stofna en áður var álitið voru og fagnaðarefni. Þá er
vert að minnastánægjulegra tíðinda í menningarmálum,
svosem glæsilegrar lista- og kvikmyndahátíðar, mikils
fjörkipps í íslenskri kvikmyndagerð og frumsýningar
íslensks balletts nú í árslok.
• Smáttog stórt blandast saman í minningunni um lið-
iðár, svo og ánægju- og áhyggjuef nin. Ánæstaári verður
enn sem fyrr nóg að starfa, verkefnin óþrjótandi í at-
vinnumálum og orkunýtingu, ár fatlaðra framundan,
áfök um skiptingu þjóðarteknanna sem fyrr, og barátta
fyrir kjörum alþýðu. Þjóðviljinn þakkar lesendum sín-
um liðið ár og góðan stuðning og óskar þeim árs og
f riðar.
klippt
Vanmáttur valdsins
StriBiB i Afgsnistan hefur um-
fram flesta aðra viðburði mótað
andrúmsloft i alþjóðlegum sam-
skiptum á þvf ári sem senn er
lokið. Sovésk málgögn hafa i til-
efni þess að ár er liBið síðan
sovéskur her var sendur til liBs
við Babrak Karmal og hans liö
látið mikiB af þvi, að kominn sé
á „stöðugleiki”, að framfarir
séu miklar i landinu, að þjóðin
stefni á sigur yfir andstæBing-
um sinum og þar fram eftir göt-
um. Literatúrnaja gazéta var
full með þetta á dögunum.
stöku arma þess flokks sem
gerði byltingu i landinu 1978.
Um ástandið segir á þessa leið i
nýlegum leiöara i danska blað-
inu Information:
„Þaö er alveg ljóst, að sovésk
ákvörðun um ihlutun i Afganist-
an var ekki tekin með hag af-
ganskrar byltingar fyrir aug-
um. Akvörðunin var tekin á
grundvelli sovéskra öryggis-
hagsmuna. En einnig frá þessu
sjónarhorni hefur athöfnin unn-
ið gegn tilgangi sinum. Það
svæöi sem sovéskir leiðtogar
höfðu hvaö eftir annað hvatt til
að væri friðlýst hefur nú fyrir
sakir hinnar sovésku innrásar
vigbúist ört. Þetta veröa menn
Sovéskir hermenn I Kabúl.
Þessi opinbera sovéska bjart-
sýni á sér rýra stoö i veruleik-
anum. Þótt uppreisnarmenn
gegn Kabúlstjórninni séu sjálf-
um sér sundurþykkir hefur and-
staðan gegn hinu sovéska liði
verið mikil og stjórnarherinn
hefur rýrnað mjög að liðsafla
vegna hreinsana og vegna þess
að margir hafa slegist i lið með
uppreisnarmönnum. Talið er að
um 85000sovéskirhermennséu i
landinu — vestrænir fréttaskýr-
endur telja að ef vinna ætti
hernaðarlegan sigur á stjórnar-
andstæðingum sem um munaði,
þá þyrfti að þrefalda eða fjór-
falda þennan her. Og mundi
kannski ekki duga til: styrjöld
eins og sú sem háð er i Afganist-
að horfast i augu viB enda þótt
menn hljóti að viðurkenna að
Bandarikin hafa veriö mjög fús
til aö fiska I gruggugu vatni.
Sovétrikin hafa með Afganist-
anævintýri sinu lagt fram sinn
eiginn mikla skerf til að koma
Sovétrikjunum i einangrun á al-
þjóðavettvangi — bæöi I
samskiptum viö Vesturlönd og
þriöja heiminn.
Sú visa verður ekki of oft
kveðin að sovésk innrás I Afgan-
istan var brot á öllum lýðræðis-
legum — að ekki sé talað um só-
sialiskar — meginreglum um
lausn alþjóðlegra deiluefna eða
innanrikisátaka. Og allt bendir
til þess að þetta verði ekki i
siðasta sinn sem sá dómur er
sorglega stórum hluta hinnar
Rómönsku Ameriku, vilji sneiöa
hjá þeim álitshnekki sem mann-
réttindamálin skapa þeim með
þvi að losa sig viö sjálft hugtak-
iö pólitiskir fangar. Þær aðferð-
ir sem við þaö eru notaðar, boða
þvi miöur ekkert gott.
Frá þessu segir m.a. flótta-
maður frá Chile, Aleho Ara-
vena, sem nýlega er sloppinn úr
haldi eftir þriggja ára pólitiska
fangavist i Santiago.
Pinochet lét fara fram sér-
stæða þjóðaratkvæðagreiöslu i
haust um nýja stjórnarskrá,
sem festir i sessi stjórnarhætti
hans — og eitt einkenni hennar
er einmitt það, aö hún viöur-
kennir alls ekki hugtakið póli-
tiskir fangar, enda þótt mörg
samtök og flokkar séu bannaöir
meö löggjöf Pinochetklikunnar.
En um leið og stjórnarskráin
tekur gildi er hert á grimmdar-
stjórninni. Aravena segir:
Kúgunin er ekki lengur miðuð
við það eitt að velja úr þá and-
ófsmenn sem virkastir eru,
heldur fær hún i rikari mæli ein-
kenni fjöldaofsókna. Lögregla
fer i meiriháttar herferðir,
handtekur 1500-2000 manns á
einu bretti. Þetta fólk er haft i
haldi um tima, þvi misþyrmt,
en siðan er þvi sleppt.
Þrjár ástæður eru helstar
fyrir þvi að þessum aðferðum er
beitt.
I fyrsta lagi er með þessu
móti reynt að hræöa fólk frá þvi
aö ganga til liðs við andspyrnu-
hreyfinguna. 1 annan stað kom-
ast allir þeir á skrá sem hand-
teknir eru, hvort sem yfirvaldið
þykist finna hjá þeim eitthvaö
saknæmt eða ekki. I þriðja lagi
fara menn með þessum hætti i
kringum það vandamál sem
pólitiskir fangar eru, en þeir
geta orðið til þess að mótmæli
berist erlendis frá.
Og þeir sem virkastir eru i
stjórnarandstöðunni eru ekki
lengur handteknir. Þeir eru
blátt áfram myrtir. Þar með er
yfirvaldið laust viö þá — sem og
þann vanda sem pólitiskir fang-
ar eru”.
Breiðist út
Aðferöir af þessu tagi eru ört
að breiðast út um Rómönsku
Ameriku. Fyrirmyndin er Arg-
entina, þar sem stjórnin þykist
hvergi nærri pólitiskum hermd-
Chile: fjöldahandtökur, pyntingar, morð.
an minnir ekki sist á vanmátt
valdsins, vanmátt hinna þungu
hernaðarvélar.
Dýpra ofan í fenið
Allir hugsunalegir aðilar
málsins hafa haft hátt um nauð-
syn þess að finna pólitiska lausn
á styrjöldinni i Afganistan, en
bæBi uppreinsarmenn og her-
námsliö eflast stöðugt að þeim
vopnum sem gera slika leið æ
ófærari. Nærvera sovéska hers-
ins hefur ekki einu sinni sam-
einað stjórnarsinna, úlfúö hefur
farið vaxandi milli hinna ein-
itrekaöur, þvi ekki munu Sovét-
rikin heldur á árinu 1981 fá leyst
sin veikleikamál i Afganistan”.
Hræsni harðstjóranna
Mannréttindaumræöa siBustu
ára barátta Amnesty Inter-
national og fleira þesslegt hafa i
ýmsum tilvikum orðiö ofsóttu
fólki og handteknu góður liðs-
auki. En þvi miöur sjást þess
allviöa merki að þær herfor-
ingjaklikur og þeir einræöis-
herrar sem fara með völd i
arverkum koma en gefur út al-
mennar yfirlýsingar um
„mannrán öfgahópa til hægri og
vinstri” eða eitthvað þesshátt-
ar. Sannleikurinn er hinsvegar
sá, að það eru sérstakar lög-
reglusveitir, sem hafa gjarna
farið úr einkennisbúningum,
sem hermdarverkin vinna og
hafa til þess pólitisk fangelsi
sem eru aö þvi leyti verri öðrum
slikum vistarverum, að þau eru
ekki til opinberlega.
áb.
•9 shorfð
— ekh