Þjóðviljinn - 15.08.1981, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 15.-16. águst 1981
st jórnmál á sunnudegi ^0^ Þröstur Ólafsson
Breytingin sem við keppum að skrifar
felst í því að koma á meira þjóðfélagslegu jafnvægi og menningarlegri festu
RÓTTÆKT IAFNVÆGI
Höfundur siöasta Reykjavikur-
bréfs á mikiö bágt þessa dagana.
Honum vöknar um augu af hrifn-
ingu út af góöri og batnandi stööu
þjóöarbúsins og kemst m.a. svo
aöoröi: ,,Þess vegna má segja að
stefni i rétta átt á flestum sviöum
islensks þjóölifs.” Bragö er að þá
barnið finnur. Þaö fór þó aldrei
svo aö Morgunblaðið gæti ekki
lengur stungiö höföinu ofan i
sandinn. Og vissulega er rétt aö
taka heils hugar undir þessi orö
Morgunblaösins. Þaö árar vel á
Islandi og landinu er stjórnaö af
meiri festu og skynsemi en gert
hefur verið um áratugaskeiö. Ar-
feröi í þessari merkingu er ekki
bara veörátta, aflabrögö og
erlent verölag. Þaö er ekki siöur
hvernig þjóöin er i stakk búin til
aö mæta erfiöri veöráttu og gjöf-
ulli náttúru. Þeirri rikisstjórn er
nú situr (oröaleikjamenn mega
gamna sér aö hugtökunum hægri
og vinstri) hefur tekist á undra
skömmum tima aö snúa af braut
upplausnar og óstööugleika og
koma festu og jafnvægi á öll
helstu sviö þjóölifsins. Nú mætti
halda þvifram, aö þetta væri ekki
mikið afreksverk ef vel veiöist og
útlendingar borga vel fyrir fisk-
inn.
20 ára reynsla
En reynsla siöustu tveggja ára-
tuga sýnir aöra hliö á teningnum.
Eftir aö islenskt hagkerfi var
opnaö upp á gátt af viöreisnar-
stjórninni 1959/60 og gengisbreyt-
ing islensku krónunnar oröin að
einni allsherjar patentlausn allra
efnahagslegra umsvifa, fór aö
halla verulega undan fæti i allri
efnahagslegri stjórnun, þrátt
fyrir góð ytri skilyrði. Mannlegri
hugsun og skipulegu aöhaldi var
fórnað á altari skefjalausra
markaðsafla. Ef litiö var til verö-
bólgunnar, þá skipti þaö engu
máli, hvort ytri skilyröi voru hag-
stæð eöa ekki. Þegar aukning
varö á útflutningstekjum jókst
peningamagn og tekjur sem-
leiddi til enn meiri þenslu og
spennu i hagkerfinu. Þegar sam-
dráttur átti sér staö, var gengiö
fellt og sömu þensluáhrif fram-
kölluö á þann hátt. Meö nokkurri
einföldun má þvi segja aö alltaf
hafi áraö illa undir slikri efna-
hagsstjórn, hvort sem ytri skil-
yröi voru okkur hagstæö eöa ekki.
Búiö var aö eyöileggja stýris-
búnaðinn og skútuna rak stjórn-
laust undan veöri og vindi.
Ábyrg
fjármálastjórn
vinstrimanna
Hér hefur oröiö á grundvallar-
breyting. Eftir aö gengissig og
-hrun var stöövaö hafa batnandi
ytri skilyröi skilaö sér sem aukin
hagsæld til þjóöarinnar, i staö
þess aö' valda efnahagslegum
glundroöa eins og reyndin var
áöur. Minni veröbólga eykur
kaupmátt launa i kerfi sem bætir
eftirá upp hækkun á framfærslu-
kostnaði. Annað atriði f stjórn
efnahagsmála hefur gjörbreyst,
það eru fjármál rikisins. Þar er
nú rekin ábyrg fjármálastjórn i
fyllstu merkingu þess orös. Þrátt
fyrir minni skattheimtu, sem
fram hefur komiö í lækkuöum
. beinum sköttum og nú siöast i
lækkuöum aöflutningsgjöldum af
heimilistækjum, af sparneytnum
bifreiöum, hafa rfkisfjármálin
veriö i jafnvægi. A siöasta ári var
meira að segja umtalsverður
rekstrarafgangur. í þessu sam-
bandi er fróölegt aö bera saman
fjármálastjórn Sjálfstæöisflokks-
ins. Um margra áratuga skeiö
hafa hægri blöðin aliö dyggilega á
þeirri goösögn meöal þjóöarinnar
að Sjálfstæöismenn væru þeir
einu sem kynnu aö reka fyrirtæki
og stjórna fjármálum. Þessu var
þó einkum beint gegn okkur Al-
þýöubandalagsmönnum og viö
ásakaöir um skefjalausa kröfu-
pólitik, óhæfir til ábyrgrar stjórn-
unar. Nú er þessi goösögn dauö og
fátt fer meira i taugarnar á rit-
stjóra Morgunblaösins, sem gerir
sér þetta ljóst. Dæmin eru fjöl-
mörg:
Er vinstrisinnar tóku viö Fé-
lagsstofnun stúdenta um áramót-
in 1973/1974 var flest i ólestri og
skuldir hlóöust upp. Þegar þeir nú
skila henni af sér er fjárhags-
staöa hennar meö ágætum. Eign-
ir hafa vaxið og þjónustan batn-
aö. Annaö dæmi er Reykjavikur-
borg. Þar tók vinstri meirihlutinn
viö ákaflega erfiðu búi. Kosn-
ingavixlarnir frá árinu 1974 voru
að hluta til enn ógreiddir, svo ekki
sé minnst á vixlana frá árinu
1978. Hér hefur einnig veriö brotiö
blaö undir styrkri stjórnarforystu
Alþýöubandalagsins. Þriöja
dæmiö er rikissjóöur. Ég geri ráö
fyrir þvi, að sagnaritarar eigi
eftir aö gefa siöasta fjármálaráö-
herra Sjálfstæöisflokksins heldur
bágborna einkunn fyrir hagsýni
og stjórnkænsku i fjármálastjórn
rikisins. Ytri skilyröi voru vissu-
lega ekki ætiö hagstæö í hans ráö-
herratiö og þvi reyndi á mann-
dóm og vit. Hvort tveggja brást
og eftir stóöu einhver mestu
skuldaár i sögu islenskra rikis-
fjármála.
Almenningur saknar ekki
Geirsarmsins
Staöreyndin er nefnilega sú, og
þaö sviöur Geirsarminn hvaö sár-
ast, aö almenningur saknar ekk-
ert fjarveru hans úr stjórnarsetr-
um islensku þjóöarinnar. Ég skal
ekkert fortaka aö einhvern tima
fyrr á áratugum þessarar aldar
hafi Sjálfstæöisflokkurinn leikið
hlutverk staöfestu og jafnvægis
án þess aö veröa hrópaöur niöur
aö lokinni hverri einustu sýningu.
En þessi hlutverk er hann löngu
hættur aö leika. Sjálfstæöis-
flokkurinn hefur oröiö aö erind-
reka ofstækis og öfga i islenskum
stjórnmálum eftir aö skutilsvein-
ar Geirs Hallgrimssonar náöu
þar undirtökunum. Stefnubreyt-
ing Sjálfstæöisflokksins undan-
farin ár hefur gerst meö undra-
verðum hætti, og öndvert við aðra
flokka. Meöan aörir stjórnmála-
flokkar hafa vikkaö hugmynda-
heim sinn, greint hugmyndafræöi
frá stjórnmálum og bóklegan vis-
dóm frá mannlegri skynsemi,
hefur Sjálfstæðisflokkurinn aftur
á móti hert einstrengingslega
hugmyndafræöi sina, og kastaö
fýrir róða stjórnvisku og skyn-
semi. Um hann má segja þaö sem
stendur i visunni, „best er aö róa
einni ár, i ofsa veöri á móti”.
Þetta hefur komið fram á öllum
sviöum opinberra afskipta
flokksins. 1 efnahagsmálum hefur
frjálshyggja Thatcher-ismans
veriö dýrkuö; i stóriöjumálum
trúaö á reikninga og fullyröingar
Alusuisse, og trúss sitt bundiö viö
striösvagn Reagans i utanrikis-
málum. Nei, þjóöin saknar ekki
fjarveru þessara manna úr
stjórnarráöinu, þvi aö stefna
rikisstjórnarinnar hefur leitt til
góöæris á öllum sviöum þjóölifs-
ins. Óliklega angrar þaö sálarfriö
höfundar Reykjavikurbréfsins?
Ekki getur það þó verið neitt
slæmt? Þaö skyldi þó aldrei vera
aö afkoma þjóöarinnar skipti þá
ekki máli? Hvaö segir Reykja-
vikurbréfiö?
Hugaö á hefndir
„Löngu eftir aö þessi rikis-
stjórn hefur farið frá mun áhrifa
af myndun hennar gæta i
samskiptum manna i stjórnmál-
um. Kjarni málsins i sambandi
viö rikisstjórn Gunnars Thorodd-
sen er ekki sá hvort eða hvaöa
árangri hún nær i efnahagsmál-
um eöa á öörum sviðum þjóð-
mála.” Þá höfum viö þaö. Rúsin-
an i pylsuendanum er litt dulbúin
hótun um kaldrifjaöar hefndir.
„Þeir stjórnmálamenn i öörum
flokkum sem nú standa álengdar
og gleöjast yfir þeim átökum sem
standa yfir i Sjálfstæöisflokknum
eiga eftir aö komast aö raun um
þaö siöar, aö vinnubrögö af þvi
tagi sem beitt var viö stjórnar-
myndun Gunnars Thoroddsen eru
ekki til farsældar.” Svo mörg
voru þau orö. Myndun ríkis-
stjórnar Gunnars Thoroddsen var
eins og flestir vita þrautarlending
til lausnar langvarandi stjórnar-
kreppu. Hún lofaöi hvorki blóm-
skrúöi né byltingu heldur skyn-
samlegri stjórnun án alls ofstækis
og öfga. Meiri hluti Sjálfstæöis-
manna á þingi neitaöi þátttöku i
slikri stjórn. Þeir vildu hrein-
ræktaöa kjaraskeröingarstjórn
og veröskulda þvi fyllilega þá
pólitisku útlegö sem þjóöin hefur
valiö þeim. Megi þeir dvelja þar
sem lengst.
Skipulag og
starfshæfni
Mér hefur hér að framan orðið
nokkuö tiörætt um festu og jafn-
vægi i þjóömálum, en gert minna
úr stéttarbaráttu og róttækum
breytingum. A þvi er ofur einföld
skýring. I samfélagi einkaeigna-
réttar þar sem efnahagsleg upp-
lausn, menningarleg niöurrifs-
starfsemi og pólitisk óstjórn rikir
er hlutverk sósialista aö koma
jafnvægi og festu á mannlifiö.
Þjóölffiö var oröið ein allsherjar
hringavitleysa, meb eyrðarlausu,
áttavilltu og þreyttu fólki, sem
þráöi efnahagslegt jafnvægi og
félagslegan friö frá örvilnan og
streitu. Frá upphafi siöari heims-
styrjaldar hefur þjóðin gengiö i
gegnum vægöarlausar stökk-
breytingar framkallaöar af þvi
félagslega miskunnarleysi þegar
óvægin stéttarbarátta, herseta,
hröö efnahagsleg uppbygging,
byggöaröskun og óðaveröbólga
fara saman. Breytingin sem viö
keppum aö felst i þvl aö koma á
meira þjóöfélagslegu jafnvægi og
menningarlegri festu. En hvers
konar jafnvægi hljóta menn aö
spyrja? Ég kýs að kalla þetta
róttækt jafnvægi. En þaö inni-
heldur þá kvöö að jafnvæginu
veröi hvorki náö á kostnað þeirra
lifskjara og réttinda sem launa-
fólk hefur áunniö sér og öölast, né
meö tilslökunum I þjóöfrelsis-
málum. Jafnvægiö á einnig að
stuöla aö afkastabetri skipulagn-
ingu atvinnulifsins til aö draga úr
vinnuánauð og bæta afkomuna.
Skipulag og starfshæfni efna-
hagslifsins er sterkasti þáttur
þess litskrúöuga vefs sem við
köllum menningarlif. Efnahags-
leg upplausn leiöir af sér menn-
ingarlegtog siöferöislegt rótleysi.
Slitni samhengi menningar okkar
brotna undirstööur sjálfstæðs
þjóörikis á Islandi, sem er for-
senda frelsis og jafnaöar og þar
meö sósialisma.
Með nokkurri einföldun má þvi segja að alltaf hafi
árað illa undir slikri efnahagsstjórn, hvort sem ytri
skilyrði voru okkur hagstæð eða ekki. Búið var að
eyðileggja stýrisbúnaðinn og skútuna rak stjórn-
laust undan veðri og vindum.
Þeirri rikisstjórn sem nú situr (orðaleikja-menn
mega gamna sér að hugtökunum hægri og vinstri)
hefur tekist á undra-skömmum tíma að snúa af
braut upplausnar og óstöðugleika og koma festu og
jafnvægi á öil helstu svið þjóðlifsins.
Þjóaiífið
var orðið ein
allsherjar
hringavitleysa,
með
eirðarlausu,
áttaviltu
og þreyttu
fólki,
sem þráði
efnahagslegt
jafnvægi og
félagslegan
frið
frá örvinglan
og streitu

.&r j
YiðroÍMiai-stjóriiin kom á cfnahagskerfi sein leitt hefur til 20 ára
clnahagslegrar ostjornar.

Mikil og snögg imiskipti liafa orðið til liins betra i efnahagsstjórn á
sköiiiniiiiu tima.