Þjóðviljinn - 15.08.1981, Blaðsíða 21

Helgin 15.-16. ágiist 1981 ÞJÓÐVILJINN — SÍDA 21
I minningu Olafs
Þ. Kristj ánssonar
Ólafur Þ. Kristjánsson, fyrr-
verandi skólastjóri Flensborgar-
skólans, lést aö St. Jósefsspitala i
Hafnarfirði mánudaginn 3. þ.m.
eftir dvöl á sjúkrahúsi um nær
þriggja mánaöa skeiö. Meö hon-
um er fallinn i valinn mikill
persónuleiki, sem sett hefur svip
á umhverfi sitt og samtiö um ára-
tugaskeiö.
Ólafur Þóröur, eins og hann hét
fullu nafni, var önfirskrar ættar,
fæddur 26. ágúst áriö 1903 aö
Hjaröardal ytri i önundarfiröi.
Foreldrar hans voru hjónin Bess-
abe Halldórsdóttir frá Hóli á
Hvilftarströnd i Onundarfiröi og
maöur hennar, Kristján Guöjón
Guömundsson. Bjuggu þau á
fööurleifö hans, Kirkjubóli i
Bjarnardal, þar sem ólafur ólst
upp ásamt þremur systkinum
sinum, sem öll eru á lifi: systur-
inni Jóhönnu og tveimur þjóð-
kunnum bræörum, skáldinu og
kennaranum Guömundi Inga og
Halldóri, fyrrverandi bónda og
ritstjóra og núverandi starfs-
manni Alþingis.
Um æskuheimili ólafs er mér
lltið kunnugt. Hann var jafnan fá-
talaður um ævi sina og eigin hag
þaö best ég vissi, en hitt er vfst,
aö Kirkjubólsheimiliö stóö föstum
fótum i þjóölegri búskaparerfö.
Mátti þar sjá forna búskapar-
hætti lengur fram eftir öldinni en
vfða annars staöar, svo sem kvik-
mynd þeirra Ósvaldar Knudsen
og Kristjáns Eldjárns, Fráfærur,
ber nokkurn vott um. Er sú kvik-
mynd tekin á Kirkjubóli, enda var
þar sföast fært frá á íslandi og ær
mjólkaöar f kvfum til ársins 1951.
Kristján, faöir ólafs, lést eftir
langvarandi og erfiö veikindi,
þegar börn hans voru á uppvaxt-
arskeiði. Var ólafur elstur syst-
kinanna og ekki ólfklegt, aö föö-
urmissirinn hafi á ýmsan hátt
haft áhrif á lif hans og framtiö.
Þaö var vissulega ekki um auö-
ugan garö aö gresja fyrir fátæka
bændasyni á tslandi i afskekktri
sveit aö afla sér menntunar á
fyrstu áratugum aldarinnar. Fáir
voru skólarnir og dýrt var þá aö
sækja um langan veg. En þegar
saman fór mikil greind, mennt-
unarlöngun, dugnaöur og atorka,
fékk ekkert staöist ásókn ung-
lingsins, sem þyrsti eftir mennt-
un, þótt ytri aöstæöur drægju úr
feröinni eöa yllu kyrrstööu um
sinn. Og þannig var þaö meö Ólaf
Þ. Kristjánsson. Meö sjálfsnámi
tókst honum, unglingnum, aö afla
sér mikillar þekkingar á ýmsum
sviöum, ekki sist tungumála-
kunnáttu, áöur en hann hóf nám I
Kennaraskólanum, og má sem
dæmi um þaö nefna, aö áriö 1926
sótti hann þing esperantista I
Edinborg.
Or Kennaraskólanum útskrif-
aðist hann voriö 1928 og hóf þá um
haustið kennslu viö Alþýöuskól-
ann á Hvitárbakka, en kenndi þar
ekki utan þann vetur. Haustiö
1929 fékk hann kennarastööu viö
Barnaskóla Hafnarfjaröar — nú
Lækjarskóla — og átti hann
heima i Hafnarfirði upp frá þvi.
Ferill ólafs i Hafnarfiröi i stööu
kennara og skólastjóra er þvi
bæöi langur og samfelldur. Áriö
1931 varö hann stundakennari
viö Flensborgarskóla og var þaö
til 1945, aö hann hlaut fulla stöðu
viö skólann. Tiu árum siöar, er
Benedikt Tómasson lét af starfi
skólastjóra, var Ólafur ráöinn i
embættiö. Skólastjórastarfinu
gegndi hann til 1972 og vantaði þá
ár til aö ná hámarksaldri em-
bættismanna. í hans tið var skól-
inn gagnfræðaskóli. t lok sjöunda
áratugarins er farið aö huga aö
breyttri skipan framhaldsmennt-
unar i þeim tilgangi að útvikka
sviö hennar og koma til móts viö
' auknar þarfir, tækni og tiöar-
anda. t tiö Ólafs var stofnuð
framhaldsdeild viö skólann og
menntadeild áriö 1971. Siöar var
svo skipan framhaldsnámsins
breytt viö skólann yfir i fjöl-
brautakerfi.
Hér hefur aöeins veriö stiklaö á
stóru I sambandi viö kennslu
Ólafs og skólastjórn. En áhuga-
mál hans náöu langt út fyrir skól-
ann. Hann tók mikinn þátt i
félagsmálum: stjórnmálum,
samvinnustarfsemi og bindindis-
málum. Flokksmaöur var hann i
Alþýðuflokknum og ávallt talinn i
rööum vinstrimanna innan hans.
Bæjarfulltrúi var hann 1938—1942
og aftur 1950—1958, og um
margra ára skeið átti hann sæti i
miöstjórn Alþýöuflokksins.
Ahugi Ólafs fyrir hugsjónum
samvinnustefnunnar var mikill
og einlægur. Hann gegndi for-
mennsku i Pöntunarfélagi Verka-
mannafélagsins Hlifar, og I stjórn
Kaupfélags Reykjavikur og ná-
grennis var hann frá 1937—1945,
en þá var Kaupfélag Hafnfiröinga
stofnaö upp úr hinni hafnfirsku
Kron-deild. Tók ólafur þá viö
stjórnarformennsku hins nýstofn-
aða kaupfélags og gegndi henni i 8
ár. Hann bar umhyggju fyrir hag
og velferö kaupfélags sins, en þar
var stundum viö mótbyr og erfiö-
leika aö etja. Ariö 1968 var Ólafur
kosinn i stjórn Sambands Is-
lenskra samvinnufélaga og sat I
henni til 1976, aö hann baöst und-
an endurkosningu.
Ólafur var alla ævi bindindis-
maöur og mun snemma hafa
gengiö i góötemplarastúku, enda
komst hann til æöstu áhrifa og
metorða innan góötemplararegl-
unnar. Litt minnist ég þess þó, aö
hann ræddi þau mál aö fyrra
bragði og aldrei i predikunartón.
Fjarri var þaö skaplyndi hans aö
tiunda áviröingar annarra og
dómgjarn var hann ekki. Hann
var félagi i stúkunni Danielsher
og var æösti templar hennar, er
hann lést. Mörg ár var hann þing-
templar stúknanna i Hafnarfiröi.
1 framkvæmdanefnd stórstúku
Islands var hann frá 1958 og varð
þá stórkanslari reglunnar. Ariö
1963 varö hann stórtemplar, er
Benedikt Bjarklind, forveri hans,
lést I embætti, en áriö eftir var
hann kosinn stórtemplar á 63.
þingi reglunnar, sem haldið var á
Akureyri, og gegndi hann þvi em-
bætti til 1976. Siðustu árin var
hann umboösmaður hátemplars i
stórstúku íslands.
Af þessu má sjá, aö þar sem
Ólafur haslaði sér völl á sviöi
félagsmála var tillit til hans tek-
ib, enda var maðurinn þannig aö
allri gerö, aö erfitt var aö komast
hjá þvi. Hann var með afburöum
röggsamur fundarstjóri, enda
stundum kvaddur til að stjórna
fundum og þingum, þar sem
miklu þótti varöa, aö mál næðu
rétt og lögformlega fram aö
ganga.
En þá er ónefnt þaö, sem ég
hygg, aö hafi staöiö hjarta hans
næst, en þaö var fræðimennskan:
ættfræöin og sagan.
Ritskrá Ólafs Þ. Kristjánssonar
yröi býsna löng, ef þar væri öllu
til haja haldið sem úr pennahans
draup. Hann þýddi töluvert af
bókum bæði fyrir börn og full-
oröna, skrifaöi I blöö og timarit
o.s.frv. Ahugi hans á ættfræöi og
ættfræöirannsóknum var
óhemjumikill, enda var hann
stórvirkur á þeim vettvangi og
svo gjörhugull, aö fáir munu eftir
leika. Þaö sagöi mér Jón Guðna-
son, þjóðskjalavörður, aö engan
mann vissi hann vinna fræöistörf
af meira kappi og elju en Olaf Þ.
Kristjánsson. Vinur hans einn
kunnugur á þjóöskjalasafni, og
þekkti til vinnubragöa ólafs, likti
kanpi hans og vinnuafköstum við
tiltektir bónda, sem snarlega þarf
að bjarga grænum töðuflekk und-
an bráöri regnskúr.
Verk ólafs á sviöi ættfræöi og
sögu veröa ekki tíunduð hér, þaö
gera aðrir kunnugri. Hitt er vist,
aö þau eru mikil aö vöxtum og
vandlega unnin. Ber þar senni-
lega hæst Kennaratal á Islandi,
sem er æviágrip 4184 kennara.
Vann hann aö endurútgáfu þess
mikla verks, þegar þau veikindi
tóku aö hrjá hann, sem uröu hon-
um aö aldurtila. 1 félagsskap
áhugamanna um ættfræöi — Ætt-
fræöifélaginu — var hann drif-
fjöður og átti góöan og merkan
þátt I útgáfustarfsemi þess.
Skrifstofustarf
Starfsmann vantar til að vinna á skrif-
stofu Hvammstangahrepps við gjaldkera-
og bókhaldsstörf. Nánari upplýsingar um
starfið gefur sveitarstjóri i sima 95-1353.
Umsóknarfrestur er til 1. sept. n.k.
Sveitarstjóri
Hvammstangahrepps
Námskeið í heilsu-
og vinnuvemd
Námskeið i heilsu- og vinnuvernd fyrir
félagsmenn V.R.
verður haldið n.k. haust i húsnæði V.R. að Hagamel 4.
Námskeiðið tekur 13 vikur (40 klst. alls) og hefst
mánudaginn 21. september n.k. Farið verður yfir eftir-
farandiefni:
1. Starfsstellingar
2. Streita — fyrirbygging og meðferð
3. Leikfimi á vinnustað
4. Næringogfæðuval
Námskeiðið er eingöngu ætlað félagsmönnum V.R. og
verður endurgjaldslaust. Skrásetning á námskeiðið hefst
17. ágúst á skrifstofu V.R. i sima 26344 frá ki. 9—16 alla
virka daga. Nánari upplýsingar um námskeiöiö i sama
síma.
VERZLUNARMANNAFÉLAG REYKJAVtKUR
cKKlFEiVn
r PLATA "
AÐ EIGIN
VALI FRÁ
STEINARI
H

Ólafur haföi lifandi áhuga á
hvers konar sagnfræöi og sögu.
Var sama hvar niður var boriö,
hvort heldur um var aö ræða ís-
landssögu, mannkynssögu eöa
sögu þjóöfélagshreyfinga og
stjórnmálastefna. Alls staöar var
hann heima. Hann kenndi og sögu
llklega allra greina mest og skrif-
aöi kennslubók: Mannkynssaga
handa framhaldsskólum, er út
kom árin 1948 og 1949. A þeirri
bók er vissulega handbragö kenn-
arans, þess manns, sem reynslu
hefur af þvi aö miöla öörum þekk-
ingu og fróöleik. Er bókin skrifuö
á látlausu og einföldu máli og
ákaflega aögengileg sem náms-
og kennslubók, textinn hnitmið-
abur og glöggur og aöalatriöi
dregin fram meö feitu letri.
Ekki naut ég þess beinlinis aö
sitja i kennslustund hjá ólafi Þ.
Kristjánssyni, en það veit ég, að
margur nemandi hans á góöar
minningar frá þeim stundum.
Hann bjó yfir hafsjó af fróöleik,
minni hans og næmi var meö ein-
dæmum, haföi rika frásagnar-
gáfu og unun af aöbeita henni, fór
á kostum, þegar honum tókst best
upp. Oft kryddaöi hann frásagnir
sinar meö skarplegum athuga-
semdum eöa litrlkri kimni. Mál-
farhans var alþýðlegt, auöugt og
kjarnyrt og allt sem hann lét frá
sér fara i rituðu máli var einkar
skýrt, laust viö skrautyröi og
skrúömælgi, svo aö kjarni hvers
máls, er hann fjallaði um, var
auösær.
En þótt hann byggi yfir mál-
næmi og málauögi, beitti hann
hófsemi i málnotkun viö börn og
unglinga, enda var hann glöggur
á málþroska þeirra.
Ég kynntist Ólafi Þ. Kristjáns-
syni fljótlega eftir aö ég hóf
kennslustörf i Hafnarfiröi, en þó
mest og best eftir aö ég varö
kennari vib Flensborgarskólann.
Fannst mér strax mikiö til um
persónuleika hans og öryggi i
málflutningi og störfum. Avallt
var hann hressilegur i viömóti,
þéttur á velli og yfirbragösmikill,
og var hverjum auösætt, að þar
fór enginn veifiskati. Þaö sópaöi
aö honum viö hvert verk og
hverja ákvöröun, sem hann tók,
enda geðrlkur maður og þótti
sumum hannhrjúfur I framkomu.
En undir yfirboröinu var ljúfling-
ur hinn mesti, sáttfúst og hreint
hjarta með listamannstilfinning-
ar. Hvers manns vanda vildi hann
leysa og lagði sig I lima viö lausn-
ir á vandkvæöum nemenda sinna,
kennara og annarra samstarfs-
manna, þegar þess var beiðst og
þess þurfti meö.
Ölafur átti erfitt meö aö þola
óstundvisi og slugs viö vinnu. Það
var regla hans aö mæta alltaf
góöri stundu fyrir boöaöan tima,
og litiö fannst honum til um af-
sakanir manna á óstundvisi,
nema gildar og augljósar ástæöur
lægju aö baki. í skólastjórn sinni
framfylgdi hann samþykktum og
settum reglum af ýtrustu ná-
kvæmni, en litilsigldar aödrótt-
anir frá mönnum, sem litt eöa
ekki þekktu til skólastarfsins og
þess mikla vanda, sem þvi var
samfara aö stjórna fjölmennum
gagnfræöaskóla viö mikil hús-
næöisþrengsli og erfiöar aöstæöur
— eins og lengst af voru I skóla-
stjóratiö hans I Flensborg —
reyndu á skapsmuni hans.
Þótt störf ólafs viö skólastjórn
og kennslu væru erilsöm og krefj-
andi, og þótt hann heföi alla tlö
mörg önnur járn i eldinum og lægi
á aö ljúka verkum, virtist hann
aldrei vera I timahraki og alltaf
hafa nógan tima til aö spjalla um
landsins gagn og nauösynjar, eins
og stundum er komist aö oröi.
Hann var nágranni minn og fjöl-
skyldu minnar I nær 20 ár. Spjall
viö hann yfir lóðarvegginn á góö-
viöriskvöldum, þegar tlmi gafst
til aö sinna fegrun og snyrtingu I
garöinum, er mér minnisstætt:
skrafhreifinn og skemmtilegur
maöur, miölandi fróöleik um sin
hugstæöustu viöfangsefni.
I einkalifi sinu var Ólafur
gæfumaöur. Hann kvæntist
Ragnhildi Gislu Gisladóttur frá
Króki I Selárdal i Arnar-
firöi 7. sept. 1931. Hjónaband
þeirra var farsælt og skilnings-
rikt á bába bóga, og minnist ég
þess, aö ólafur fór fögrum orðum
um þátt Ragnhildar I störfum sin-
um, er hann sleit Flensborgar-
skóla i siöasta sinn. Börn þeirra
eru þrjú: Asthildur skólaritari,
Kristján Bersi skólameistari og
Ingileif Steinunn hjúkrunarfræö-
ingur.
Ólafur Þ. Kristjánsson var lif-
andi dæmi þess, aö löng seta á
skólabekk er ekki prófsteinn á
menntun og getu, heldur vakandi
fróöleikslöngun, framtak og
hæfni til aö fullnægja þeirri löng-
un, opinn hugur, eftirtekt og
næmi til að bergja úr viskubrunn-
um fortiðar og nútiöar, lifandi sál
i stormsveipum aldarfarsins. Allt
þetta haföi Ólafur til aö bera i fari
sinu.
Og þvl er mér ljúft aö minnast
hans, aö af honum læröi ég
margt.
Ég votta Ragnhildi konu hans
og fjölskyldu hans allri mina
dýpstu samúö.
Snorri Jónsson.
Auglýsinga- og áskriftarsimi
81333 MOmiuiNN