Þjóðviljinn - 19.09.1981, Blaðsíða 4

skrifar:
4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 19.— 20. september 1981
stjernmál á sunnudegi
Svavar Gestsson
Fyrirheit og efndir
Frá áramótum hafa
veriö í gildi efnahagslögin
sem ríkisstjórnin gaf út á
gamlaársdag. Þau fólu í
sér„frestun verðbótastiga
gegn betra verðbótarkerfi
og minni verðbólgu" svo
notuð séu þau orð sem
Þjóðviljinn hafði eftir mér
í grein hér í blaðinu 4.
janúar sl. Nú er að hef jast
undirbúningur kjarasamn-
inga og þá er ekki úr vegi
að fara yfir það hvaða
niðurstaða liggur fyrir á
þessu ári að því er varðar
kaupmátt launanna, miðað
við þau fyrirheit sem voru
gefin. Þar er eitt af grund-
vallaratriðunum í sam-
skiptum stjórnvalda og
verlslýðshreyfingar, að
málin séu svo skýr og af-
dráttarlaus.sem frekast er
ko. /r milli aðilanna. Hver
er reynslan? Hvernig
kemur hún nú heim og
saman við fyrirheitin?
Forsendurnar
Forsendurnar fyrir aögeröum
rikisstjórnarinnar ágamLaársdag
voru sem hér segir:
1. Kaupmáttur almennra launa
verði ekki lakari en orðib hefði
aö óbreyttu á árinu 1981.
2. Verðbólgan verði á niöurleiö I
lok ársins 1981 frá þvi sem var i
lok ársins 1980.
Ekki skal það endurtekiö hér i
löngu máli hversu fariö hefur
meö þróun veröbólgunnar á þessu
ári: hún hefur dregist saman frá
þvi sem var I lok ársins 1980 og
þaö aö miklum mun. Þar veldur
mestu efnahagsstefna rikis-
stjórnarinnar, en einnig betri ytri
kringumstæöur, einkum hækkun
dollarans. Þessi sérstaka hækkun
dollarans hefur hins vegar einnig
skapaö vandamál eins og nú sést
á rekstrarstööu iönaöarins og
þeirra fyrirtækja sem framleiöa
fyrir Evrópumarkaö. Af verö-
bólguþróun þessa árs er hins
vegar ljóst aö unnt er aö halda
áfram á næsta ári á sömu braut
ef um þaö tækist viötækt þjóö-
félagslegt samkomulag á sama
hátt og i upphafi þessa árs. Aöur
en lengra er haldiö, er vert aö
minna á þaö aö allt frá miöju ári
1979 var i gildi ákvæöi Ólafslaga
um veröbætur á launin. 1. júni sl.
var hins vegar greidd full verö-
bótavisitala óskert miöaö viö
visitölu framfærslukostn-
aöar. þannig aö . jnenn hafa
búið viö betra visitölukerfi
á þessu ári en áöur. Akvæöi
Ólafslaga sem birtust mönnum i
framkvæmd allt frá miöju ári
1979 höföu f för meö sér alls um
15.2% skerðingu i kaupi á þessu
timabili þar til þau voru felld úr
gildi fyrir þetta ár meö bráöa-
birgöalögunum 31. desember
siöastliöinn. 25.6 1979 og 27.10 1980
voru hins vegar geröir kjara-
samningar sem hækkuöu laun á
móti þessu um 15.57%.
Frádráttarliðir "ólafslaga voru
búvörufrádráttur, viöskipta-
kjaraskeröing og frádráttur
vegna veröhækkana á áfengi og
tóbaki. Viö setningu laganna um
sl. áramót var þessi skeröing
felld niöur. Þannig náöist þaö
fram meö pólitiskum atbeina sem
faglega afliö eitt dugöi ekki til
þess aö hrinda i framkvæmd.
Niðurstaða efnahagsáætlunarinnar frá sl. áramótum er sú, að fyllilega hefur verið staðið við þau kaup-
máttarmarkmið kauptaxta sem heitiö var i upphafi ársins og kaupmáttur ráðstöfunartekna er heldur
betri en orðið hefði að óbreyttu. FuII atvinna hefur haldist og verðbólga er ekki 72% eins og spáð var
heldur um 40%.
Það er eitt af grundvaliaratriðunum I samskiptum stjórnvaida og verkalýðshreyfingar að málin séu svo
skýr og afdráttarlaus sem frekast er kostur milli aðilanna. t upphafi kjarasamninga er ekki úr vegi að
spyrja hver sé reynslan og hvernig hún komi heim og saman við fyrirheitin?
Spáin fyrir 1981
Eftir aö kjarasamningarnir
voru geröir 27. október sl. geröi
Þjóöhagsstofnun spá yfir verö-
lags- og kaupgjaldsþróun á árinu
1981 miöað viö óbreyttar for-
sendur verðlags, gengis- og
kjaramála. Niöurstaöa Þjóöhags-
stofnunar varö sem hér segir:
(1979= 100)
Mánuöur Kaupmáttur
meðaltal
mánaðar
Janúar.................98,4
Febrúar................94,5
Mars..................101,2
April.....................95,6-
Mai.......................90,5
Júni......................99,2
Júli..................... 95,6
Agúst.....................92.1
September.................97,9
Október...................93,1
Nóvember..................88,7
Deseinber.................96,2
Meðaltalárs 95,0
Þetta er sú spá Þjóöhags-
stofnunar sem iá á boröum okkar
þegar gengiö var frá efnahags-
ráöstöfunum um áramótin: Aö
kaupmáttur lækkaöi á árinu 1981
frá árinu 1980 úr 95,7 niöur i 95.0
Spáin eftir
efnahags-
ráðstafanirnar
Þegar efnahagsráöstafanir
rikisstjórnarinnar höföu veriö til
meöferðar innan stjórnarinnar
um hriö lét rikisstjórnin gera út-
reikninga á kaupmætti launa
fyrir áriö 1981 á ákveönum for-
sendum. Þær forsendur uröu
siöan innihald efnahagsaögerö-
anna. Spá Þjóðhagsstofnunar um
kaupmátt launanna varö sem hér
segir, dagsett 27.12 1981:
Kaupmáttur
meðaltal
Mánuður mánaðar
Janúar.
Febrúar
Mars
Aprii .
Maí ..
Júni..
Júli ..
Agúst
September
Október ..
Nóvember
Desember
...98.2
...95.2
... 95,5
.. .91.8
... 88,6
...95,7
...93,5
...91,1
...95,2
...91,5
•. .88,1
...95,2
Meöaltal árs
93,2
Hér lá meö öörum orðum fyrir
aö vegna efnahagsráöstafananna
yrði kaupmáttur launanna um
1—2% lægri en oröiö heföi aö
óbreyttu. Þess vegna var ákveðiö
aö bæta þennan mun með skatta-
lækkunum. En á móti þessu er á
árinu minni veröbólga þannig aö
frá desember 1980 til jafnlengdar
1981 var hún áætluð innan viö 50%
I staö liölega 70% samkvæmt
fyrri spá. Fyrr á þessu ári var
samiö um skattalækkanir á lægri
launum með þvi aö fella niöur
sjúkratryggingargjald sem var
brúttóskattur, 1 1/2% á útsvars-
stofn.
IJtkoman 1981
Nú eru senn liðnir þrir fjórö-
ungar ársins 1981 og fyrir liggur
hver þróunin hefur oröiö. Hag-
fræöideild Alþýöusambands Is-
lands hefur birt útreikninga á
kaupmætti þessa árs.Samkvæmt
þeim er kaupmáttur launa I ár aö
jafnaði 95,4 sig til samanburðar
viö 95,9 stig á sl. ári miöaö við 100
1979. Kaupmáttarskeröingin
hefur oröiö minni en gert var ráö
fyrir aö óbreyttu vegna betra
vísitölukerfis og vegna minni
veröbólgu. Samkvæmt spá
um veröbólguna i ár verður hún
ekki 72% frá desember til desem-
ber, heldur ekki 50% heldur má
gera ráö fyrir aö veröbólgan
veröi um 40% á þessum tima.
Kaupmáttur launa i mánuði
hverjum, miöað viö 100 1979,
veröur sem hér segir aö mati Al-
þýöusambands Islands (kaup-
taxtar ASÍ, landverkafólk):
Mánuður Kaupmáttur
Janúar..................97.8
Febrúar.................95,5
Mars....................97,5
April...................95,2
Mai.....................92,6
Júni....................96,5
Júlí....................94.9
Agúst...................92,4
September...............97,3
Október.................95,2
Nóvember................92,4
Desember................98,1
Meðaltal árs
95,4
miöaö við 100 áriö 1979 þrátt fyrir
þær hækkanir sem reiknaö var
meö I kjarasamningunum. Þarna
var reiknaö meö um 72% verö-
bólgu frá desember 1980 til jafn-
lengdar i ár. Aö visu ber aö taka
fram aö i spá Þjóöhagsstofnunar
27.11. 1980 var gert ráð fyrir
minni kauphækkunaráhrifum
kjarasamninganna i fyrra en
raun varö á, — en meö þessum
hætti lágu málin fyrir: Minni
kaupmáttur þrátt fyrir kjara-
samningana og um 72% verð-
bólga. Á þessum grundvelli og
þeim forsendum, sem áöur var á
minnst.var ákveöiö aö undirbúa
efnahagsaögeröir.
Þaö skal endurtekiö aö tölur
ASl og Þjóöhagsstofnunar eru
ekki alveg aö öllu leyti á sam-
bærilegum grunni, en þar munar
engu sem máli skiptir. Aöalatr.
gengur fram af þessum tölum:
það er, aö fyllilega hefur verið
staöiö viö þau kaupmáttarmark-
miö kauptaxta sem heitiö var i
upphafi ársins og kaupmáttur
ráðstöfunartekna er heldur betri
en oröiö heföi aö óbreyttu. Kaup-
máttur launa veröur hæstur i
desember, 98.1 en lægstur i ágúst
og nóvember 92.4. Kaupmáttur
launa I lok ársins fer batnandi.
Þessar staöreyndir er hollt aö
hafa til hliösjónar þegar verka-
lýöshreyfingin nú undirbýr sina
kjarasamninga.