Þjóðviljinn - 19.09.1981, Blaðsíða 16

Komast
íslenskar
bækur til
íslenskra
barna
Silja Aðalsteinsdóttir skrifar
16 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 19 —20. september 1981
Skólabókasafnib I Langholtsskóla I Beykjavfk er vel skipulagt og vel búiö og þykir til fyrirmyndar.
Hvaö um aöra skóla? Ljósm.: eik.
Þann 27. ágúst sl. var
birt í Þjóðviljanum viðtal
við Jóhann Pál Valdimars-
son útgefanda um barna-
bækur sem koma út hjá Ið-
unni í haust. Þær bækur
bíða að sjálfsögðu sins
tíma og síns dóms, en eitt
efni kom Jóhann Páli inn á
sem vert er að láta til sín
taka strax. Hannsegir:
„Eftir allar þær umræöur sem
orðið hafa um stöðu islensku
barnabókarinnar og samkeppn-
ina við innfluttar myndabækur
sýndi það sig i fyrra.að islenskir
útgefendur hafa fullan vilja til
þess að gefa út góðar islenskar
barnabækur. Þá kom út meira af
slikum bókum en nokkru sinni
fyrr en hins vegar kom I ljós, að
fólk sem kaupir barnabækur er
ekki tilbúið til þess að borga fyrir
frumsamið islenskt efni. Það
kaupir heldur ódýrar teikni-
myndasögur. Þetta er sorgleg
staðreynd og ef fólk tekur ekki við
sér i ár, verður ekki framhald á
þessari útgáfu er ég hræddur um."
Aö visu eru það ýkjur að aldrei
fyrr hafi komiö út eins margar
góðar islenskar barnabækur i
einu, en það skiptir ekki máli i
þessu sambandi. Aðalatriðið er
að Jóhann Páll kvartar undan
áhugaleysi á islenskum barna-
bókum (sem auðvitað eru ekki
allar jafngóðar) og hann er ekki
eini útgefandinn sem það gerir.
Hvernig stendur á þessari sölu-
tregðu?
Tímirðu ekki að
kaupa þær?
Ein ástæöan fyrir lélegri sölu á
islenskum barnabókum er eflaust
sú að þær kosta meira en þýddu
bækurnar, að maður tali ekki um
myndabækurnar sem flestar eru
óttalega lélegar. Og er illt til þess
að vita að einhverjar krónur skuli
skipta sköpum. Góðar bækur end-
ast betur en öll leikföng, þess
vegna eru þær ódýrar, nærri þvi
hvað sem þær kosta. Það er lika
illt til þess að vita að útgefendur
skuli stuðla að þvi að drepa góðar
barnabækur, bæði frumsamdar
og þýddar, með þvi að fylla
markaðinn af ódýru rusli sem alls
staðar verður fyrir fólki.
önnur ástæða gæti verið sú að
islenskar bækur eru að jafnaði
ekki auglýstar eins mikið og þær
erlendu barnabækur sem eiga að
verða metsölubækur. Færri vita
þar af ieiðandi um þær og ennþá
færri kaupa þær. Það myndast
ekki þrýstihópur á heimilinu fyrir
framan sjónvarpið á kvöldin sem
hrópar: „Kauptu Undir regnbog-
anum, mamma, gerðu það, ha,”.
(Ef einhver skyldi ekki vita það
þá var Undir regnboganum
verðlaunabók Ríkisútgáfu náms-
bóka i fyrra, fin saga). Bóka-
vörðum ber saman um að börn
sæki i bækur sem hafa veriö
kynntar fyrir þeim á einhvern
hátt, þess vegna skipta auglýs-
ingar sjálfsagt talsveröu máli.
Þriðja ástæðan fyrir óvin-
sældum islenskra barnabóka á
hinum frjálsa markaöi held ég að
sé sú, að einhvern vegin hafa
margir komist á þá skoðun að þær
séu erfiðar aflestrar, jafnvel
leiðiniegar, og þess vegna þýði
ekki aö bjóða börnum upp á þær.
Þetta er furðulegt, þvi nú eru
nýjar islenskar skáldsögur handa
fullorðnum afar vinsælt lestrar-
efni og engum dettur i hug aö þær
séu sérstaklega erfiöar. Þær eru
um okkur og koma okkur við.
Undanfarna mánuöi hef ég td.
iöulega fært I tal viö fólk aö verö-
launabókin i ár, Grösin i glugg-
húsinu eftir Hreiöar Stefánsson,
sé afbragðslestrarefni fyrir vel
læs 9—12 ára börn og megi ræöa
hana viö þau fram og aftur. Já,
segir fóik, ég hef heyrt hún sé góð,
ener hún ekki voðalega erfið? Jú,
frómt frá sagt er hún dálitið erfið,
en hún gefur lika mikið i aðra
hönd.
Stundum er eins og foreldrar
séu smeykir við að leggja nokkuð
á krakka, dauðhræddir viö að þá
séu þeir að neyða þau til einhvers.
Þau verða að fá að gefast upp i
skólahljómsveitinni ef hún er of
mikið álag, hætta I frjálsum
iþróttum ef jjieim ieiðist og gefast
upp við góðar bækur ef þær eru of
erfiðar. Saðreyndin er auðvitað
sú að skóiadagurinn er stuttur hjá
okkur og mikið nauösyn á að nota
fritimann lika til að þroska sig og
þjálfa hæfileikana. Mér finnst
sjálfsagt að ljáta krakka ljúka þvi
sem þau eru byrjuð á ef þau eru
ekki beinlinis með hljóðum, og
það á endilega að halda að þeim
erfiðum bókum a.m.k. inn á milli,
það gerir ekkert til þótt þau séu
lengi með þær. Einkum er þetta
mikilsvert með krakka sem lesa
litið, þau ættu aldrei að lesa
annað en þaö sem variö er i.
Ráöiö er aö lesa bókina fyrst
sjálf. Segja svo krakkanum
undan og ofan af efni bókarinnar
fram aö miöju og gera hana
spennandi, skilja þau svo eftir
ein, bókina og barniö. Ef sagan er
sein aö komast af staö er sérstak-
lega mikilvægt aö gefa góöan út-
drátt.
Heimtum af
ríkinu!
Snúum okkur nú aftur aö söl-
unni, lifibrauði útgefenda, höf-
unda, prentara, bókbindara og
bóksala. Það er afleitt ef islenskir
uppalendur kæfa þann gróður á
viðkvæmu stigi sem vandaðar is-
lenskar barnabækur eru nú. Og er
þá ekki komið að þvi að krefjast
einhvers af riki og sveitar-
félögum?
Eins og ég nefndi áðan þarf að
leiða börn á vit góðra bóka, segja
þeim frá þeim, lesa úr þeim fyrir
þau, kynna þau fyrir ákveðnum
höfundum og svo framvegis. Fólk
sem hefur menntun og þekkingu
til þess eru einkum kennarar og
bókaverðir og bókasafnið er kjör-
inn vettvangur fyrir slika kynn-
ingarstarfsemi. En hvernig er
búið að skólabókasöfnum hjá
bókaþjóðinni? Spyr sá sem ekki
veit.
Þó þykist ég vita að sæmileg
söfn séu I skólum á höfuðborgar-
svæöinu og þau hafi bolmagn til
að kaupa flestar frumsamdar-
barnabækur árlega (þær eru eklci
óhóflega margar) og bestu þýddu
bækurnar (þær eru heldur ekki
margar). En er alls staðar vand-
aö valiö á bókum i skólasöfn á
Reykjavikursvæöinu? Og hvernig
er ástandiö annars staðar? Eru
góö skólabókasöfn viö alla grunn-
skóla alls staöar á landinui sam-
ræmi við grunnskólalögin sem
segja að skólasafnið eigi aö vera
megin hjálpartækiö viö kennsl-
una? Hvaö eru skólasöfnin yfir-
leitt stór viö skóla i sveitum og
þorpum landsins og hvaö fá þau
mikla fjárveitingu áriega til
kaupa á nýjum íslenskum barna-
bókum? Og i framhaldi mætti
spyrja hversu mikið kennarar
nýta söfnin i kennslu og hvort þeir
læra það i námi sinu?
Þessar spurningar eru brýnar
og ég vona að þeir sem svörin
kunna við einhverjum þeirra eða
öllum svari hið fyrsta.
Ég er ekki að krefjast þess að
rikið kaupi svo og svo mörg ein-
tök af hverri frumsaminni barna-
bók sem meðmæli fær, eins og
mun tiðkast t.d. i Noregi; en
kannski væri það hreint ekki
galið? Hvað finnst kennurum og
bókavörðum um það? En um-
fram allt ætti bókasöfnum að
vera skylt að festa kaup á is-
lenskum barnabókum ef þau fá
ákveðna fjárveitingu til þess. Or-
valið af þeim er allsæmilegt þessi
árin (sautján árið 1979, átján
1980) og auk þess má kaupa mörg
eintök af vinsælli og góðri bók ef
fáar hljóta náð fyrir augum bóka-
varðar.
Umfram allt þurfa islenskar
barnabækur að komast til is-
lenskra barna, fyrir þau eru þær
skrifaðar, bækurnar um Garðar,
Disu, Eyvind og Höllu, Gauk og
Perlu, Hrólf á Grundarenda,
krakkana i Krummavlk, Jón Odd
og Jón Bjarna, Döggu, Veru og
Sólarbliöuna, svo aðeins séu
nefndir örfáir skemmtilegir
krakkar úr nýjum bókum. Og aö
lokum vil ég hvetja foreldra, afa,
ömmur, heimilisvini, frænkur og
frændur til aö láta ekki sitt eftir
liggja. Gefiö börnunum minnst
eina islenska bók á næsta afmæli,
gamla eöa nýútkomna, og tvær á
jólunum!
Nemendur læra aö fletta upp bókum i spjaldskrá i Langholtsskóla.
Ljósm.: eik.