Þjóðviljinn - 10.10.1981, Qupperneq 11

—11. október 1981 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 11
Kafli úr bók Sigurðar A. Magnússonar,
Möskvar morgundagsins sem kemur
út hjá Máli og menningu á næstunni
Uppúr mibjum september var
kaupamaðurinn nestaður oghest-
aður og lagði upp snemma einn
morgun ásamt fjallkóngi og
öðrum gangnamönnum til aö
smala afréttinn. Tæpri viku
seinna komu þeir með safniö af
fjöllum og ráku i réttina hjá
barnaskólanum skammt frá
Breiðabólstað. Ég hafði ekki fyrr
verið i rettum og hlakkaði mikið
til að taka þátt i árvissri haust-
hátið sveitanna sem innsiglaði
sumaramstrið og táknaði vatna-
skil i daglegu llfi hvers bónda.
Húsbóndinn og ég vorum komnir
útað réttinni þarsem saman var
kominn fjölmennur hópur karla
og kvenna þegar reksturinn birt-
ist með margþættumkliði af hund-
gá, hneggi hesta og ópum smala-
manna sem voru forugir og auð-
sæilega slæptir eftir langa útivist,-
ai ai önnur hljóð yfirgnæföi lát-
laus j armur f járins. E ins langt og
augaö eygði var hverhóllog hver
dæld þakin fé, hvitu, svörtu,
mögóttu og mórauðu fé, sem
bylgjaðist i átttilré.ttarinnar, svo
ótrúlegt sem það virtist að nokkur
rétt mundi rúma öll þau kynstur.
Gangnamönnum var vel f agnað
af þeim sem heima höfðu setið.
Við réttina upphófst mikill ys og
þys meðan safnið var rekið inni
almenninginn með hrópum og
hlaupum og ötulli hjálp hunda
sem miskunnarlaust eltu uppi
torrækar skjátur, glefsuðu aftani
lappirnar áþeim og þvinguðu þær
aftur inni hjöröina. Þegar féð var
loks komið i réttina eftir ótrúleg-
an jarm og són og hliðinu hafði
verið lokaö, þá klifraði ég uppá
réttarvegginn og horfði niörá heilt
stööuvatn móðra másandi kinda.
Smátt og smátt dúraöi sónninn og
argið niöur, en ég var samt hálf-
ringlaöur af fyrirganginum og
óhljóðunum.
Aðuren byrjaö var að draga i
dilka köstúðu menn um stund
mæðinni, skiptust á kveðjum og
fréttum, fengu sér i staupinu og
gerðu sér glaðan dag með viðeig-
andi bröndurum og hlátra-
sköllum. Ég stóð uppá réttar-
veggnum utanvert við mann-
mergðina og fylgdist meö hvernig
brúnin lyftist á húsbóndanum og
hann varð miklu hýrari og mál-
hreifari en hann átti vanda til
heimafyrir. Hann var farinn að
glettast við kaupamanninn, sem
aldrei þessu vant var feimulaus
og frakkur, lét f júka i kviðlingum
og rak upp nokkrar ótónvisar
rokur. Hátiðarstemmningin var
greinilega bráðsmitandi.
Eg var látinn hjálpa til við
dilkadráttinn sem tók drjúgan
tima.Húsbóndinn ogkaupamaður
inn hjálpuðust að við að hafa
uppá ánum, en ég stóð viö grind-
ina að okkar dilk og opnaði
hvenær sem þeir komu með
spriklandi rollu milli fótanna.
Það urðu margar tafir, þvi bænd-
urnir voru sifellt aö taka hver
annan tali, bjóða i' staupinu og
segja alroælt tiðindi. Þegar leið
að miðnætti var ég orðinn
dasaður og ringlaður i kollinum
af þeim hljóðagosum sem yfir
höfðu dunið allt kvöldið og dauð-
feginn að komast af stað heim-
leiðis með okkar rekstur. Glaum-
urinn var nú orðinn þögn ein i
samanburði viðþaðsem á undan
var gengið, en i skólahúsinu var
að hefjast réttabail. Þangaði
ætlaði kaupamaöurinn að sér heill
um og lifandi óðara en féð væri
komið í hus og var pvi aah'tið
óþreyjufullur á heimleiöinni, en
rollurnar létu ekki raska ró sinni
og róluðu inneftirmeð sauðþrárri
hægð þráttfyrir hó og hott og
hundgá. Kaupamaðurinn spretti
ekki af hestinum þegar heim kom
heldur vatt sér strax i að
hýsa féð, hafði fataskipti i snar-
hasti og þeysti að svo búnu úteftir
aftur. Ég lagðist til svefns með
höfuðið fullt af bergmálum þeirra
ómstriðu hljóma sem þrumaö
höföu i eyrum mér allt kvöldið.
Komið var undir morgun þegar
kaupamaðurinn skreið uppi bælið
tilmin og var ákaflega óstööugur
meðan hann var að tina af sér
spjarirnar, tuldraði i barm sér og
hló öðruhverju inni sig. Fljótlega
var hann farinn að hrjóta svo
hraustlega að ég sá mitt óvænna
og draujaði mér framúr þó ég
væri grútsyfjaður.
Tveimur dögum siðar var dvöl
minni i Fljótshlið lokið. Visast
hafa hinir löngu fjárrekstrar til
Reykjavikur verið aflagðir þegar
hér var komið og þá væntanlega
vegna hemámsins, þvi húsbónd-
inn fékk vörubilmeðháum grind-
um til að flytja féð til slátrunar
fyrirsunnan. Klúktum viö báöir á
biþallinum innanum rollumar i
kalsaveöri og rigningu á leiðinni
suðurog éggerði mér i hugarlund
með vaxandi tilhlökkun hvernig
heimkoman yrði eftir tæpra
fjögurra mánaða fjarvist.
Þegar kom niðrað Lögbergi
blasti við mérsjon sem gerði mig
agndofa. Braggahverfi voru risin
einsog gM-kúlur á mykjuhaugi,
þarsem áður hafði verið ósnortin
náttúra og þjóðvegurinn krökkur
af herbilum, stórum og smáum.
Eftir því sem nær dró bænum
urðu braggahverfin stærriog um-
ferðin örari. önnur eins umsvif
hafði ég aldrei séð nema i kvik-
mvndum.
u mhverfiö haföi tekið svo snögg
um og róttækum stakkaskiptum
að ég þekkti mig naumast á
gamalkunnum slóðum. Þó tók
fyrst steininn úr þegar komið var
niðurfyrir Elliðaár og ekið eftir
Suðurlandsbraut inni bæ. Skyndi-
lega fannst mér sem bernsku-
heimurinn væri hruninn i rúst og
yrði aldrei endurreistur. Heima-
hagarnirvoru næróþekkjanlegir:
hvarvetna herbúðir, herbilar,
hermenn — og ég einsog gestur i
þessum framandi heimi.
Billinn tók á sig krók til að skila
mér við Laugarnesveg og bónd-
inn rétti mér að skilnaði fimmtiu
krónur fyrir sumarvinnuna. Ég
tók pokann minn og arkaði heim-
leiðis i kvöldhúminu þreyttur og
hnugginn yfir þeirri umturnun,
sem hafði átt sér stað.
Hafi breytingarnar á um-
hverfinu komið mér i opna
skjöldu og gert mér ómótt, þá
voru þær smámunir hjá umskipt-
unurn sem orðið höföu á heimil-
inu. Þegar ég nálgaðist húsið
heyrði ég háværar raddir og
glaum að innan. Ég nam staðar
og hlustaöi ánþess aö gera mér
grein fyrir hvað værl á seyði.
Þvíh'k háreysti var óvanaleg þó
glatt væriá hjalla hjá pabba. Gat
verið að komið væri nýtt fólk i
húsið? Mér rann kalt vatn milli
skinns og hörunds'. Hvert gæti ég
þá farið?
Anþess aö brjóta þá spurningu
tii mergjar hratt ég upp úti-
huröinni, fleygði pokanum frá
' mér i bislaginu og opnaöi varlega
eldhúsdyrnar. Mér til ósegjanlegs
léttis stóð Marta viö eldavélina
einsog endranær og var að hella
uppá. Hún var annarshugar og
leit ekki ipp fyrren ég heilsaði
henni með spurningu um hvað hér
væri eiginlega um að vera. Henni
varðhverftviðogkom á hana fát.
Svo lagði hún frá sér ketilinn og
tók i höndina á mér.
Sæll,Kobbi minn, og velkominn
heim, sagði hún tónlaust.
Hvað gengur á hér? itrekaði ég.
Bara þetta vanalega, svaraði
hún mæðulega, fylliri og hávaði.
Ég gekk að stofudyrunum og
leit inn. Boröiö stóð á miðju gólfi
og kringum þaö sátu pabbi, ein-
hver kona sem ég hafði ekki séð
fyrr og tveir grænklæddir her-
menn, annar þeirra talsvert við
aldur. Konan vará miðjum aldri,
grannholda og tekin i andliti og
ákaflega hástemmd. Hún sat við
hliðna á eldra hermanninum og
sýndi honum við og við bliðuhót,
kallaði hann Tom darling og depl-
aði augum framani unga her-
manninn.
Eftir að ég haföi virt fyrir mér
samkvæmið góða stund sneri ég
mér aftur að Mörtu miður min af
gremju yfir móttökunum sem ég
fékk eftir svo langa útivist.
Hver er þessi kona? spurði ég.
Það er hún Sigga mágkona
hans föður þins, systir fyrstu kon-
unnar.
Hvað er hún að vilja hér?
Hún byrhér.Kobbi minn, i litla
herberginu, sagði Marta og
uppgjöf greypt i hvern hennar
andlitsdrátt.
Og hvar eru krakkarnir?
Lilli kemur úr sveitinni hinn
daginn. Brói er ekki kominn heim
ennþá. Hann hangir sýknt og hei-
lagt uppi herbúðum. Systa er inni
svefnherbergi með litla kút. Hún
erað reyna að svæfa hann, þó það
sé vist vonlaust i þessum gaura-
gangi.
Ég let fallast á kistilinn við
norðurvegginn og varp öndinni
þunglega.
Ætlarðu ekki að heilsa uppá
hann föður þinn? spuröi Marta
eftir langa þögn.
Til hvers? Þegar hann er i
þessu ástandi?
Þú ert nú aö koma heim eftir
langan tima. Mér finnst þú eigir
að heilsa uppá hann þó svona sé
ástatt.
Þá það, ansaði ég snúðugt og
stóð upp, gekk inni stofuna og
bauð gott kvöld hvellum rómi.
Við borðið féll allt i dúnalogn.
Pabbi leit upp dálitið ringlaður.
Konan horfði á mig fjandsamlega
einsog ég væri að spilla fyrir
henni góðri gleði.
Hver er þetta?, spurði hún
skrækróma.
Þetta á nú að heita sonur minn,
einn af mörgum, sagði pabbi og
reis á fætur, kom til móts við mig
skjögrandi og tók um axlir mér.
Velkominn heim, sagði hann
hlutlaust. Komdu og heilsaöu
fólkinu.
Nauöugur viljugur varö ég að
ganga aö borðinu og heilsa þeim
sem þar sátu. Konan hafði snögg-
breyttum viðbót og heilsaði mér
fjáiglega meðelsku vinur, en her-
mennimir virtust hreint ekki átta
sigáþessum óvæntu serimonium.
Hi son, sagði konan til skýr-
ingar og benti á okkur pabba, en
þeirkinkuðu kolli ánægðir yfir að
hafa fengið botn f málið. Eldri
hermaðurinn reis jafnvel á fætur
og heilsaði mér aftur með handa-
bandi, klappaði mér á kinnina og
bætti við: Gúdd boj.
Ég var þvældur eftir ferðalagið
að austan og langa stöðu á bilpall-
inum og þráði heitast að mega
fleygja mér'einhvers staðar og
sofna. Marta stakk uppá að ég
færi inni' svefnherbergið og legði
mig þar.Systa varsofnuðhjá litla
kút og ég lagði mig í hitt barna-
rúmið og var brátt í værum
svefni. Um miðja nótt losaði ég
svefn við einhvern skarkala
frami stofunni. Gleðskapurinn
, var f fullum gangi og háreystin
engu minni en fyrr. Aðuren ég
festi blund á ný hugsaði ég með
hrolli til vetrarins sem i hönd fór.