Þjóðviljinn - 03.04.1982, Blaðsíða 14

14 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 3.-4. april 1982.
Stefán Jónsson alþingismaöur:
Persónulegri sendingu svarað
Svo fer þeim, sem ekki
lesa Helgarblað Þjóð-
viljans:
Þar fórst mér klaufalega sem
stundum fyrr, aö lesa ekki ntígu
vel HelgarblaöiB 21. mars, geröi
þaö raunar ekki fyrr en sjö rokkn-
um einmánáöardögum siöar að
einhver sagöi mér aö ég hefði
fengiö þar persónulega sendingu,
athyglisveröa að vonum, frá Thor
frænda minum Vilhjálmssyni.
Ekki stafaði þó þessi vangá af
óhóflegu brennivinssvolgri eins
og Thor gefur i skyn aö hrjái vit-
undariif mitt. Hugurinn var bara
annars staðar um þær mundir i
nokkurnveginn lögmætum einka-
erindum. Ættu þó raunar þing-
menn Alþýöubandalagsins aö
hafa lært það i senn af mannkyns-
sögunni og reynslunni að snúa
ekki bakinu i andvaraleysi viö
eigin herbúðum.
Yfirlit um ræðuhöld S.J.
á þingi Norðurlandaráðs
Ég tók ekki til máls um bók-
menntaverðlaun Noröurlanda-
ráðs við umræöur á þinginu i Hel-
sinki. Af hálfu okkar Alþýðu-
bandalagsmanna fluttu þeir
skrifaðar ræður Svavar Gestsson
og Hjörleifur Guttormsson, en ég
tók þátt i umræðum um rétt Is-
lendinga til að afla sér bjargar úr
sjónum með hæfilegu tillitá til
fagurfræðilegra sjónarmiða stór-
borgarbúa Vestur-Evropu. Ég
ræddi þar einnig um þá nauðsyn
okkar að Norðurlandaráð standi
við fyrirheit sin um styrk til þess
að koma á reglulegum samgöng-
um á sjó milli Skandinaviu, Is-
lands og Færeyja. Siðast en ekki
sist blandaði ég mér i býsna
snarpar umræöur um vandamál
hassneyslunnar á Noröurlöndum,
mælti þar fremur gegn þvi að
treystyrði eingöngu á hertar lög-
regluaðgerðir og þyngda refsi-
dóma til úrbóta á félagslegu böli.
Þar kom ég að þeirri skoðun
minni að sá ásetningur væri góö-
ur að gera Norðurlönd að eitur-
lyfjalausu svæði, að þvi marki
skyldi keppt og miklu til kosta aö
ná þvi. Þó taldi ég aö ekki væri
slður mikilvægt að gera Norður-
lönd, að Islandi meðtöldu, að
kjarnorkuvopnalausu svæði, að
þvi yrði að keppa af enn þá meiri
einurð, þvi meiri hætta stafaði
Norðurlandaþjóðum af kjarn-
orkuvopnunum en hassinu. Þetta
er ágripskennt yfirlit um þau mál
sem ég lét mig skipta á þingi
Norðurlandaráðs, og þess vegna
hefði ritstjórn Þjóðviljans mátt
inna mig eftir gangi þessara mála
áður en hún birti grein Thors, að
ekki mun þaö merkjast á greinar-
góðum frásögnum skandinavisku
pressunnar af þinginu að blaða-
menn hafi merkt kémísk áhrif á
tungutaki minu á þeim vettvangi.
Sverris þáttur
Hermannssonar
Það var Sverrir Hermannsson,
sem ræðuna flutti um bók-
menntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs. Hún birtist i' heild i Morgun-
blaðinu i sömu viku. Þar geta
menn séð svart á hvi'tu að ekki
lastaði ræðumaður þá höfunda
sem verðlaunin hafa fengið, alls
ekki þá islensku og sist Snorra
Hjartarson. Á hinn bóginn vakti
hann athygli á þeirri forgjöf sem
skandinaviskum rithöfundum er
búin i þessari verðlaunakeppni
með þvi að bækur þeirra eru lesn-
ar og metnar á frummálinu en
þeim islensku verður að snúa á
framandi tungu svo að þær komi
tilálita. Sverrir taldi að réttlætis-
mál væri að islenskir rithöfundar
fengju bækur sinar dæmdar á
frummálinu, óbjagaöar af mis-
jafnlega góðum þýöendum, en að
öðrum kosti gæti svo farið að
þessi verðlaun yrðu lögð af.
Sem fyrr segir þótti mér ræða
Sverris góð á marga lund, og
hefði betur lýst yfir stuðningi við
sjónarmið hans strax úti i Hel-
sinki. Þetta.gerði ég þó ekki fyrr
en heim kom i viðtali við ungan
blaðamann af Morgunblaðinu,
sem virtist eiga bágt með að hafa
orðrétt eftir mér. Ég hef staðfast-
an grun um að Sjálfstæðisflokk-
urinn hafi ekki tekið hugmynda-
fræðilega afstöðu til bókmennta-
verðlaunanna fremur en Alþýðu-
bandalagið, og læt honum eftir að
verja málstað sinn. Það ætla ég
lika aö þurfi ekki að verða öðrum
áhyggjuefni en okkur tveimur að
hatrammur pólitiskur ágreining-
ur skyldi ekki megna að forða
okkur frá þvi að verða nokkurn
veginn sammála um annmark-
ana á núgildandi reglum um veit-
ingu bókmenntaverðlauna Norð-
urlandaráðs. Læt svo útrætt um
Sverris þátt Hermannssonar,
nema hvað ég mun freistast til að
nafngreina hann sem dæmi upp á
rétt islenskra lesenda til þess að
skipta sér af bókmenntum þjóð-
arinnar.
Le dernier cri úr kúnni
Ekki nenni ég, eins og mér er
nú I skapi, að ræða það viðhorf
Thors ýtarlega að það skipti
mestu máli varðandi veitingu
bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs ,,að fá verk sin þýdd á
aðrar tungur og komast úr ein-
angrun”. Hlýt þó að víkja að
þeirri klóku hugsun hér á eftir.
Ekki vil ég heldur orðlengja það
sjónarmið hans að „þekking á is-
lensku máli geri mann ekki endi-
lega öðrum hæfari til að dæma
um íslenskar bókmenntir”. Enn
siður artina sem sprettur upp úr
eftirfarandi málsgrein: „ætli sé
ekki betra að bökmenntamenn
lesi Islenskarbókmenntir i góðum
þýðingum heldur en að hætta á að
illa læsir menn á islensku séu að
riðlast á frumtextanum án þess
að nema blæbrigðin eða hafa
djúpan skilning á þvi hvert verið
sé að fara.”
Ólafur heitinn I Hjáleigunni hélt
tvær kýr, hellti niður mjólkinni en
hirti taðið. Til bókmennaverð-
launa Norðurlandaráðs var stofn-
að i þvi skyni að veita árlega við-
urkenningu fyrir þá bók sem nú
hefði komið út best á Norðurlönd-
umaðviturra manna yfirsýn.Alls
ekki var gefið í skyn að tÚ þess
ætti að spara aö dómur yrði hlut-
lægur og réttur hverju sinni. Enn
siður var þe irri hugsun gefinn byr
að með þessum hætti mætti kosta
þýðingar á Islenskum bókum,
sem ekki þættu hæfar til verð-
launa. Þar koma til siðari tima
klókindi. Ég læt sitja við að stað-
hæfa þá skoðun mina að þekking
á islensku máli sé nauðsynleg til
þessað geta lesið islenskar bækur
og fellt dóm á gildi þeirra. Eins
hitt að finnist ekki á Noröurlönd-
um dómnefndarmenn utan illa
læsir á islensku, sem riðlist á
frumtextanum, þá ber að lita á
það hvort islenskir höfundar skuli
halda áfram að leggja sæmd sina
i keltu erlendra þýðenda svo sem
þeir hafa verið látnir gera. Svo
vitnað sé til Þjóðviljagreinarinn-
ar þá virðist mér þýðing Inge
Knutsons að visu góður vitnis-
burður um það að islensk ljóð-
djásn Snorra Hjartarsonar séu
verðlaunahæf af hálfu norrænna
þjóða, en ýmislegt af þvi sem þar
getur dýrlegast að finna i frum-
textanum komist slaklega til
skila á þeirri mállýsku sem dóm-
nefndarmennirnir lesa.
Ég þarf ekki að endurtaka hér
neitt af þvi, sem aðrir hafa skrif-
að skynsamlegt og af sæmilegum
metnaði um sess islenskrar tungu
i norrænum bókmenntum, en það
er skoðun min að okkur beri að
krefjast þess að staðið verði að
dómum og verðlaunaveitingu af
þess háttar alvöru að islenskir
rithöfundar þurfi ekki að keppa
þar I neins konar hafti. Ég lasta
ekki störf þeirra íslendinga, sem
hafa valið bækur héðan að heim-
an I árlega keppni Norðurlanda-
ráðs, en á þeim er eigi að siður sá
annmarki að svo kann að fara er
timar liðafram, að það verði látið
gott heita i óskilgreindu virðing-
arskyni við bókmenntir okkar yf-
irleitt, að islenskir rithöfundar
hljóti verðlaunin annaö slagið og
þá án tillits til verðleika sem
dómnefndarmenn séu bærir að
leggja skýlaust mat á. Vel mætti
þá hinn fomi hefðarsess islenskra
bókmennta leiða til þess að verð-
laununum yrði gaukað með þeim
hætti til Islendinga jafnvel mun
oftar en höfðatöluregian og
greiðsluhlutfall okkar gæti rétt-
lætt.Enn veigra ég mér við þvi að
nefna dæmi en þykist sjá djarfa
fyrir þeirri hættu að klókir land-
ar, sem bjóða vilja fram „nýjasta
nýtt” (le demier cri?) á norræn-
um bókamarkaði hafi þegar eygt
glufu i kerfinu til að smeygja um
limborinni betlilúku eftir óverð-
skuldaðri sæmd og fjármunum
sem þeirhafa ekki unnið til. Slikt
stendur til þess eins að rýra sóma
a.m.k. tveggja Snorra i'slenskra
bókmennta” og þar með okkur
allra Islendinga, þvi' hér verðum
við að lita framhjá hagsmunum
þeirra tiltölulega fáu, sem sækj-
ast eftir taðinu.
Rétturinn til að láta i
ljós skoðun og „ skrumið
i þessum stjórnmála-
mönnum”
Helst vildi ég geta sett fram þá
vingjamlegu tilgátu að Thor Vil-
hjálmssyni væri alls ekki ljóst að
ég er lögmætur aðili að stéttar-
samtökum islenskra rithöfunda
en frá þeim sjónarhóli skoða ég
nú eigi að siður verðlaunamál
þetta. Ef það mætti styðja nokkuð
faglegan rétt minn I annarra aug-
um til þess að hafa skoðun á mál-
inu,viléggetaþess að ég hef m.a.
skrifað 10 bækur á islensku og að
samtals rúmlega 50 þúsund Is-
lendingar hafa veitt mér sin priv-
at og persónulegu verðlaun með
þvi að kaupa bók eftir mig
(skrum rithöfundar).Þetta hef ég
veriö nokkuð ánægður með. Ekki
hef ég forvitnast um samanlagð-
an fjölda seldra bóka Thors Vil-
hjálmssonar, enda ætla ég að
réttur okkar sð jafn, án tillits til
hans, til að leggja faglegt mat á
aðferðir við veitingu bókmennta-
verðlauna. Þó skal það gert lýö-
um ljóst að þessi réttur minn til
að fjalla um Islenskar bókmennt-
ir skerðist allsekki fyrir þá skuld
að ég er þingmaður fyrir Alþýðu-
bandalagið. Hitt ætla ég að skipti
miklu máli við gerum okkur grein
fyrir raunverulegri hlutdeild les-
enda i islenskri bókmenntasmið
og réttinum sem sú hlutdeild veit-
ir þeim til að hugsa, tala og skrifa
um meöferöina á þessari hlutar-
eign sinni. Þennan lesendarétt
skyldi enginn rithöfundur draga i
efa þótt hann kunni ef til vill að
hafa neyðst til að gripa til þess
óyndisúrræðis að fara að yrkja á
útlensku til þess að komast ,,úr
einangrun”. Hvort skyldi ekki
það fólk, sem kostar islenska
bókaútgáfu eiga rétt á þvi að
skipta sér af örlögum islenskra
bóka — fólkið sem enn lýtur
Snorra Sturlusyni i virðingu og
þökk, faðmar að sér hverja bók
ólafs Jóhanns og fagnar gleðitár-
um hverju ljóöi Snorra Hjartar-
sonar?
Eignarréttur lesandans
á islenskum bókmennt-
um og skrum hans
Það held ég, þótt ekki geti ég
sannaö það, aö islenskir lesendur
standi rithöfundum landsins fylli-
lega jafnfætis að sinu leyti um
fremd bókmennta. Þeir eiga þær
meira að segja, hafa keypt þær,
og þess vegna er það bæði rétt-
mætt og æskilegt aö þeir láti sig
það nokkru varða meö hvaða
hætti þær eru metnar til jafns viö
bókmenntir annarra þjóða. Þann-
ig er þaö með Sverri Hermanns-
son. Hann hefur eignarrétt les-
andans til þess að hafa skoðanir á
islenskum bókmenntum og láta
þær i ljós meö kurteisum orðum
hvar og hvenær sem honum sýn-
ist og þó helst þar sem hann telur
að sæmd þeirra sé I húfi, hvort
sem öðrum finnst þær skoðanir
réttar eða rangar. Það rýrir alls
ekki á neinn hátt rétt Sverris Her-
mannssonar til að láta sér annt
um islenskar bókmenntir að svo
vill til að hann er þingmaöur fyrir
Sjálfstæðisflokkinn. Af sama leið-
ir aö það eykur heldur ekki rétt
hans aö svo vill til að hann er i
hópi þeirra alþingismanna sem
mjög vel eru að sér um islenskan
skáldskap óbundinn, (vafasamt
að nokkur þeirra komist þar til
jafns við hann). Þessi sérstaka
kunnátta lesandans og bók-
menntaeigandans Sverris Her-
mannssonar gerir honum aðeins
léttara fyrir aö neyta þessa réttar
sins.
Nokkur orð sem varða
persónulega sæmd
Er þá að lokum komiö aö þvi
atriði i grein Thors, sem ég hefði
feginn viljað sleppa úr þessu
svari minu en get ekki vegna
flokksfélaga minna og annarra
góðra manna álengdar, sem
kynnu að leggja nokkurn trúnað á
dylgjur Thors um að ég láti glasa-
klið trufla afstööu mina til þýð-
ingarmikilla mála, sem mér er
trúað til að fjalla um samkvæmt
bestu samvisku. Þetta er ómak-
legur áburður. Slæmur hefði hann
verið þótt þjtíð vissi að ég hefði
aldrei neytt áfengis en eitraður
verðurhann af þviað það er á vit-
und margra að ég er ekki bind-
indismaður.
Þótt langminnugur sé á atburði
og kunni margar sögur, þá treysti
ég mér ekki til á eigin spýtur aö
bera saman að neinu gagni öl-
teitispurnir sem ég hefi haft af
Thor Vilhjálmssyni meö nokkrum
sannindum og það sem ég veit
upp á sjálfan mig, og er enginn
dómari I sjálfs sin sök. Mætti þó
segja mér að mismunurinn hafi
lengi fólgist i ólikum lifsstil þar
sem annar okkar kunni i hæsta
lagi að hafa verið hinum veilli
fyrir ókeypis brennivini og þess
vegna karskari I veislum. Reynd-
ar hvarflaði það að mér i hálfkær-
ingi við fyrsta lestur á sunnu-
dagsgreininni að gera Thor það
tilboð að við reyndum nú að létta
undir með sölu á Þjóðviljanum á
þá Iund að hann skrifaði I annaö-
hvert helgarblað sögur af
drykkjuskaparafglöpum minum,
en ég tiundaði þá i blaðið næstu
helgi læsilegar sögur sem ég
kynni að geta rifjað upp af fremd-
arverkum Thors undir áhrifum
vins. Sá grunur varð hugdettu
minni að fótakefli að keppni af þvi
tagi kynni aö gleðja þá meir sem
ég siður vildi en depra í sjálfs min
huga fallegar myndir af góðu
fólki gengnu, sem tók sárt til okk-
ar beggja.
Reykjavik
þriðjudaginn 1. aprfl 1982
Stefán Jónsson
Borgarspítalinn
Lausar stöður
LÆKNARITARI
Læknaritari óskast til starfa á lyflækn-
ingadeild. Starfsreynsla eða góð vélritun-
ar- og málakunnátta áskilin. Upplýsingar
um starfið veitir Gerður Helgadóttir
læknafulltrúi i sima 81200 - 253 frá kl. 13 til
15.
HOSSTJÓRNARKENNARAR
Hússtjórnarkennarar óskast til starfa i
sjúkrafæðideild eldhúss Borgarspitalans.
Um er að ræða hlutavinnu. Nánari upplýs-
ingar veitir yfirsjúkrafæðisérfræðingur i
sima 81200/317 milli kl. 13 og 14.
Reykjavík, 2. apríl 1982
BORGARSPÍTALINN
Vinnuvélastjórar —
Meirapröf sþif reiðast j órar
Viljum ráða vinnuvélastjóra og bifreiða-
stjóra með meiraprófi til sumarafleys-
inga.
Upplýsingar gefa deildarstjóri og véla-
miðlari á skrifstofunni Skúlatúni 1.
VÉLAMIÐSTÖÐ
REYKJAVÍKURBORGAR
Óýrasti ferðamátinn sumarið 1982
Fjölmargar gerðir bíla - Ótakmarkaður akstur.
2 vikur 3 í bíl kr. 4.950.- á mann / 3 vikur 5 í bíl kr. 5.245.- á mann.
w © 26900
' Umboðsmennumalltland
URVAL