Þjóðviljinn - 23.10.1982, Qupperneq 7

Helgin 23.-24. október 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Að fortíð skal hyggja í
Breiðholti |
er framtíð skal byggja
við Rauðavatn, Grafarvog
eða guð veit hvar
Ég bý um þessar mundir yst við
borgarmörkin. Hundrað skref í
austur er sveitasæla. Þar hefst
fólk við í „sumarbústöðum" árið
um kring sumt og virðist alls óvit-
andi um, að það byggir lífshættu-
legan stað. Fyrr en varir getur
jörðin gleypt það. Það býr á
sprungusvæðinu við Rauðavatn.
Þúsund sinnum hef ég ekið
fram hjá þessu vatni á ferðum
mínum austur fyrir fjall og aftur
til baka og hér um bil jafn oft
hugsað, „ég þarf endilega ein-
hvern tíma að láta verða af því að
staldra hér við og skoða þessa
heillandi brekku við vatnið". En
ég er sú nútímakona, að ég hægi
ekki á bílnum nema ég hafi á-
stæðu til og stoppa örsjaldan án
tilefnis, ég þarf svo mikið að flýta
mér. Ég er ýmist að verða of sein í
vinnuna, of sein á fund, of sein að
sækja barnið, of sein í búð, of
sein í heilsuæktina, of sein heim
að laga maginn ef ég ætla að ná í
bíó, leikhús eða tónleika á eftir.
Of sein. Þess vegna hef ég aldrei
gefið mér tíma til að labba upp að
Rauðavatni. Þar til nú,aðég flutt-
ist í innstu blokkina í Árbæjar-
hverfi. Og þó mér hafi alltaf þótt
staðurinn snotur tilsýndar, þá
grunaði mig varla að hér væri
Paradís.
Samt var engu líkara þá sól-
björtu haustdaga, sem ég labbaði
um móana. Það gerði bæði ilmur-
inn úr jörðinni, sem er engu síður
áfengur á haustin en anganin af
vorinu, og heimsfrægir litirnir af
sölnandi grasi og fallandi laufi.
Steinunn
Jóhannes
dóttir
skrifar
Það er svo yfirmáta fallegt, að
manni liggur við gráti. „Eia, eia“
segir maður eins og unglingurinn
í skóginum, sest á hæstu klöppina
og horfir yfir veröldina. Bláfjöll-
in, Vötnin, Borgina, Flóann,
Nesið, Jökulinn, Sundin, Eyjarn-
ar, Esjuna, jafnvel Grafarvoginn
og gula reykinn í Gufunesi, sem
liðast eins og eiturslanga upp í
loftið, en mistekst samt að eyði-
leggja fegurð himinsins.
Og allt í einu þykist ég skilja
þögn íbúanna á Rauðavatnssvæð-
inu fyrir borgarstjórnarkosning-
arnar í vor, þegar meirihluti
dæmdi landið óbyggilegt. Þeim
finnst staðurinn einfaldlega of
góður til að leggja hann undir
hversdagslega íbúðabyggð. Þeir
kæra sig ekki um, að hér fyllist
allt af ókunnugu fólki, þeir vilja
halda í sínar litlu einkaparadísir,
kartöflugarðana, berjalyngið,
trjálundina, fuglana og friðinn.
Og lái þeim hver, sem þangað
leggur leið sína.
(Granni minn er reyndar sann-
færður um að þarna verði byggt
fyrr en seinna, og ekki finnst mér
ótrúlegt, ^ð hann reynist sann-
spár).
En það voru fleiri staðir innan
borgarmarkanna en hlíðarbrekk-
an við Rauðavatn, sem ég hafði
ekki farið um fótgangandi fyrr en
í vor og haust. Samt hafði ég oft
ekið þar um í leit að fögru útsýni
út um bílrúðuna, og stundum
sníkt kaffisopa hjá kunningjum.
En þessa 20 þúsund manna byggð
í Breiðholti þekkti ég satt að
segja ekki sérlega vel af eigin
raun. Þess vegna dreif ég mig í
fróðlega og skemmtilega göngu-
ferð með Arkitektafélaginu á
Listahátíð sl. vor um Seljahverfi.
Seinna fór ég á eigin vegum þeim
megin við risablokkirnar í
Breiðholti III, sem ekki er ak-
fært. Og aftur lá mér við gráti. í
þetta sinn ekki af of stórum
skammti af fegurð, því miður.
Austan við stærstu íbúðar-
blokk landsins, þar sem búa álíka
mörg börn og í meðalstóru þorpi,
sá ég einn myndarlegan hól, sex
löskuð vegasölt og tvo sandkassa
fyrir utan afgirtu leikskólasvæðin
tvö. Sömu megin við Löngu
blokkina var enginn hóll, ekkert
vegasalt, enginn sandkassi né
neitt annað, sem talist getur til
leiktækja, nema næstum óendan-
lega langur og grár múrveggur,
þar sem börnin geta tjáð skoðanir
sínar og hugmyndir um lífið og
tilveruna. Þau ljóstra upp um ný-
kviknaða ástina hvort til annars,
ÁSTA OG HLYNUR, aðdáun
á eftirlætishljómsveitinni,
SJÁLFSFRÓUN, andstyggð á
Félagsmálastofnun, á rúðunni
stendur HÓRUHÚS, TIPPA-
FÍLA, PAKK.
Eg velti því tyrir mér, hvað ég
myndi sjálf skrifa, ef ég væri afl-
vana barn á þessum bletti og
kæmist ekki burt. Ætti enga von
um að flytjast seinna í fínu einbýl-
ishúsin í Hóla- og Seljahverfi,
ekki heldur í raðhús, varla einu
sinni í minni blokk með sæmilegu
leiksvæði fyrir börn. Myndi ég
bíða stillt og prúð, þangað til ég
væri orðin nógu stór til að geta
farið ein upp í holtið fyrir ofan
byggðina, þar sem fínt er að
renna sér á snjóþotu, jafnvel
skíðum ef maður á þau, eða færi
strax að gróa í mér gremja og bit-
urleiki og löngun til að stúta ljósa-
perum og skrifa tippafíla á Fél-
agsmálastofnun? Ég reyndi að
gera mér í hugarlund, hvernig ég
myndi sjálf hafa brugðist við því
umhverfi, sem þarna hefur verið
búið til fyrir nokkur hundruð
börn.
Fyrir skömmu kom í útvarpinu
frétt um að fimmta hvert barn í
Fellaskóla þyrfti á hjálparkenn-
slu að halda í einhverri mynd.
Það er niðurstaða könnunar, sem
m.a. var gerð á vegum skólans
sjálfs og Sálfræðideildar skóla.
Það er skoðun þeirra, sem að
könnuninni standa, að ekki sé um
að kenna greindarskorti barn-
anna, heldur rnegi ástæðurnar
nær alltaf rekja til bágra félags-
legra aðstæðna. M.ö.o börnun-
um líður ekki vel, af því þau búa
við öryggisleysi, sem stafar af fá-
tækt, langvinnri fjarveru foreld-
ranna við vinnu, sundruðum fjöl-
skyldum, óreglu, ófullnægjandi
húsnæði og e.t.v. þessu hrikalega
umhverfi, sem gleður hvorki
augu fullorðinna né barna.
Fellaskóli er stærsti grunnskóli
landsins með um 1200 nemendur,
en flestir hafa þeir verið nálægt
Ég velti því
fyrir mér,
hvaö
ég myndi
sjálf
skrifa,
ef ég væri
aflvana barn
á þessum
hiptti.
1500. Skólinn er að sjálfsögðu
tvísettur og það var ekki fyrr en í
fyrra, á tíunda starfsári skólans,
að hætt var að þrísetja hann. Það
er sagt, að stærstu skólunum fylgi
stærstu vandamálin, sem ætti þá
að vera vísbending til yfirvalda
um að reyna að stýra búsetu fólks
þannig, að stærð skólanna þurfi
ekki að keyra úr hófi. Ég hef það
t.d. fyrir satt, að í Noregi hafi
fyrir fáum árum verið samþykkt
lög um að grunnskólar þar í landi
megi ekki vera stærri en fyrir 600
börn. En hér í Reykjavík hefur
lítið farið fyrir tilburðum í þessa
átt, ef frá eru taldar skipulagstil-
• lögur þess borgarstjórnarmeiri-
hluta, sem féll í vor og stefndu að
þéttingu byggðar í borginni m.a.
til að nýta betur þá skóla og þjón-
ustu, sem fyrir er og neyða ekki
alla nýbyggjendur á sama blett-
inn. Sömuleiðis hefur umræða lið-
inna ára um varðveislu gamalla
húsa verkað hvetjandi á margt
barnafólk til að gera við þau og
laga að nútímakröfum. Én það
vantar frekari stýringu í þessa átt
með hagstæðari lánum, það vant-
ar meiri skilning á því hversu gott
húsnæði og gott skipulag er þýð-
ingarmikið fyrir börn og hversu
afleiðingar hins gagnstæða eru af-
drifaríkar.
Ég held að margir geri sér ljóst
nú orðið, að í Breiðholti og þá sér
í lagi Breiðholti III var byggt fyrir
of stóran hóp fólks, á of litlu
svæði á of stuttum tíma fyrir of
litla peninga, stundum of langt
frá borginni að öðru leyti, fjarri
flestri þjónustu, vinnu- og af-
þreyingarstöðum hennar og öðru
því, sem gerir líf í borg eftirsókn-
arvert. Það er ekki fyrr en þetta
er orðin yfir 20 þúsund manna
byggð, að fyrsta bíóið kemur og
Broadway, sundlaugin við Aust-
urberg, sem reyndar er ein sú
besta í borginni, menningarmið-
stöðin við Gerðuberg: kirkja
fyrirfinnst ennþá engin.
Mér er kunnugt um, að
Breiðholtið var m.a. byggt af svo
miklu kappi vegna kröfu verka-
lýðshreyfingarinnar um útrým-
ingu á heilsuspillandi húsnæði í
borginni, sem alltaf er meir en
nóg af í ranglátu þjóðfélagi. Og
þökk sé henni fyrir að Pólarnir
undir Kalstjörnu Sigurðar A.
Magnússonar eru ekki lengur til,
né saggabraggarnir úr Sóleyjar-
sögu Elíasar Mar. En það hefur
kannski sannast einnig í
Breiðholti, að kapp er best með
forsjá. Ég trúi því a.m.k. ekki, að
verkalýðshreyfingin geri sig
ánægða með umhverfi eins og
það, sem rammar inn líf barn-
anna í Breiðholti III. Ég tek
undir með Ólafi Jónssyni í Sjón-
arhorni Þjóðviljans fyrir nokkru
um nauðsyn þess, að hún haldi
vöku sinni í baráttunni fyrir betra
húsnæði og bættu umhverfi. Ég
hvet til að hún geri fegurðarkröf-
ur með öðrum kröfum. (Reyndar
einnig til atvinnuhúsnæðis, ef því
er að skipta, og komi í veg fyrir,
að verkafólki verði holað niður í
kjöllurum, eins og Sólrún Gísla-
dóttir lýsti í öðru Sjónarhorni að
Hagkaup hefði á prjónunum).
Nú, þegar í undirbúningi er að
byggja enn ný hverfi í útjöðrum
borgarinnar, þá hvet ég til að
skoðað verði, hvað við höfum
áður gert, vel eða illa. Það er
sjálfsagt mögulegt að setja niður
ljóta og mannskemmandi byggð í
jafn fallegum stað og við Rauða-
vatn, ég tala nú ekki um Grafar-
voginn, sem varla verður nein
Ægissíða eða Amames með útsýni
yfir iðnaðarhúsnæði, vinnuvéiar
og bílakirkjugarð Ártúnsholts-
ins. En það er líka hægt að
byggja af fyrirhyggju og svo fal-
lega og skynsamlega, að fólki líði
vel. Og ef eitt skortir má kannski
bæta það upp með öðru. Ég leyfi
mér að benda á blokkirnar hér í
Árbænum. Þær teljast varla fall
egustu hús, sem um getur, íbúð-
irnar eru margar hverjar gall-
aðar vegna þess hve bamaherbergi
eru skammarlega lítil. En al-
menningurinn, þ.e.a.s. lóðirnar á
milli húsanna og þeirra frágangur
og viðhald er til fyrirmyndar.
Enda eru börn þar að leik í skjóli
allan liðlangan daginn, og það
foreldri, sem heima kann að
vera, getur fylgst með þeim út um
gluggann.
Þeim, sem teikna hús og skipu
leggja sveitarfélög, er mikill vandi
á höndum. Og þeir, sem taka á-
kvarðanir í húsnæðismálum og
stýra fjármagninu til þeirra, eru
m.a. að úthluta bömurn uppvaxt-
arskilyrðum. Ef menn vilja, að
þjóðfélagið ali af sér heilbrigða
einstaklinga, þá þarf að búa vel
að börnum í upphafinu, þó það
kosti sitt. Þá má örugglega spara
síðar. Þá verður minni þörf fyrir
alls kyns endurhæfingarstofnan
ir, unglingaheimili, hæli fyrir
drykkjumenn og eiturlyfjaneyt
endur, geðspítala og fangelsi,
vegna þess að fólk, sem hefur
sæmilega undirstöðu bugast síð-
ur.
Jöfnum lífskjör barnanna
okkar.
í miðjum október
Steinunn Jóhannesdóttir