Þjóðviljinn - 23.10.1982, Síða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 23.-24. október 1982
af baejarhcllunni
Meðan ég var öðruhverju
leiðsögumaður fyrir útlendinga á
sumrum, lenti ég einatt í harðri
sálarkreppu, þegar saman sló
annarsvegar uppeldisáhrifum frá
ísland farsælda frón og Landið er
fagurt og frítt og hinsvegar
vitundinni um niðurlægingu ís-
lands í nútímanum (sem er langt-
um sárari en sú sem Halldór Lax-
ness lýsir í íslandsklukkunni) og
birtist í flugstöðvarhrófinu á
Rosmhvalanesi.
Maður tekur á móti ferðalöng-
unum, þegar þeir koma útúr
þessu ótætis greni, og sér strax
bölvaða vorkunnina í svipnum.
Síðan er farið með þá vítt og
breitt um landið í hálfan mánuð.
Þeir sjá Hraunfossa og Eiríksjök-
ul, Mývatn, Dimmuborgir og
Kálfastrandarstrípa, ganga á
Grábrók, Hverfjall, og Snækoll í
Kerlingarfjöllum, hlusta á blo-
bblobb drulluhveranna þar og í
Námaskarði, stara bergnumdir á
Dettifoss, Ásbyrgi og Hljóða-
kletta og una að lokum glaðir við
sitt í Þórsmörk eða á Þingvöllum.
Ekki vantar, að þessi kurteisu
gestir lofsyngi hástöfum alla
þessa náttúrufegurð, sem þeir
kalla svo. Annað eins þykjast
þeir sjaldnast eða aldrei hafa séð.
En ég fann ætíð, að á bak við
allan fagurgalann leyndist hin
meinfýsilega spurning: Hvers
virði eru allir þessir fossar og
fjöll, jöklar og hverir, úr því að
fólkið hefur ekki almennilega
flugstöð, sem er hið sanna andlit
hvers lands? Hví þarf ísland endi-
lega að skera sig úr öllum öðrum í
veröldinni einsogá þjóðveldisöld,
þegar sendimaður páfa undrað-
ist, að það þjónaði ekki undir
neinn kóng?
Þetta var þungbært. Ég fann,
að þeir voru einungis að reyna að
leyna fyrirlitningu sinni á landi og
þjóð með kurteisishjalinu um
fagra náttúru og jafnvel dugnað
þessarar litlu þjóðar:
í sérhverri afsökun ásökun var
sem eitri í kaleikinn bætt.
Ég reyndi svosem að bera mig
mannalega á daginn og halda
þeim uppi á snakki með enda-
lausum frásögnum af baráttu og
sigrum þjóðarinnar á allskyns
þrengingum og krydda þetta með
þjóðsögum og söngvum, eftir því
sem tilefni gafst og fyrir augu bar
útum rútugluggana (sem eins oft
voru reyndar huldir ryki og
slabbi). Ég reyndi jafnvel að
lauma því að, hversu stórt landið
væri miðað við fámenni þjóðar-
innar: Það kostaði því sitt á mann
að halda uppi slarkfærum bílveg-
um, svo ekki væri talað um lend-
ingarstaði á hverju krumma-
skuði, en fslendingar flygju mest
allra þjóða heims. Þá var því mið-
ur ekki búið að sýna flugvalla-
myndina hans Ómars á dögunum
með lendingarhjólum vélanna
sokknum í leðju.
Þá var ég að vona, að þeir
myndu sjálfir álykta sem svo:
Auðvitað verður öryggi á flug-
völlum að koma á undan glæsi-
legri flugstöð. Fyrir þá peninga,
sem færu í flugstöðvarfínheitin,
yrði hægt að koma bundnu slit-
lagi á alla hina viðsjárverðu
landsbyggðarflugvelli og jafnvel
lendingarljósum líka.
En ég fann með sjálfum mér,
að það var engin afsökun til. Það
er nefnilega hægt að láta Kanann
borga annað eins í viðbót í flug-
stöðina, og þá geta Aðalverk-
takar fengið sinn sanngjarna
einkaleyfishagnað af fram-
kvæmdinni, sem ekki er víst þeir
fengju við einhverja flugvallar-
bleðla út um hvippinn og hvapp-
inn sakir sveitavargsins og fyrir-
tækja hans á landsbyggðinni. Urrft
alla þessa niðurlægingu þjóðar
minnar var ég að hugsa á kvöldin
og nóttunni:
Það knýr þig svo fast, þegar arfurinn
er
á einverustundunum réttur að þér
Ég gerðist svo drykkfelldur af
hugarangri, þegar leið á þessi
ferðalög, að sennilega hefði ég
endað á Freeport, ef ég hefði
ekki haft svo lélegan maga, sem
ekki þoldi áfengi til neinnar
lengdar. Því mér þótti einna skást
að vera blindfullur, þegar ég
skilaði liðinu aftur af mér suður í
þetta óbjörgulega hrófatildur í
miðju gráleitu hrauninu. Þá gat
ég frekar leitt hjá mér hina sting-
andi vorkunnsemi eða nagandi
glottið í svip ferðafólksins, þegar
það kvaddi. En ekki dugði það þó
alltaf til. Eitt sinn fékk ég sent
kvæðisbrot frá ferðamanni, sem
hafði lært dálítið í íslensku og
m.a.s. lesið eitthvað í Jónasi
Hallgrímssyni. Það var svona:
Landið var fagurl og frítt
og fannhvítir jöklanna tindar,
himinninn heiður og blár,
hafið var skínandi bjart.
En lágt á eldhrauni út,
þar sem Keilir keikur enn horfir
út yfir eyjar og sund,
ólukkans flughrófið stóð.
Eftir það sá ég mér ekki annað
fært en segja jafnan sannleikann
að skilnaði: Það væru kommarn-
ir, sem sífellt kæmu í veg fyrir
þessa andlitslyftingu íslands og
þeir væru ekkert að hugsa um
betri ráðstöfun fjármunanna, en
vildu heldur láta land og þjóð
verða til ævarandi spotts og
aðhlátursum alla veröldina en
þi ggja nokkuð af Könum.
Það er annars margt undarlegt
í sambandi við þessa komma og
ýmsa framkvæmdasemi.
Af því ég er alinn upp við ísa-
fold og Tímann og þeirra lesend-
ur, þá lærðist mér strax í barn-
æsku, að kommúnistar væru fólk,
sem ekki nennti að vinna fyrir
sér, heldur heimtaði allt af öðr-
um. Og af því ég er að éðlisfari
heldur þungur til vinnu og sér-
hlífinn, þá leist mér mætavel á
þessa stefnuskrá kommanna,
einsog henni var lýst, og kallaði
mig kommúnista frameftir öllum
aldri.
Eftir að ég kom svo hingað suð-
ur á mölina og tók að lesa Mogg-
ann í staðinn fyrir tsafold, sá ég
hinsvegar smámsaman, að þeir
sem Morgunblaðið kallaði kom-
ma unnu mest allra og ósjaldan
hálfgerð leiðindastörf, en hinir
unnu minnst og höfðu það samt
þægilegast, sem voru eindregn-
astir Moggamenn. Á sama hátt
vildu Moggamennirnir alltaf fá
sem mest ókeypis frá útlending-
um, einsog ég, en „kommarnir"
vildu endilega puða við að standa
á eigin fótum - einsog það er nú
þokkalegt. Síðast hefur þetta sést
í sambandi við flugstöðina.
Eftir að hafa gluggað svolítið í
merkingarfræði hjá Halldóri pró-
fessor Halldórssyni, sá ég, að hér
höfðu orðið svokölluð
merkingarendaskipti, líktogþeg-
ar orðið ós, sem að fornu merkir
upptök eða uppspretta (sbr. „á
skal að ósi stemma") tekur að
merkja andstæðu sína, þ.e. ár-
mynni eða endalok árinnar. Það
voru semsé mínir dáðum prýddu
bernskukommar, sem stýrðu
Morgunblaðinu, en Þjóðvilja-
menn voru ekki annað en íhald.
Síðan hef ég verið einsog í endur-
nýjun Iífdaganna, fundið sjálfan
mig aftur og fylgt Morgunblað-
inu.
Árni í Botni
ritstjórnargreín Kjartan
Hvað er ípokanum? Ólafsson skrifar
- Vegna margvíslegra furðu-
frétta, sem stundum skjóta upp
kollinum í fjölmiðlum þessa dag-
ana, þá er vert að undirstrika
hvað það er, sem viðræður
stjórnar og stjórnarandstöðu
hafa snúist um að undanförnu.
Um hvað er rœtt?
Það er eingöngu um þrjú atriði
að ræða. í fyrsta lagi er rætt um
tímasetningu alþingiskosninga á
fyrri hluta næsta árs. í öðru lagi er
rætt hið svokallaða kjördæmamál
og hugsaniegar stjórnarskrár-
breytingar á þessu þingi. í þriðja
lagi er um það rætt, hvaða mál
önnur menn geti fallist á að óhjá-
kvæmilegt sé að afgreiða á
Alþingi og hvernig ná megi ein-
hverri lágmarkssamstöðu um
vinnulag í þinginu og afgreiðslu
einstakra mála.
Um þetta, og þetta eitt, hafa
umræðurnar snúist, og þótt
haldnir hafi verið tveir fundir
með formönnum stjórnarand-
stöðuflokkanna nú ,í vikunni þá
eru menn satt að segja ákaflega
litlu nær samkomulagi.
Stjórnarandstæðingar hafa
krafist þess, að núverandi ríkis-
stjórn segði af sér, og er það ekki
ný krafa af þeirra hálfu! Hins veg-
ar hafa heir engin svör við því,
hvað þá ætti að taka við, þótt ein-
staka menn í þeirra hópi heyrist
nefna minnihlutastjórn eða utan-
þingsstjórn.
Frá þinginu til þjóð-
arinnar
Það er hins vegar með öllu frá-
leitt, að þingræðisstjórn, sem
nýtur stuðnings meirihluta al-
þingismanna víki úr sæti fyrir
kröfu frá minnihluta, sem vill fá
völdin í sínar hendur.
Sé erfitt að stjórna með 31
stuðningsmanni á Alþingi, þá er
það enn verra séu liðsmennirnir
ekki nema 29, en sá er fjöldi
stjórnarandstæðinga á þingi nú.
Geti ríkisstjórnin ekki komið
nauðsynlegustu málum í gegnum
þingið vegna deildaskiptingar-
innar og stöðvunarvalds stjórnar-
andstöðunnar í neðri deild (20
gegn 20), þá á stjórnin að rjúfa
þingið og gefa þjóðinni kost á að
svara því í kosningum, hvort hún
vill veita þessari ríkisstjórn traust
eða kalla yfir sig aðra.
Kosningar eru að vísu nær ó-
framkvæmanlegar yfir hávetur-
inn, og það var m.a. með tilliti til
þess, sem Alþýðubandalagið
vildi knýja fram úrslit á Alþingi
hið fyrsta, svo hægt yrði að kjósa í
nóvember eða byrjun desember,
ef stjórnarandstaðan hafnaði öllu
samkomulagi. Hitt er fráleitt,
sem ýmsir spakvitringar hafa sést
halda fram í blöðum, að Alþýðu-
bandalagið hafi viljað víkja sér
undan framkvæmd einstakra á-
kvæða bráðabirgðalaganna, og
þess vegna viljað fá kosningar.
Alþýðubandalagið óttast ekki
dóm þjóðarinnar um bráða-
birgðalögin og aðrar efnahags-
ráðstafanir ríkisstjórnarinnar og
flokkurinn er reiðubúinn að hlíta
þeim dómi hvenær sem er.
Verði hins vegar ekki af kosn-
ingum nú í nóvember eða byrjun
desember, þá geta þær vart farið
fram fyrr en með vori. Ríkis-
stjórnin mun þá að sjálfsögðu
leitast við að þoka nauðsynlegum
málum gegnum þingið og leita í
þeim efnum samninga við stjórn-
arandstöðuna eftir því sem við á.
Þar mun ekki aðeins reyna á
stjórnina, heldur einnig á stjórn-
arandstöðuna.
Rétt er að taka skýrt fram,
vegna furðufrétta í ýmsum fjöl-
miðlum, að myndun nýrrar ríkis-
stjórnar án kosninga er ekki á
dagskrá. Núverandi ríkisstjórn
ætlar sér að sitja til kjördags, og
leita þá svara hjá þjóðinni um
framhaldið.
Er pokinn þeirra
galtómur?
Það eru hins vegar ýmsar
spurningar, sem stjórnarand-
stæðingar þurfa að svara áður en
til kosninga kemur. Lítum hér
eingöngu á nokkur atriði, sem
varða bráðabirgðalögin um efna-
hagsmál og þá stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar, sem þeim
fylgdi.
Gert er ráð fyrir 50% skerð-
ingu verðbóta á laun í eitt skipti,
þann 1. des. n.k. - Vill stjórnar-
andstaðan, að þessi skerðing
verði minni eða meiri, máske
30% eða 70% ? Þessu hefur
stjórnarandstaðan aldrei þorað
að svara.
Samkvæmt bráðabirgðalögun-
um var verslunarálagning veru-
lega skert eins og menn muna. -
Er stjórnarandstaðan andvíg
þeirri skerðingu eða er hún sam-
þykk henni? Það þarf þjóðin að
vita.
Ákveðið var að verja 260 milj-
ónum króna til lágiaunabóta og í
viðbótarframlag til Byggingar-
sjóðs ríkisins. - Er stjórnarand-
staðan samþykk láglaunabót-
unum? Vill hún hafa þær meiri
eða minni, og hvar vill hún afla
kjarajöfnunar? Þetta þarf fólk að
fá að vita.
Ákveðið var að lengja orlof
meginþorra launafólks um 4 til 5
daga. - Er stjórnarandstaðan
samþykk þessari lengingu orlofs,
eða er hún andvíg henni? Um það
hefur ekki heyrst eitt orð.
Ákveðið var að verja nokkru
fjármagni í því skyni að jafna í
áföngum kostnað við húshitun og
kom fyrsti áfanginn til fram-
kvæmda þann 1. okt. s.I. í sam-
ræmi við yfirlýsingu ríkisstjórn-
arinnar frá því í ágúst. Hver er
afstaða stjórnarandstöðunnar til
þessa máls, og hvert vill hún
sækja peningana? Það dugar ekki
að segjast vilja lækka skatta, en
vísa svo bara á ríkissjóð.
Fjöldamörg fleiri atriði, sem
varða bráðabirgðalögin og yfir-
lýsingu ríkisstjórnarinnar frá 21.
ágúst mætti telja upp og spyrja
um afstöðu stjórnarandstöð-
unnar til einstakra þátta. Þetta
hefur verið gert, en svörin eru
engin. Stjórnarandstaðan hefur
enga breytingartillögu sýnt, en
látið duga að segjast bara vera á
móti öllu, og þetta verði allt fellt
af minnihlutanum.
Þeir hafa lílega brennt sig svo
illa á „leiftursókninni” og kaup-
ránsboðskapnum frá kosningun-
um 1979, að nú þori þeir ekkert
að segja, - og taki þann kostinn
að vera bara með engu, en á móti
öllu!
En skyldu kjósendur ekki vilja
fá þá út úr þokunni fyrir kosning-
ar og sjá í pokann þeirra, þar sem
hin duldu úrræði eru máske
geymd, - nema pokinn sá sé bara
galtómur? k.
fjár til láglaunabóta og annarrar