Þjóðviljinn - 31.12.1982, Qupperneq 21

Föstudag’ur 31. desember 1982 ÞÍÓÐVILJINN - SÍÐA 21
Sambandsstjórnarfundur Alþýðusambands Islands var haldinn 29.-30. nóvember sl. Þar var m.a. rætt
um kjaramálin, skipulagsmál ASÍ og vinnuvernd. Ljósm. Atli.
í febrúar 1978 voru sett lög um að verðbætur skyldu helmingaðar Skerðingin svarar til eins mánaðar
og óbeinir skattar teknir út úr vísitölunni. launa á hverjum 14 mánuðum.
Bráðabirgða-
samkomulag
1981
Kjarasamningarnir frá 27. októ-
ber 1980 giltu til 1. nóvember 1981.
Að loknum nokkrum viðræðu-
fundum með atvinnurekendum
varð samkomulag um bráða-
birgðasamning, sem gilti frá 1. nó-
vember 1981 til 15. maí 1982. Sam-
komulag þetta var undirritað 16.
nóvember 1981.
Nóvembersamkomulagið kvað á
um 3.25% almenna launahækkun
frá 1. nóvember. Þá var í
samkomulaginu nýtt ákvæði um
lágmarkstekjur fyrir fulla dag-
vinnu, sem voru ákveðnar kr.
5.214 m.v. nóvember. Samkomu-
lagi þessu var fyrst og fremst ætlað
að tryggja óbreyttan kaupmátt á
biðtíma, en með því náðist einnig
fram sú almenna krafa, að nýir
kjarasamningar tækju gildi strax og
hinir fyrri rynnu út. Með ákvæðinu
um lágmarkstekjur fyrir dagvinnu
var verulega bættur hlutur þeirra
sem áður bjuggu við klippt og
skorið dagvinnukaup á lægstu
töxtum.
Tekjuáhrif nóvembersamkom-
ulagsins eru áætluð fyrir verka-
menn 3.8% verkakonur 4.3%
iðnaðarmenn 3.3% og 3.5% hjá
verslunar- og skrifstofufólki.
Kjarasamning-
arnir 1982
í bráðabirgðasamkomulaginu
frá nóvember var kveðið á um að
viðræðum skyldi fram haldið 15.
mars 1982. Þrátt fyrir þetta ákvæði
drógust viðræður nokkuð á lang-
inn, svo sem öllum er í fersku
minni. Samningar tókust loks 30.
júní og gilda þeir frá 1. júlí 1982 til
31. ágúst 1983.
Helstu efnisatriði samningsins
eru þessi: Almenn 4% launahækk-
un og auknar aldurshækkanir frá 1.
júlí 1982. 1. janúar 1983 færast öll
starfsheiti upp um einn launaflokk
og 1. mars á næsta ári bætist við
nytt starfsaldursþrep. Samið var
um óbreytt verðbótakerfi, en sér-
stakur 2.9% frádráttur kom á verð-
bætur 1. september sl.
Nokkru áður en þessi samningur
var gerður eða þann 14. júní gerðu
SBM og Meistarasamband bygg-
ingamanna með sér samning sem
gilti frá þeim tíma. í kjölfar al-
mennu samninganna fylgdu RSÍ,
ASV og ýmis félög með beina
aðild.
Erfitt er að meta ýmis ákvæði
þessara samninga. Upphafshækk-
anir þeirra koma á mismunandi
tíma, en áætlað er að meðaltals-
hækkanir hafi verið 6.9% hjá
verkamönnum og verkakonum,
8.7% hjá iðnaðarmönnum og
4.8% hjá verslunar- og skrifstofu-
fólki. Það skal undirstrikað, að hér
er um að ræða mat á tekjuáhrifum
samninganna. Með flokkatilfærsl-
unni við áramót fá verkamenn og
verkakonur að meðaltali 2.0%
hækkun, iðnaðarmenn 1.2% og
verslunarmenn2.3%. 1. mars 1983
er meðaltalshækkun verkamanna
talin verða 0.7%, hjá verkakonum
0.6%, iðnaðarmönnum 0.8 og hjá
verslunar- og skrifstofufólki 0.9%.
Heildarhækkanir á tímabilinu júní
1982 til mars 1983 eru skv. þessu
áætlaðar:
Verkamenn 9.8%
Verkakonur 9.7%
Iðnaðarmenn 10.9%
Verslunar- og
skrifstofufólk 8.2%
Upphafshækkun samninganna
er að meðaltali áætluð 6.8-6.9%
fyrir félaga innan ASÍ. Áramóta-
hækkunin er talin 1.8-1.9% og 1.
mars 1983 er meðaltalshækkun
áætluð 0.7-0.8%.
Bráðabirgða-
lög í ágúst 1982
Með bráðabirgðalögum sem út
voru gefin í ágúst er kveðið á um
skerðingu verðbóta 1. desember
1982. í lögum þessum er einnig
ákvæði sem heimilar ríkisstjórn-
inni að ráðstafa 50 m.kr. til
greiðslu láglaunabóta á þessu ári.
Skv. fjárlagafrumvarpi er ætlunin
að verja 125 m.kr. í sama skyni á
árinu 1983. Lagasetningunni í ág-
úst fylgdu margvíslegar yfirlýsing-
ar, m.a. um lengingu orlofs og hef-
ur stjórnarfrumvarp þess efnis ver-
ið lagt fyrir Alþingi.
Samkvæmt útreikningum
Kauplagsnefndar hækkaði vísitala
framfærslukostnaðar um 17.51%
frá 1. ágúst til 1. nóv. 1982. Sam-
kvæmt Ólafslögum er skerðing
verðbóta 1. desember 2.08%. Að
óbreyttu hefðu verðbætur á laun
því átt að vera 15.43% frá 1, des-
ember. Helmingur þessa eða
7.71% fellur niður vegna bráða-
birgðalaganna þannig að verðbæt-
ur verða 7.72%. Skerðingin svarar
til eins mánaðar launa á hverjum
14 mánuðum eða um 64% af mán-
aðarlaunum á tímabilinu desember
1982 til ágúst 1983.
Kaupmáttaráhrif þessara
aðgerða er flóknara að meta þar
sem þær draga úr verðbólguhraða á
næsta ári. Að óbreyttum efnahags-
forsendum og verðbótaákvæðum
er mjög líklegt að verðbólga á
næsta ári verði yfir 70%. Verðbót-
askerðingin leiðir til nokkru minni
verðbólgu. Aðgerðir stjórnvalda
geta þýtt að verðbólguhraðinn
(árshækkun framfærsluvísitölu)
fari niður í um 60% ef lenging or-
lofs læðist ekki inn í verðlags
kerfið. Verðbótaskerðingin 1.
desember leiðir til þess að kaup
verður 6.68% lægra en ella hefði
orðið. Torvelt er að meta hversu
mikið muni draga úr verðbóigu
vegna þessa, en ljóst er að jákvæð
kaupmáttaráhrif felast annars veg-
ar í því, útreikningsdaga verður
minna en ella, - biðtími kostar
minna. Jafnframt verða frádrátt-
arliðir vísitölunnar léttvægari. f
kaupmætti mælist kjaraskerðingin
mest í desember eða 5-6% en í
mars á næsta ári verður skerðingin
væntanlega komið niður í átt að
4%. Á þeim níu mánuðum sem
eftir standa samningstímans er lík-
legt, að kaupmáttur verði um 4%
lakari en að óbreyttum verðbótaá-
kvæðum. Er þá reiknað með nok-
kurri verðlagshækkun vegna
orlofslengingar. Ekki er mót-
reiknað vegna sérstakra láglauna-
bóta og aukins orlofsréttar, en
þessa þætti er óvarlegt að meta
meira en ígildi tæplega 2% að
meðaltali. Alitamál er hvort og þá
hvernig meta skuli þessa þætti, en
sé tekið tillit til þeirra nemur
skerðing kaupmáttar í kjölfar
bráðabirgðalaganna að meðaltali
2-2 1/2% á komandi níu mánuð-
um.
Skerðing á
skerðingu ofan
hins vegar fjórum sinnum orðið
grunnkaupshækkanir, sem óhjá-
kvæmilega hafa tekið mið af
skerðingarákvæðum. Það er því ó-
raunhæft að ætla að kaupmáttur
væri nú 43-44% hærri en raun ber
vitni ef engar skerðingar hefðu
komið til. Ef höfð er í huga sú
verðlagsvelta, sem af svo mikilli
viðbótarlaunahækkun hefði leitt er
enn fjarlægara að ætla, að
kaupmáttur væri 43-44% betri en
nú er, að slepptum skerðingará-
kvæðum.
Þrátt fyrir þetta er eðlilegt að
spurt sé og að reynt sé að svara því
hvað hver þáttur skerðingarinnar
hefurvigtað. Þetta verður ekki gert
á einfaldari hátt en að rekja hver
bein launahækkun þyrfti nú að
verða til þess að vega upp hvern
tiltekinn skerðingarþátt fyrir sig.
Þessar tölur ber þó að skoða í ljósi
þeirra fyrirvara sem áður eru
taldir.
Framfœrslu-
kostnaður
og skerðing
verðbótavísitölu
feb. ’79 - des. ’82
1. Hækkun framfærsluvísitölu
feb. 79-nóv. 82 427.40
2. Verðbætur jún. 79
-des. 82 267.39
3. Mismunur framfærslukostn.
og verðbóta 43.55
4. Þar af vegna sérstakra
skerðinga 17.0 j
4.1 Vegna umsamins frádr.
1/9/82 2.7
4.2 Vegna lagaboðs 1/3/81 6.5
4.3 Vegna lagaboðs 1/12/82 7.0
5. Þar af vegna Ólafslaga 22.7 j
5.1 Vegna
búvörufrádráttar 9.2
5.2 Vegna áfengis- og
tóbaksliða 6.2
5.3 Vegna
viðskiptakjaraákvæðis 4.1
5.4 Vegna
olíustyrksfrádráttar 1.3
5.5 Mismunur 0.3
Þær tölur sem hér eru raktar í 4.
og 5. lið gefa til kynna hve launa-
hækkun þyrfti að verða til þess að
bæta þá skerðingu sem beint má
rekja til hvers þáttar.
Þess skal hér getið að í þau 12
skipti sem Ólafslög hafa mælt verð-
bætur hefur skerðing vegna búvör-
ufrádráttar og áfengis- og tóbaks-
liðar vegið að meðaltali 11.2%
Grunnkaups-
hœkkanir
Á móti þeirn 43.55% mismun
sem hér um ræðir hefur eftirfarandi
komið í grunnkaupshækkunum:
15. júní 1979 3.0%
Samningar 1980 12.2%
1. nóv. 1981 3.7%
Samningar 1982 6.9%
Meðalhækkun grunnlauna ASÍ
félaga er á þessu tímabili um
28.0%. Því vantar nú um 12% á að
grunnlaunahækkanir dugi til að
bæta að fullu þá verðlagshækkun
sem orðið hefur frá 1979. Þá er
ekki tekið tillit til hækkunar 1. jan-
úar á næsta ári, lengingar orlofs
eða annarra félagslegra atriða.
Kaupmáttar-
horfur
Nú eru horfur á að kaupmáttur
kauptaxta landverkafólks innan
Alþýðusambandsins verði á yfir-
standandi ári 1.2% lakari en hann.
vará árinu 1981. Verði ekki gerðir
nýir kjarasamningar á næsta ári er|
líklegt að kaupmáttur myndi enn;
rýrna um 6-6.5%. Er þá miðað við j
að verðbótaákvæði verði óbreytt á
árinu, viðskiptakjör versni ekki, að;
verðbólga verði um 60%. Ef viku-!
eða mánaðarkauptaxtar eru not-j
aðir til viðmiðunar, kaupmáttur'
mældur gagnvart framfærslu-]
kostnaði og 1971 sett á 100 verðaj
niðurstöður 1982 og horfur 19831
þessar m.v. framangreindar for
sendur:
Ársmeðaltal 1981 104.9
1. ársfj. 1982 105.7
2. ársfj. 1982 103.3
3. ársfj. 1982 106.7
4. árstj. 1982 99.8
Ársmeðaltal 1982 103.6
1. ársfj. 1983 99
2. ársfj. 1983 98
3. ársfj. 1983 97
4. ársfj. 1983 96
Ársmeðaltal 1983 97
Þær tölur sem hér eru áætlaðar
eru með þeim veigamikla fyrir-
vörum sem tíundaðir eru að fram-
an. Að auki er rétt að undirstrika
að nú ríkir venju fremur mikil
óvissa um verðlagsbreytingar á
næstu mánuðum. Þetta skýrist að
hluta af því að óvissa eykst eftir því
sem verðbreytingar eru örari, en
einnig af því að óvissa er veruleg í
gengismálum og landsstjórn yfir-
leitt.
„Skerðingin svarar til
einsmánaðar launa áhverjum
14 mánuðum eða um 64%
af mánaðarlaunum á tímabilinu
desember 1982 til ágúst 1983“.
Svo sem hér hefur verið rakið er
saga verðbóta síðustu árin marg-
slungin. Ef litið er á tímabilið frá
febrúar 1979 til nóv. 1982 hefur vís-
itala framfærslukostnaðar hækkað
um 427% en verðbætur nema
267%. Samkvæmt þessu er hækk-
un framfærslukostnaðar umfram
verðbætur 43-44% á tæpum fjór-
um árum. Á þessu tímabili hafa
Álitamál er hvort og þá hvernig meta
skuli þessa þætti, en sé tekið tillit til
þeirra nemur skerðing kaupmáttar
í kjölfar bráðabirgðalaganna að
meðaltali 2 - 2 7z%
á komandi níu mánuðum“.