Þjóðviljinn - 10.09.1983, Blaðsíða 2

Þjóðviljinn - 10.09.1983, Blaðsíða 2
2 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 10.—11. septembcr 1983 shammiur Af skekkjumörkum Allir eru eitthvað svo guggnir þessa dagana, svona einsog hálfgerð ólund í mannskapnum. „Hvusslags er þetta?" hugsar maður með sér, þegar maður virðir vegfarendur fyrir sér, „það er bara einsog allt sé að farast". Sumir halda að fólk sé orðið svona brúnaþungt útaf veðrinu, óþurrki, aflatregðu, markaðshruni, gjaldþroti, sjónvarpsdagskránni, popphorninu, eða framhjá- haldi. En þeir sem betur vita eru klárir á því að óyndið stafar af því hvað erfiðlega gengur að finna gull, silfur, perlur, pell og purpura, krydd, dýra dúka og desmer- ketti í ófundnu indíafari austur á söndum. Þjóðin hefur ekki verið mönnum sinnandi, síðan það kom í Ijós á dögunum, að vísindin og veruleikinn eiga enga samleið varðandi indíafarið Het Wapen van Am- sterdam, sem strandaði á Skeiðarársandi í september 1667. í tvo áratugi hafa nokkrir valinkunnir ágætismenn helgað sig þeirri köllun sinni að reyna að finna þetta dýra indíafar og hefur sumum fundist þessi leit knúin áfram af sannfæringarkrafti, sem er ofar mannlegum skilningi. Þessir menn hafa verið kallaðir gullleitar- menn (þó það sé nú að vísu rangnefni, því gull er víst það eina af gersemum, sem tæplega var innanborðs, þegar skipið strandaði). Þeir eru virtir og dáðir af öllum almenningi í landinu vegna þrautseigju og ó- sérhlífni í þessari dæmalausu leit, en mestrar virðingar hafa þeir þó aflað sér fyrir það, að hér er um einka- framtak að ræða, umsvif, sem ríkið þarf ekki að standa straum af, þó illa fari. Ríkissjóður er að vísu ábyrgur fyrir fimmtíu miljónum vegna þessara ævintýris, en ef marka má orð gull- leitarmanna og málsvara þeirra, þá kemur skellurinn niður á þeim sjálfum ef illa fer. Þetta er ekki dæmigert, íslenskt einkaframtak. Ríkiskassinn sleppur, aldrei þessu vant. Fimmtíu miljón króna ríkisábyrgð kemur þessu máli ekki við. Allt verður borgað upp í topp og þá væntanlega öllu fremur, ef og þegar skipið finnst. Og í raun og veru er skipið fundið. Að efast um það eitt andartak væri í raun og veru stórmóðgun við íslenska fornleifafræði og -fræðinga, vantraust á viðurkenndar vísindastofnanir í Skandina- víu og Niðurlöndum og mér er nær að halda svívirðing við fornleifavísindi heimsbyggðarinnar allrar. Það sem hér hefur skeð er það, að vonglaðir bjartsýnismenn hafa, með vísindin að leiðarljósi, grafið eftir indíafari í Skeiðarársand og í raun og veru ætti ekkert að þurfa að skyggja á gleði gullleitar- manna, annað en það, að staðreyndirnar stangast lítillega á við vísindalegar niðurstöður. Sannleikurinn er nefnilega sá að fornleifafræðingar og vísindastofnanir fundu í Skeiðarársandi indíafarið Het Wapen van Amsterdam, en gullleitarmenn grófu upp gamlan þýskan botnvörpung á staðnum. I fornleifavísindum er svona uppákoma kölluð „skekkja", en ekki talin nein goðgá fyrr en komið er að svokölluðum „skekkjumörkum" en „skekkjumörkin“ ákvarða það, hve rangar vísindalegar niðurstöður mega vera, án þess að teljast rangar. Allar yfirlýsingar þjóðminjavarðar og fornleifafræð- inga austur á Skeiðarársandi í hinni vikunni um aldur og angan þess sem upp kom úr trollaranum, telst innan skynsamlegra „skekkjumarka", svo og yfirlýs- ingar um fallbyssu sem búið var að krækja í og var 1.80 m. á lengd og 40 cm í þvermál, en reyndist svo vera stútþynnustuðventill úr aldamótatogara. Það er hinsvegar ekki alveg víst að niðurstöður þeirrar vísindastofnunar í Svíþjóð, sem rannsakaði viðinn úr skipinu sé innan „skekkjumarka". Gullleitar- menn sendu, sem kunnugt er, til Stokkhólms oregon- furuflís til aldursgreiningar. Svar kom um hæl að viður- inn væri frá 1648. (Manni dettur í hug að spyrja „klukk- an hvað?“) Þessi nákvæma aldursgreining var talin marka tímamót, því Oregon furan (Pseudutsuga taxifolia) getur orðið fimm til sexhundruð ára gömul, svo auðvelt er að geta sér til um „skekkjumörkin". Fyrir nú utan það að Oregon fura var ekki til í Evrópu á 17. öld. Skip voru smíðuð úr eik. Um aldursgreininguna á tjörunni, sem framkvæmd var í Hollandi, er helst að segja, að hún virðist hafa verið „tóm tjara", eins og maður sagði stundum, þegar maður var yngri og óábyrgari en í dag. Vér samhryggjumst gullleitarmönnum að þeir skyldu ekki bera gæfu til að grafa upp indíafarið, sem vísindamenn voru búnir að finna í Skeiðarársandi og láum þeim ekki þó þeir fari með gömlu góðu vísuna: Ef að betur að er gáð ætla ég-megi sannast að vísindin efla enga dáð, ættu því að bannast. skraargatiö Arkitektar eru nú komnir í nokkurn ham vegna skipulagsmála í Reykja- víkurborg. Á fimmtudagskvöld var haldinn félagsfundur í arki- tektafélaginu þar sem ræða átti m.a. Skúlagötubyggðina og mættu þar 50 manns, sem eru dágott hlutfall í 150 manna félagi. Til stóð að ræða þær tillögur sem fram hafa komið frá hönnuðum um Völundarreitinn og var farið fram á það við borgaryfirvöld að félagið fengi afnot af skipu- lagsgögnum. Borgaryfirvöld neituðu á þeirri forsendu að verið væri að nota gögnin í borgarkerf- inu. Félagsfundur Arkitektafé- lagsins ályktaði þá í málinu, þar sem borgaryfirvöld voru átalin fyrir þessa neitun og stjórn fé- lagsins falið að undirbúa annan fund n.k. mánudag með nauðsynlegum gögnum og kynn- ingu af hálfu allra hönnuða. Guðfinna Thordarson ritari Arkitektafé- lagsins, sagði í samtali við blaðið, að hún og fleiri úr stjórninni hefðu reynt allan föstudaginn að fá hin nauðsynlegu gögn, en ljóst væri að Arkitektafélagið fengi þau ekki fyrr en eftir borgarráðs- fundinn n.k. fimmtudag, en þá verður Skúlagötubyggðin af- greidd frá borgarráði. Guðfinna sagði krauma undirniðri hjá ark- itektum, sem fengju á sig alla skömmina, ef illa tækist til í skip- ulagsmálum, þótt þeir hefðu ekk- ert með forsendur málanna að gera. Vilji menn auðvitað hafa þarna einhver áhrif á. Bækur um stjórnmálamenn, viðtalsbæk- ur, ævisögur og afmælisrit, eru nú árviss viðburður. Sagt hefur verið frá afmælisriti um Ólaf Jóhannes- son sem kemur út í haust með Eysteinn: Ævisaga hans væntan- leg. Ása Sólveig: Leikrit hennar sýnt um öll Norðurlönd. greinum eftir ýmsa menn. Þá vekur meiri athygli að væntanleg er á markaðinn ævisaga Eysteins Jónssonar, fyrrv. ráðherra og for- manns Framsóknarflokksins. Vilhjálmur Hjálmarsson, fyrrv. ráðherra og samþingmaður Eysteins í Austurlandskjördæmi, hefur undanfarin ár setið og skrif- að þessa bók og er hún nú á loka- stigi. Mikið er talað um sparnað í þjóðfé- laginu. Forstöðumenn Raf- magnsveitu Reykjavíkur ákváðu fyrir nokkru að gefa út bók með sögu Rafmagnsveitunnar og var Lýður Björnsson sagnfræðingur fenginn til að skrifa hana. Er allt gott um það að segja. Búið var að setja allan texta bókarinnar í prentsmiðju en þá rákust for- stjórarnir á erlenda bók um svip- að efni sent þeir hrifust mjög af og var þá ákveðið að breyta útliti Rafmagnsveitubókarinnar til samræmis við erlendu bókina. Allri setningunni var því hent og látið setja bókina upp á nýjan leik. Ekki fylgir sögunni hvað þessi breyting kostaði, en líklegt má telja að hann hafi farið hátt í hundrað þúsund. Franzisca Gunnarsdóttir blaðamaður hefur að undanförnu séð um menning- arskrif í Dagblaðið og Vísi, en um síðustu mánaðamót hætti hún vegna ágreinings við ritstjóra blaðsins. Þeir vildu að hún bætti á sig svokölluðu viðtali dagsins, sem þeir töldu hafa flokkast undir menningarskrifin, en hún mun ekki hafa talið sig geta sinnt hvorutveggja með fullnægjandi hætti og kaus að hætta frekar. Það er ekki einleikið hvað DV helst illa á starfsfólki. Lögreglan í Reykjavík hefur að undanförnu klippt númer af óskoðuðum bíl- um í stórum stfl. Er íbúar nokk- urra blokka í Breiðholti ætluðu að fara til vinnu sinnar einn morgun í vikunni var búið að klippa númerið af fjölda bíla um nóttina og fólkið var að væflast á bflaplaninu í morgunsárið og vissi -ekki almennilega hvernig það ætti að komast til vinnu sinnar. En lögreglan hefur líklega haft mikla næturvinnu að undan- förnu. s I byrjun nóvember n.k. verður frumsýnt í sjónvarpinu nýtt ís- lenskt leikrit eftir Asu Sólveigu. Heitir það Nauðug/viljug en leik og upptöku stjórnaði Viðar Vík- ingsson. Um síðustu mánaðamót var svo haldinn fundur leiklis.tar- stjóra norrænu stjónvarpsstöðv- anna í Þrándheimi en á honum eru venjulega boðin sjónvarps- leikrit í dagskrárskiptum. Þetta nýja íslenska sjónvarpsleikrit var sýnt á fundinum og brá svo við að verkið var umsvifalaust valið til flutnings í Danmörku, Noregi, Finnlandi og Svíþjóð. Ása Sól-, veig og Viðar Víkingsson mega því vel við una. Marktœk skoðanakönnun hefur verið framkvæmd af Vikunni um af- stöðu almennings á íslandi til af- vopnunarmála. Spurt var sex spurninga sem eru hliðstæðar spurningum í skoðanakönnunum sem framkvæmdar hafa verið m.a. í Bandaríkjunum. Vikan kemur ekki út fyrr en á föstudaginn, en spurst hefur að niðurstöðurnar muni verða friðarsinnum á íslandi óvænt ánægjuefni.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.