Þjóðviljinn - 10.09.1983, Qupperneq 4

I I Ti l'.f I
, . V - í £8Qt ■‘j'ÍTtlT-
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Heigin 10.—11. september 1983
NATO-eldflaugarnar í Evrópu
Metnaðarmál NATO
en ekki öryggismál
segir breskur
gestur á
friðarhátíð
Við gerum okkur vonir um að
með sameiginlegu átaki
friðarhreyfinganna á Vestur-
iöndum verði hægt að ná
fram frestun á uppsetningu .
bandarískra stýriflauga og
kjarnorkuvopna í Bretlandi,
sem hugsanlega væri síðan
hægt að framlengja, en ég
verð að segja að hvað Bret-
land varðar, þá er ég ekki sér-
lega bjartsýnn í þessum efn-
um.
Þetta sagði Dan Smith, fullt-
rúi bresku friðarhreyfing-
anna CND og END, sem
staddur er hér á landi í tilefni
þeirrarfriðarhátíðar, sem hér
stendur yfir, í viðtali við Þjóð-
viljann, en hann flutti erindi í
Félagsstofnun stúdenta á
föstudagskvöldið.
- Engu að síður hefur árangur-
inn af starfi okkar verið mikill, og í
3 ár fyrir kosningarnar í sumar
höfðu skoðanakannanir sýnt að
meirihluti fólks fylgdi sjónarmið-
um okkar og var andvígur uppsetn-
ingu nýrra bandarískra kjarnorku-
vopna á Bretlandi. Kosningarnar í
sumar voru hins vegar nokkurt
áfall fyrir okkur, enda féll vígbún-
aðarkapphlaupið þá í skuggann
fyrir öðrum málum og Verka-
mannaflokkurinn reyndist ófær um
að bera fram málstað okkar á trú-
verðugan hátt vegna innri sund-
rungar. Fjölmiðlar voru hins vegar
lokaðir fyrir okkur í kosningabar-
áttunni og því fór sem fór. Við bú-
umst hins vegar við að fá mikinn
hljómgrunn nú í haust og stefnum
m.a. að stórri fjöldaaðgerð 22. okt-
óber næstkomandi.
Við megum ekki cinblína á nánustu framtíð, því mikið og langvinnt starf er framundan, sagði Dan Smith,
Hver er munurinn á þeim hreyf-
ingum sem þú ert fulitrúi fyrir,
CND og END?
- CND - Campain for Nuclear
Disarmament - er fjöldahreyfing
sem beinir kröftum sínum fyrst og
fremst gegn áformum NATO um
uppsetningu stýriflauga með kjarn-
orkuvopnum á Greenham Com-
mon herflugvellinum og í Moles-
worth í námunda við Cambridge.
Það eru ekki samtök sem hafa stað-
ið fyrir stöðugum aðgerðum við
Greenham Common til þess að
vekja athygli á því sem er að gerast.
- END - European Nuclear Dis-
armamament - eru hins vegar
minni samtök er vinna fyrst og
fremst að samræmingu og samhæ-
fingu friðarbaráttunnar í Evrópu.
Þau skipuleggja ráðstefnur og ann-
að samstarf og hafa m.a. staðið að
tveim stórum ráðstefnum í Bruxel-
les og Berlín.
Hefur sá atburður, er Sovét-
menn skutu niður kóreönsku far-
þegaþotuna haft áhrif á umræðu
manna um afvopnunarmálin í Bret-
landi?
Ég tel ekki að þetta mál hafi á-
hrif á fjölda stuðningsmanna okk-
ar, en breska stjórnin hefur notað
málið sem röksemd fyrir nauðsyn
fleiri kjarnorkuvopna.
Það hefur hins vegar verið búinn
til slíkur ótti meðal fólks gagnvart
Sovétríkjunum, að fæstir geta
hugsað rökrétt þegar um Sovétrík-
in er fjallað.
Sovétríkin eru haldin ofsóknar-
brjálæði, og það er ein af ástæðun-
um fyrir því að farþegaþotan var
skotin niður. Síðan er þetta túlkað
sem sovésk árásargirni er styðji
rökin fyrir fleiri og öflugri kjarn-
orkuvopnum.
En í rauninni er Kóreumálið
röksemd fyrir nauðsyn afvopnun-
ar, því það sýnir okkur hvernig
kjarnorkustyrjöld getur skollið á
án tilefnis.
Sökina á þessu voðaverki bera
Sovétmenn fyrst og fremst, en í
raun voru farþegarnir fórnarlömb
kalda stríðsins og boðbera kalda-
stríðshugmynda í austri og vestri.
Hverju mun það breyta á Bret-
landi ef bandarískum stýriflaugum
verður komið þar fyrir?
Áhrifin af nærveru kjarnorku-
vopna lýsa sér helst í því sem ég hef
kallað siðferðilega „veðrun“ - et-
hic erosion - þau auka á svartsýni
manna um óhjákvæmileik stríðs-
ins, þar sem stjórnmálamennirnir
séu ófærir um að hindra stríð. Þau
auka á vanmáttarkennd fólks og
tilfinningu fyrir því að geta ekki
haft áhrif á framvinduna.
í rauninni er NATO að grafa
sína eigin gröf með fastheldni sinni
á uppsetningu stýriflauganna.
Upprunalega var hugmyndin sú
að telja fólki trú um að öryggis-
hagsmunirnir gerðu kjarnorku-
vopnin nauðsynleg, en nú hefur
þetta snúist við.
Uppsetning þessara vopna er
ekki lengur öryggismál, heldur
metnaðarmál fyrir NATO, og
þetta er ekki lengur metnaðarmál
gagnvart Sovétríkjunum, heldur
metnaðarmál NATO gagnvart al-
menningi í NATO-ríkjunum. Þeir
geta sett upp þessi vopn, en þeir
munu um leið tapa trúnaði fólks-
ins.
Hverju breyta stýriflaugarnar
um kjarnorkuvigbúnað Breta?
Við höfum haft bandarísk kjarn-
orkuvopn á Bretlandi í um 30 ár án
þess að nokkur formlegur samn-
ingur hafi verið um það gerður á
milli ríkjanna.
Bandaríkin fóru fram á að fá her-
stöðvar á Bretlandi eftir síðari
heimsstyrjöldina, og breska stjórn-
in sagði einfaldlega já, án þess að
formlegur milliríkjasamningur yrði
gerður þar að lútandi. Árið 1953
gaf breska stjórnin út sérstakt
„momorandum“ um túlkun hennar
á þessu samkomulagi, en það hefur
aldrei verið gert opinbert. Upp-
setning bandarísku stýriflauganna,
sem verða undir bandarískri yfir-
stjórn undirstrikar enn frekar að
allt er þetta háðung við breskt
fullveldi. Auk bandarísku kjarn-
orkuvopnanna og hinna áformuðu
stýriflauga búa Bretar yfir eigin
kjarnorkuvopnum, bæði í
sprengjuþotum flughersins og
Polaris-kafbátunum, auk þess sem
nú er unnið að uppsetningu
Trident-eldflaugakerfisins.
Er það rétt skilið hjá mér að þú
sért svartsýnn á framvindu mála
við núverandi aðstæður?
Ég er ekki svartsýnn, heldur lít
ég á málin af raunsæi. Það er enn
vonarglæta um að við getum náð
fram frestun á uppsetningu nýrra
stýriflauga í Bretlandi, en ég held
að það yrði þá meira að þakka ár-
angri friðarhreyfinganna í Þýska-
landi og Bandaríkjunum með hlið-
sjón af þeirri hörmungarstjórn sem
við búum nú við á Bretlandi. En
við verðum að forðast þá gildru að
hugsa einungis um næsta dag og
nánustu framtíð. Hugmyndin um
nauðsyn eða óhjákvæmileik kjarn-
orkuvopnanna er svo djúpt grafin í
vitund fólks, að það er mikið og
langt starf fyrir höndum við að
breyta hugsunarhættinum.
Þú gerir þá ekki ráð fyrir því að
stýriflaugarnar verði á Bretlandi
um alla framtíð?
Nei.
ólg
Lífið er þess virði
Friðarhátíöin Þjóðleikhúsinu Sunnudagur kl. 14.00
Miöasala í Þjóðleikhúsinu í dag, laugardag frá kl. 13.
Ljóð: Þau flytja: Halldór Laxness, Guðrún Ásmundsdóttir, Erla B.
Skúladóttir, Karl Ágúst Úlfsson, Erlingur Gíslason, Steinunn
Sigurðardóttir, Guðrún Stephensen og Guðmundur Ólafsson.
Tónlist: Blásarakvintettinn, Hjálmar H. Ragnarsson, Snorri Sigfús
Birgisson, Einar Jóhannesson, Martinal Nardeau, Kristín Ólafsdóttir,
Guðmundur Hallvarðsson, Ársæll Másson, Kolbeinn Bjarnason,
Ólöf Kolbrún Harðardóttir, Jón Stefánsson, Arja Sajonmaa og Nýja
Strengjasveitin.
Leiklist: Þorsteinn Ö. Stephensen, Anna Guðmundsdóttir og Gísli
Halldórsson.
Ávörp: Christine Crassel, friðarsamtökum bandarískra lækna,
Þorkell Sigurbjörnsson formaður Bandalags íslenskra listamanna,
Dan Smith formaðurfriðarhreyfingar Evrópu.
Bailett: Auður Bjarnadóttir.
Miðasala í Þjóðleikhúsinu.