Þjóðviljinn - 22.10.1983, Qupperneq 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 22.-23. október 1983
fréttaskýring - " Óskar
Erfiðleikar í Alþýðuflokki: Guðmundsson . skrifar
Lausnir áforystukreppu mk
Alþýðuflokkurinn á í miklum
erflðleikum um þessar mundir
eftir klaufalegar uppákomur í
pólitíkinni, lélegar undirtektir
kjósenda í síðustu kosningum og
peningavandamál í útgáfustarf-
seminni. En við þetta bætist svo
forystukreppa sem margur krat-
inn stynur undan.
„Forystukreppan leysist ekki
fyrr en í næstu þingkosningum“,
sagði, áhrifamaður í Alþýðu-
flokki. „Þá verður skorið úr um
hverjir geta tekið við - og um
framtíð einstakra þingmanna og
jafnvel Alþýðuflokksins alis,“
sagði sami maður.
Það er hræðslan sem heldur
þeim saman, sagði annar, og
benti á að þingflokkurinn væri
þannig klofinn, að Eiður, Kjart-
an Jóhannsson og Karl Steinar
hefðu visst bandalag sín á milli,
en þeir Karvel Pálmason og Jón
Baldvin mynduðu mótvægið með
Jóhönnu Sigurðardóttur, sem
væri annars beggja blands. And-
rúmsloftið í þingflokknum væri
ekkert alltof gott - og sambandið
við félagana í flokknum æði
snurðótt.
Eiður Guðnason þingflokks-
formaður stæði þingmanna best í
sínu kjördæmi, en hann væri yst
til hægri pólitískt og meira knú-
inn áfram af hræðslu við
breytingar og kommúnista held-
ur en þeim hugsjónum sem
kenndar eru við sósíaldemókrat-
íu. Hins vegar væri hann jafn
traustur fyrir einsog hann væri
þungur og íhaldssamur. Þessir
eiginleikar gerðu það að verkum
að hann væri ekki vel til forystu
falinn í flokknum, meður því að
maðurinn væri heldur ekki „dyn-
amiskur".
Karvel Pálmason er sagður
hafa einhverjar rætur í verkalýðs-
hreyfingunni sem hann hefur
ekki ræktað nógu vel - og í
flokknum heima í kjördæmi
stendur hann á brauðfótum.
„Ekki eitt einasta Alþýðuflokks-
félag á Vestfjörðum styður Kar-
vel, nema í Bolungarvík“, sagði
krati á Patreksfirði. Og bætti við
að eftir kosningarnar síðustu væri
flokkurinn vestra meira og minna
í rúst eftir prófkjörssigur Kar-
vels. Utanflokksmenn, þar á
meðal Alþýðubandalagsmenn,
hefðu komið Karvel inn í próf-
kjörinu fræga.
Staða Karls Steinars og Kjart-
ans Jóhannssonar í Reykjanes-
kjördæmi þykir heldur ekkert
alltof sterk. Kjartan hafi nú haft
forystuna á sínum höndum með-
an flokkurinn hafi glatað fylgi og
giftu. Þess vegna sé Kjartan sjálf-
ur orðinn langþreyttur og muni
nota fyrsta tækifæri til að hætta
formennsku í Alþýðuflokknum.
Þó Jón Baldvin Hannibalsson
sé vissulega maður mikils metn-
aðar, er talið að hann láti sig ekki
einu sinni dreyma um for-
mennsku í Alþýðuflokknum. Þá
hafa heyrst þær raddir meðal
krata í Reykjavík, að Jón Baldvin
geti alveg eins hugsað sér að
hætta þingmennsku. Vegtyllan
og starfið hafi alls ekki reynst
honum fyrirhafnarinnar virði.
Þar á ofan hefur hann pólitískt
orðið að kyngja slíkum vonbrigð-
um að ekki verði á bætt. Jón
Baldvin var höfundur „við-
reisnarstjórnarinnar", sem Al-
þýðuflokkurinn átti að mynda
með íhaldinu eftir kosningar. Af
þessu varð auðvitað ekki og Al-
þýðuflokkurinn sem hálft í hvoru
hefur dansað eftir hljóðpípu Jóns
Baldvins í pólitíkinni síðustu
misseri í smáu og stóru, hefur ein-
ungis 6 þingmenn og standa þar
margir tæpt. Jón Baldvin hefur
heldur aldrei komist af Tónabíós-
fundinum - og heldur stríðinu
áfram við uppdiktaða komma í
öllum skúmaskotum. Hann er
„haukur" í Alþýðuflokknum
ásamt Eiði Guðnasyni - og það
eitt nægir til að útiloka þá frá fylgi
til forystu í flokknum.
Jóhanna Sigurðardóttir hefur
verið orðuð sem málamiðlunar-
lausn, en kunnugir telja þann
möguleika ekki vera það sem
hleypt gæti því lífi í flokkinn sem
hann þarfnist til áframhaldandi
lífs. Jóhanna hafi traust og stuðn-
ing félaga í Reykjavík, en ekki
mikið út fyrir Elliðaár. „Það
myndi ekki leysa vandamálin“,
sagði stuðningsmaður Jóhönnu-
innan Alþýðuflokksins, og „hún
er alltof góður félagi til að lenda í
ormagryfjunni og dugar best í
sínu starfi sem þingmaður“.
„Henni er svo illa við átök, að
hún leitar að málum sem engan
styggja", sagði annar félagi henn-
Ástandið í þessum þingflokki
og meðal annarra forystumanna
er þannig, að hræðslan við að
næsti maður ógni stöðu hins kem-
ur í veg fyrir að minnstu tilraunir
séu gerðar til að bjarga við mál-
um.
Þannig mun Árni Gunnarsson
hafa' lagt fram töluverða vinnu
við að fara í gegnum útgáfumál
flokksins og lagt fram ákveðnar
tillögur. Þó svo allir væru sam-
mála um að eitthvað þyrfti að
gera, þarsem Alþýðublaðið er á
hausnum, þá þorðu flokksbrodd-
arnir ekki að fallast á tillögur
Árna og hann varð að þakka pent
fyrir sig og kveðja. Aðrir kratar
vildu að starfskraftar hans yrðu
notaðir fyrir flokkinn en þeir
máttu síns einskis. Svipaða sögu
er að segja um Sighvat Björgvins-
son. Álþýðuflokksbroddarnir
hafa ekki þorað að kalla á hann til
liðs við sig til að lappa upp á
eymdina af því þeir óttast frekj-
una í Sighvati.
Hafnarfjarðarklíkan sem
lengstum hefur verið valdamest í
flokknum hefur fengið að ráða of
miklu undanfarin ár, sagði vinstri
krati. Nú séu þverbrestir farnir
að koma í ljós í þessari Hafnar-
fjarðardeild. Guðmundur Árni
Stefánsson ritstjóri Alþýðublaðs-
ins er sagður vilja stefna til þings,
þarsem bræður hans sátu um
hríð. Kjördæmið: Reykjanes-
kjördæmi. Heimildarmaður þessi
sagði einnig að allir væru á einu
máli um að skipta yrði um for-
ystu. Ungkratar væru orðnir
fjarska leiðir á ástandinu og vildu
fyrir hvern mun að ný forysta
tæki við.
Sömu sögu væri að segja um
verkalýðshópinn. Báðir þessir
hópar eru fremur til vinstri og
vilja á þeim forsendum standa í
pólitíska stríðinu - og þá með
samherjum á svipuðum slóðum.
En óánægjan með flokksfor-
ystuna nær út fyrir þessar raðir.
Þannig hafa margir miðkratar og
hægri kratar leitað með logandi
ljósi að einhverjum til að taka
við. „Menn hafa helst sóst eftir
Gylfa Þ. Gíslasyni til að taka við
forystu flokksins, en ekki er lík-
legt að hann vilji það,“ sagði mið-
krati þegar um þetta var spurt.
Enn ein lausnin er tvíeykið Sig-
hvatur Björgvinsson og Árni
Gunnarsson í formanns- og vara-
formannsembættið. „Þó Sighvat-
ur Björgvinsson sé gamall
haukur, þá hefur ásjóna hans
mildast síðustu árin“, sagði ung-
ur vinstri krati - og var þó ekki
búinn að lesa forsíðu Þjóðviljans
með Sighvati. Og Árni hefur
alltaf þótt hafa það manneskju-
iega yfirbragð að höfðaði til allra,
þó hann skorti frekju Sighvats.
Þegar blaðamaður leitaði álits
Árna á þessari lausn, hló hann
við og sagði í véfréttastíl: „Ég hef
alltaf verið reiðubúinn til átaka
fyrir Alþýðuflokkinn og hugsjón-
ir hans. Meira hef ég ekki um það
að segja“.
-óg
ar.
ritst jórnar grei n gpjjggj
Bráðabirgðalögin og frelsi einstaklinga
Einar Karl
Haraldsson
skrifar
Umræða er hafin um bráða-
birgðalög ríkisstjórnar Stein-
gríms Hermannssonar á Alþingi.
Þau hafa leitt til mestu tilfærslu á
fjármunum frá þeim sem selja
vinnuafl sitt yfir til milliliða og
fyrirtækja í þjóðarsögunni.
^ Kaupmáttur launa hefur fallið
svo mikið á hverja unna klukku-
stund að hann er kominn niður í
það horf sem var árið 1953. Yfir-
gnæfandi meirihluti íslenskra
launamanna í dag hefur aldrei
verið á eins lágu tímakaupi og nú,
og aldrei verið með eins lélegan
kaupmátt tímakaups og nú, eins
og Svavar Gestsson benti á í
þinginu.
Þrátt fyrir þetta er ljóst að
staða atvinnurekstrar í mörgum
greinum er mjög tæp, og eftir-
spurn hefur verið skorin svo
, ótæpilega niður að horfur eru á
því að af stjórnarstefnunni muni
spretta stórfellt atvinnuleysi þeg-
ar fram líða stundir.
Átta spurningar
Bráðabirgðalögin frá í vor eru
einstök lög. Þau vekja upp marg-
ar spurningar:
1. Ér hægt að nefna eitt einasta
dæmi um að launamenn hafí ver-
ið sviptir samningsrétti með sama
hætti og ákveðið er í bráða-
birgðalögunum?
2. Er hægt að nefna eitt dæmi úr
íslandssögunni um að bannað
hafi verið með bráðabirgða-
lögum að greiða vísitölubætur á
laun í heil tvö ár?
3. í bráðabirgðalögunum er
hvergi minnst á rétt verkafólks til
vinnustöðvana. Er því ekki Ijóst
að verkalýðsfélögin hafa fullan
rétt til vinnustöðvana ef þeim
býður svo við að horfa?
4. Hvað gerir ríkisstjórnin ef
launamaður og atvinnurekandi
ná samkomulagi um einhverja
launahækkun? Verður gripið til
hegningarlaganna eins og forsæt-
isráðherra ýjaði að 26. maí sl. og
þá til hvaða greina í þeim?
5. Hvað er átt við með ákvæðum
laganna um framlengingu síðast
gildandi kjarasamninga? Hvaða
kjarasamninga er átt við? Er ver-
ið að framlengja lagaákvæði
kjarasamninga sjómanna, sem
voru uppsagðir en óendurnýjaðir
þegar lögin voru sett? Er verið að
framlengja kjarasamninga tann-
lækna sem sagt var upp á árinu
1981 af þáverandi ríkisstjórn?
6. Ætlar Sjálfstæðisflokkurinn
að ganga gegn grundvallarstefnu
sinni um frjálsa kjarasamninga,
sem ítrekuð var í kosningastefnu-
skrá flokksins, og staðfest bráða-
birgðalögin um bann við kjara-
samningum?
7. Ætlar Gunnar G. Schram,
formaður Bandalags háskóla-
manna, sem skipulagt hefur und-
irskriftasöfnun um afnám samn-
ingabanns, að samþykkja
nauðungarákvæði um bannið?
8. Ætlar Pétur Sigurðsson bar-
áttumaður fyrir sjómannasam-
tökin að fallast á samningabannið
í þingsölum?
Beðið svara
á þingi
Það verður fróðlegt að heyra
svörin við þessum spurningum
Svavars Gestssonar á Alþingi í
næstu viku. Sérstaklega verður
hlustað eftir afstöðu Sjálfstæðis-
flokksins. Ætlar hann að selja
Framsóknarflokknum sann-
færingu sína í annað sinn rétt eins
og gerðist á sl. vori? „Hér er
auðvitað ekki um að ræða neitt
þannig atriði að menn togist á um
það í samningum um ríkisstjórn,
hvort samningsréttur er afnum-
inn í tvö ár eða átta mánuði, að
einn segi 24 mánuði og svo endi
þeir í átta að lokum til samkomu-
lags. Hér er um að ræða grund-
vallarmannréttindi og flokkur
sem kennir sig við frelsi einstakl-
ingsins samþykkir ekki nauðung-
arákvæði af þessu tagi einn ein-
asta dag,“ sagði Svavar Gestsson
í þingræðu.
Málið er nú í höndum þingsins,
og þar verður Ieitt í ljós hvort má
sín meira stefna og mannréttindi,
eða stundarhagsmunir ráðherra
og ríkisstjórnar.
-ekh