Þjóðviljinn - 22.10.1983, Blaðsíða 17

Helgin 22.-23. október 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17
... • ...... .... 'V i ii . j n\'
starf og kjör
„Þjóðfélagið ýtir konum eins
og mér út á ystu nöf án
minnstu samvisku,-við
reynum að standa okkur,
vinna og vinna meira til að
koma börnunum til manns
og svo allt í einu uppgötvar
maður sjálfan sig inni á miðri
geðdeild innan um rorrandi
sjúklinga sem stara út í
tómið. Þær sem ekki lenda á
geðdeildunum týnast inn í
eigin skel, þær fara aldrei
neitt, gera aldrei neitt, geta
aldrei boðið gestum upp á
neitt, það hætta allir að koma
til þeirra og svo segir
kannski forstjórinn að það sé
ekki hægt að bjóða
kúnnanum uppá að
afgreiðslustúlkan sé svona
illa til fara! Ef þú sérð konu í
banka sem er illa klædd, þá
er það vegna þess að hún
hef ur ekki efni á að kaupa sér
föt.“
Viðmælandi okkar er 25 ára
reykvísk móðir, - hún er ein með
tvö börn og vinnur í banka. Svip-
aða sögu má segja um tugi kvenna
á hennar aldri, aðrir tugir eru í ann-
ars konar þjónustustörfum eða í
fiskvinnslunni. Vita menn að í
Reykjavík skipta þau böm þúsund-
um, sem aðeins hafa eina fyrir-
vinnu, - í flestum tilfellum konu
sem vinnur láglaunastörf? Hver
em kjör þessara kvenna og hvað
mega þessi böm búa við?
„Ég held ég sé ekkert að segja til
mín. Bæði er ég nú að komast út úr
þessum vítahring og inn í sambúð
og svo myndi það bitna harkalega á
mér í vinnunni og á börnunum. Það
myndi t.d. þýða að ég þyrfti að
borga tvöfalt hærra fyrir dag-
heimilið ef það kemur fram að ég
er að fara í sambúð. Og þá væri ég
orðin föst í henni. En ég þekki svo
margar konur sem lifa í þessari
keðjuverkandi martröð að ég vil
segja frá minni reynslu. Kannski
hristir það upp í þeim og einhverj-
um öðrum.“
2.600 kr.
í ráðstöfunartekjur
„Septemberlaunin mín voru
12.060 krónur brúttó og launa-
flokkurinn 6.1 sem telst gott.
Mæðralaun og meðlag með 2 börn-
um í september voru 4.848 krónur
eða samtals 16.908 krónur á mán-
uði. 1. nóvember n.k. fer húsa-
leigan í 8 þúsund á mánuði, - ég hef
alltaf orðið að borga árið fyrirfram
og slá fyrir því, þannig að íbúðin er
mér í raun dýrari. Auk þess borga
ég 925 krónur í hússjóð á mánuði
og hitinn er innifalinn. Ég borga
3.800 krónur í barnagæslu, matar-
kort í bankanum fyrir 1.000 kr. á
mánuði, 500 krónur í strætó. Þá á
ég eftir 2.683 krónur til að fæða og
klæða börnin, og borga rafmagn-
ið.“
„Nei, ég gafst fljóttuppáað hafa
síma. Ég gat aldrei borgað af hon-
um, hann var alltaf lokaður. En ég
leyfði mér að fara í kvöldskóla í
fyrra í Fjölbrautina í Breiðholtinu.
Skólagjöldin voru 1.400 krónur,
minnir mig, og svo þurfti ég að
borga 30 krónur á tímann í barna-
pössun, plús skólabækur og rit-
föng. Þessir endar náðu auðvitað
ekki saman, - en ég gerði eitt til að
forðast Félagsstofnunina: Ég tók
skuldabréf upp á 30 þúsund krónur
út á barnabæturnar og velti því
þangað til þær voru greiddar út síð-
ast á árinu. Þetta var gott líf! Og
það er æðislega gott líka að vera
heimskur og baráttulaus því þá
finnur maður ekkert fyrir því!“
- Nú er yfirleitt litið á það sem
„gott“ starf að vera í banka?
„Það getur verið að það hafi ver-
ið fyrir nokkrum áratugum og
þetta er ekki nein sóðavinna. Svo
fær maður 13. mánuðinn og hann
fer í jólatré og jólasteik. Ansi er ég
hrædd um að það yrði lítið úr jólun-
um ef hann væri ekki. Þú getur
hangið á sama stað í bankanum í 30
ár til þess að verða fulltrúi og fá 14
„oft kominn á
fremsta hlunn með
að biðja ókunnugt
fólk að selja einn
bílinn sinn svo
ég þyrfti ekki
að gefa börnin”
Einstæð móðir
með tvö börn
Keðjuverkandi martröð fyrir hundruð kvenna
þúsund á mánuði. Ef þú ert kona!
Hvaða karl myndi láta bjóða sér
það? Ef strákar eru fastráðnir í
bankanum þá er þeim kennt mikið
víðara svið en þeim konum sem
koma inn. Þær þurfa að hafa verið
þar í 5 ár til að fá að fara í sömu
verk og þeir byrja á. Ég veit það, -
það hafa komið inn tveir strákar
síðan ég byrjaði í fyrra.“
4ra ára martröð
„Ég skildi fyrir fjórum árum, -
börnin voru bæði ung, þau eru 4ra
og 5 ára. Ein af ástæðunum fyrir
því að ég skildi var að ég vildi læra.
Ég vildi þroska mig sem mann-
eskju og sem konu - það var ekki
pláss fyrir slíkt í mínu hjónabandi.
Ég var tilbúin að leggja allt á mig
og byrjaði á því að fá mér tvöfalda
vinnu. Á daginn var ég að keyra út
og sendast frá 9 til 5, - það var á
meðan ég hafði bílinn. Ég náði í
börnin og fjögur kvöld í viku var ég
mætt í aðra vinnu klukkan 10. Það
var á skemmtistað og þar var ég í
eldhúsinu til klukkan tvö tvisvar í
viku og fram til 4 að ganga 5 um
helgar. Ég taldi mér trú um að
þetta væri gott líf, - ég gæti þetta
alveg, ég væri ung og hraust, gæti
lagt eitthvað fyrir og ég hefði það
bara betra en margur annar. En
auðvitað gekk þetta ekki nema í
nokkra mánuði. Ég var farin að
sleppa úr í dagvinnunni. Forstjór-
inn þurfti að fara að skrifa fyrir mig
tossalista á hverjum degi svo ég
hætti á skemmtistaðnum. Ætli
launin mín þá fyrir dagvinnuna hafi
ekki verið eins og ég væri með 10
þúsund núna. Þú getur ímyndað
þér hvernig ástandið var á 3ja
manna heimili."
„Nei, - hann er ekki manneskja
til að taka ábyrgð á framfærslu
barnanna. Hann gefur þeim úti-
galla eða úlpu á jólum og afmælum
og það er ágætt, - það endist allt
árið. Ég hef aldrei haft efni á því að
kaupa mér saumavél, en ég er
heppin, það er svo stutt á milli
barnanna að þau taka við fötunum
hvort af öðru. Og svo fæ ég gefins
gömul barnaföt, og versla á
flóamörkuðum."
Endasleppur
draumur
„Það endaði með því að
draumurinn rættist: ég komst í iðn-
nám sem ég hafði mikinn áhuga á
en það varð endasleppt. Eftir þrjá
mánuði þurfti náunginn sem ég var
hjá að draga saman seglin og þá
hætti hann að hafa lærling. Ég var
þá búin að leita til Félagsmála-
stofnunar og fékk þar styrk í mán-
uð til að vera í náminu hálfan dag-
inn, hinn helminginn vann ég á
spítala. Ég púlaði eins og hestur,
las og las en allt kom fyrir ekki.
Þetta var mikið áfall. “
„Ég fór að vinna allan daginn á
spítalanum og launin mín voru
lægri en þau sem ég er með núna.
Það var erfitt en ég settist niður og
fór að reikna. Ég leit á eldhúsið
sem fyrirtæki og spurði mig hvort
ég þyrfti kjöt. Svarið var nei. Hvort
ég þyrfti grænmeti? Aftur nei. Allt
þetta krydd? Nei, - salt og pipar er
nóg og paprika til hátíðabrigða.
Aldrei smjör, aldrei annað en vísi-
tölubrauð og aldrei að kaupa nið-
ursneitt. Veistu að vísitölubrauðin
kosta 15 krónur meðan venjulegt
kornbrauð kostar 28 og það fer
langt yfir 30 krónur ef það er niður-
sneitt? Við lifðum á baunum og aft-
ur baunum. Soðnum, steiktum,
bökuðum baunum og kartöfium.
Svo segja menn að við verðum að
spara! Spara hvað? Þetta varð of
mikið fyrir mig. Taugarnar gáfu sig
í vinnunni einn daginn. Það var trú-
lega heppni að ég vann á spítala,
því ég var lögð beint inn og var þar í
hálft ár. Ég vildi ekki viðurkenna
að ég væri veik.“
Erfið skref
„Það var erfitt að kyngja því að
þurfa að leita til Félagsmálastofn-
unar. Ég er alin upp í bæjarblokk.
Ég þekki af eigin raun þá krítík sem
börn og fullorðnir þar verða fyrir.
Þetta er fólk sem er í lélegum störf-
um og með mörg börn, - sumir eru
ræflar en foreldrar mínir voru ekki
þannig. Ég var heppin með for-
eldra. Auðvitað voru aldrei neinir
peningar afgangs, enda börnin
mörg, en þau styrktu mig í tannvið-
gerðir og gáfu mér þvottavél þegar
ég skildi. Mér hefur alltaf gramist
þetta viðhorf til „skjólstæðinga Fé-
lagsmálastofnunar“, en það hefur
mótað mig. Og þegar þeir hjá Fé-
lagsmálastofnun vildu bjóða mér
bæjaríbúð á leigu nú síðast í sumar,
þá streittist ég auðvitað á móti. Af
hverju skyldi ég ekki geta búið á
mannsæmandi stað þegar ég vinn
fulla vinnu?
Hver er meiningin með þessu?
Ég er send út í þjóðfélagið til að ala
upp börnin mín og vil gera þeim allt
til góðs en ég get það ekki með
þessu kaupi. Mér er heldur ekki
gert kleift að stunda nám og fá mér
betur launað starf svo ég geti lagt
traustari grundvöll fyrir tilveru
barnanna! Það sem ég verð að gera
til að geta framfleytt börnunum er
að standa í biðröð hjá Félagsmála-
stofnun og vera ein af þessum lýð
sem rænir og ruplar fé af skattborg-
urunum! Maður getur ekki litið
framan í fólk, vitandi það að maður
sé hreint að éta það út á gaddinn!
Þessi biðröð er ekki skemmtileg og
það eru margir sem brotna þar nið-
ur. Það gerði ég líka.
Of þegar hið opinbera er komið
með fólk á laun við að benda kon-
um eins og mér á að við verðum
bara að gefa börnin; við getum
þetta ekki; þá er ekki nema von að
mann langi til að gubba þegar mað-
ur sér þessa svínfeitu karla sem
segja manni að spara ogspara! Mig
langaði til að vaða inn í sjónvarps-
tækið á dögunum og hrista Stein-
grím duglega þegar hann var að út-
skýra hvernig hann fer að því að
spara fyrir ríkið. Og mig hefur oft
langað til að banka uppá hjá Al-
bert. Ég var oft komin á fremsta
hlunn með að fara heim til ókunn-
ugs fólks sem ég vissi að hafði nóg
og biðja það að selja t.d. einn afl
bflunum sínum, svo ég þyrfti ekki
að gefa börnin!“
Hver er
raunveruleikinn ?
„Ég er 25 ára og það tekur mig
greinilega 7 ár með sama áfram-
haldi að ná stúdentsprófi. Og ef
það tekst, - kannski önnur sjö til aðí
ljúka framhaldsnámi sem venju-;
legt fólk tekur á 3-4 árum! Og svoj
hræsnin öll. Maður er dreginn inn í
kirkju þar sem prestarnir hjala um
náungakærleika og bræðralag. En
hver er svo raunveruleikinn?
Manni eru allar bjargir bannaðar.
Ég vil að þær konur sem eru í sömu
stöðu og ég var í fyrir 2 árum gefi
sig fram. Eg skal fara út og betla
fyrir þær, það er mikið erfiðara að
gera það fyrir sjálfa sig.
Mig langar til að nefna eitt dæmi.
Það var þegar við seldum bflinn.
Hann var auðvitað á nafni manns-
ins míns fyrrverandi og það var
hann sem fór með hann án þess að
ég vissi á bflasölu. Hann tók út-
borgunina og lét mig hafa víxlana.
Sagði að éggæti selt þá. Nú, égfórí
oankann og komst þar að því að ég
var auðvitað ekki til! Ég var bara
spurð hvort ég hefði haft einhver
viðskipti við bankann en auðvitað
hafði ég ekki haft þau, heldur mað-
urinn minn. Og þá var mér bara
bent á að það væri ekki nóg, allra
síst fyrst við værum nú skilin!
Ég leitaði til ættingja minna sem
höfðu haft á orði að þau vildu að-
stoða mig ef þörf krefði. Ég bað
þau að kaupa víxlana af mér, þau
gætu áreiðanlega losnað við þá
næsta banka. En það gekk auðvit
að ekki. Svarið var að ég skyldi
bara fara út í búð og láta kaup-
manninn skrifa hjá mér, þau
myndu síðan borga reikninginn um
næstu mánaðamót! Það var ekki
hægt að hjálpa mér á þann hátt sem
ég taldi mig geta þegið, - ég átti að
niðurlægja mig með því að láta
eitthvert fólk úti í bæ sjá um mat-
arreikninginn hjá kaupmanninum!
Það er trúlega vanþakklæti að hafa
sagt nei takk.“
VH gera konurnar
samviskulausar
„Ég vil að konur taki sig saman
og kenni hver annarri hvernig þær
geta spilað á kerfið, - hvernig þær
geti önglað út menntun og húshæði
fyrir sig og börnin. Þeir kunna það
þessir karlar, líttu t.d. á alla pen
ingana sem þeir fá í útgerðina eða
hvernig þeir láta gefa sér bílana og
utanlandsreisur! Ég vil gera kon
urnar samviskulausar gagnvart
þessu þjóðfélagi, - þjóðfélagi sem
býður þeim ekki upp á broddinn
heldur lætur þær skafa skálina
Konur eiga að hætta að vera góðar
og blíðar, - þær verða að vera
kaldrifjaðar."
- Ert þú orðin það?
„Svei mér þá. Og það eru fleiri
Veistu að konur eru hættar að gift
ast af ást? Þær eru að breytast og
það er ekki nema von.“
- Nú ert þú komin í sambúð aft-
ur. Hvað tekur við?
„Ég veit það ekki. Ég er búin að
leggja of mikið á mig til þess að
hætta við skólann. Get ég ætlast til
þess að nýr maður taki mig og
börnin og passi þau meðan ég er að
gera það sem ég vil? Ég veit það
ekki. Það verður að koma í ljós.
-ÁI