Þjóðviljinn - 21.01.1984, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 21.-22. janúar 1984
Frjáls friðarhreyfing er
forsenda slökunarstefnu
Vigfús Geirdal: Stokkhólmsráðstefnan veldur friðarhreyfingunni vonbrigðum að því leyti
að þar eru brýnustu öryggisvandamálin ekki á dagskrá.
Sú vinátta, sem sprettur af ást, er
meira virði heldur en ástin sjálf.
Grécourt.
Guðmundur Böðvarsson
„Ert þú
þjóð mín
ekki að
villast“
Guðmundur Böðvarsson skáld frá
Kirkjubóli var snillingur í orðsins list og hér
birtum við nokkrar stökur úr mansöngvum
þeirra rímna sem brenndar voru:
Blóðugum klafa lœst, í langa
lest í grafarslóð,
ríms á hafið hélt til fanga
höfuðstafaþjóð.
Köld og ber, að kæfðum ekka,
kafin frerasnœ,
bar hún sér á borð að drekka
Bláeygs kerasnœ.
Glöð og snotur gamla bagan
gull í brotum var.
Heim í kotið hetjusagan
hljóm úr sloti bar.
Myrkrið hneig að stafni og stéttum,
stormur geigvœnn hvein,
en Hnitbergsveigar hrundu létt um
hrifineygan svein.
Hvílíkt yndi anda fleygum
af þeim lindum veitt:
rímið sindrar, rósaveigum
rist, og myndum skreytt.
- Aldarslagur annar sunginn
er, og dagur nýr. -
Hvað skal sagan hljómi slungin,
hvað skal bragur dýr?
Glœpabrœður grafa og slæða
gullsins vœðum í.
- List og fræði fagurkvæða
ferst í æði því.
Mútur bjóðast, böðlar tryllast,
blása í glóðina.
Ert þú þjóð mín ekki að viílast
út í móðuna?
Grimmur heimur hlær og lokkar
heiðar- feiminn-álf.
En hver mun geyma arfinn okkar
ef við gleymum sjálf?
segir Vigfús
Geirdal, sem
sat fund óháðra
friðarhreyfinga
í Stokkhólmi
um síðustu helgi
Viðhorf manna til Stokkhólmsráðstefn-
unnar um frið og öryggi í Evrópu mót-
uðust af vissum vonbrigðum, fyrst og
fremst vegna þess að kjarnorkuvopnin
eru þar ekki á dagskrá og að margra
áliti tekur ráðstefnan ekki á þeim mál-
um sem nauðsynlegt er að ræða, sagði
Vigfús Geirdal í viðtali við Þjóðviljann á
fimmtudag, en hann sat um síðustu
helgi ráðstefnu óháðrafriðarhreyfingaí
Evrópu og N-Ameríku í Stokkhólmi.
Fundurinn í Stokkhólmi var skipulagður
af Alþjóia samskiptamiðstöð friðarhreyf-
inganna IPCC (International
Peace-Communication and Coordination
Centre), sem er óformlegt samband óháðra
friðarhreyfinga á Vesturlöndum með aðset-
ur í Hollandi. Þær miklu fjöldaaðgerðir sem
áttu sér stað í um alla Evrópu í kringum 22.
nóvember í haust voru meðal annars sam-
ræmdar á fundum IPCC. Friðarhreyfing-
arnar eru vanar að hittast á samráðsfundum
á nokkurra mánaða fresti og var Stokk-
hólmur valinn sem fundarstaður að þessu
sinni vegna öryggismálaráðstefnunnar sem
þar fer fram. Eg sat þennan fund fyrir Sam-
tök herstöðvaandstæðinga.
Um hvað snerust umræðurnar á þessum
fundi?
Annars vegar ræddu menn Stokkhólms-
ráðstefnuna og gildi hennar, hins vegar var
rætt um framtíðarstefnu og stefnumótun
friðarhreyfinganna í V-Evrópu og N-
Ameríku. Snérist sú umræða að miklu leyti
um samræmingu á stefnu friðarhreyfing-
anna í Evrópu og „Freeze-hreyfingarinnar“
í Bandaríkjunum.
Hvaða munur er á stefnumótun þessara
hreyfinga?
Munurinn liggur fyrst og fremst í áherslu-
atriðum, og friðarhreyfingarnar í Evrópu
hafa tekið undir „frystingartillöguna“, þótt
okkur sé tamara að tala um stöðvun en
frystingu í þessu sambandi. Hins vegar hafa
verkefni friðarhreyfinganna í V-Evrópu til
þessa verið mikið til bundin við það að
koma í veg fyrir uppsetningu bandarísku
eldflauganna í Evrópu. Þá hefur vestur-
evrópska friðarhreyfingin lagt áherslu á
„unilateral" afvopnun, sem felur í sér kröfu
um að vestræn ríki taki einhliða frumkvæði í
átt til afvopnunar, þannig að til gagn-
kvæmrar afvopnunar komi stig af stigi í öf-
ugum mæli við þá stigmögnun sem átt hefur
sér stað undanfarin ár. Þessi krafa um
„unilateral“-afvopnun hefur verið mistúlk-
uð sem krafa um að Vesturveldin legðu
niður einhliða öll vopn, en það er einfald-
lega mistúlkun á þessu hugtaki.
Freeze-hreyfingin hefur hins vegar talað
um „bilateral" eða „multilateral" afvopn-
un, en í raun er hér aðeins um blæbrigða-
mun að ræða. ■ Á fundinum sameinuðust
menn um að gera þá kröfu til sérhverrar
ríkisstjórnar, að hún tæki „sjálfstæð" skref í
átt til afvopnunar og slökunar spennu.
Þá kom fram vilji evrópsku hreyfinganna
til að taka upp kröfu Bandaríkjamanna um
„frystingu" í breyttri mynd, þar sem lögð er
áhersla á „frystingu og fækkun“ kjarnorku-
vopna, og eigi þessi krafa einnig að ná til
Bretlands, Frakklands og Kína. Þá var
einnig lögð áhersla á þá kröfu að öll kjarn-
orkuvopn á erlendri grund yrðu fjarlægð -
bæði í Áustur- og Vestur-Evrópu. Umræð-
um um þessa stefnumótun var þó ekki
endanlega afgreidd á þessum fundi, en
Samtök herstöðvaandstæðinga lögðu
áherslu á það í þessari umræðu að kröfurnar
um frystingu nái einnig til úthafanna.
Hvaða vonir bundu menn við Stokk-
hólmsráðstefnuna?
Viðhorf manna mótuðust fyrst og fremst
af vonbrigðum með að þar skyldi ekki tekið
á brýnustu öryggisvandamálum álfunnar,
sem eru kjarnorkuvopnin. Hins vegar von-
ast menn til að ráðstefnan geti orðið til þess
að byggja upp á ný gagnkvæmt traust á milli
austurs og vesturs að einhverju marki, og
að slökunarstefnan verði endurvakin í enn
róttækari mynd en áður, þ.e. að hún taki
ekki bara til yfirvalda, heldur verði opnað
fyrir gagnkvæm samskipti almennings, og
þá einnig á milli óháðra friðarhreyfinga í
austri og vestri.
Hafa samskipti friðarhreyfinganna á
Vesturlöndum við hliðstæð samtök og hópa
í A-Evrópu verið torvelduð af þarlendum
stjórnvöldum?
Já, það kom fram á þessum fundi að
stjórnvöld og hinar opinberu friðarhreyf-
ingar í A-Evrópu, sem eiga aðild að Heims-
friðarráðinu, hafa reynt að leggja stein í
götu IPCC. Þeir viðurkenna ekki IPCC sem
samband friðarhreyfinga á Vesturlöndum
og hafa m.a. komið í veg fyrir að IPCC fengi
fulltrúa sem slíkt á ráðstefnu um kjarnorku-
vopnalaus svæði sem halda á í Aþenu innan
skamms. Þá hafa talsmenn opinberu friðar-
hreyfinganna í A-Evrópu ráðist að einstök-
um leiðtogum evrópsku friðarhreyfingar-
innar eins og Edward P. Thompson og
sakað þá fyrir að veraCIA-njósnara. En
þrátt fyrir þessi stirðu samskipti útilokar
IPCC ekki samskipti við hinar opinberu
friðarhreyfingu í A-Evrópu, enda þótt
gengið sé til þeirra af mikilli varfærni.
Hvað telur þú að ráði þeirri tortryggni
sem ríkir í A-Evrópu gagnvart vesturevr-
ópsku friðarhreyfingunni?
Sovétmenn virðast líta á óháðu friðar-
hreyfingarnar sem ákveðna ógnun við ríkj-
andi ástand. Það stafar af því að friðar-
hreyfingarnar stefna að því að brjóta niður
skiptingu álfunnar í tvær blokkir, en það
gæti ógnað forræði Sovétmanna í Austur-
álfunni. Þannig falla sjónarmið Sovét-
manna að því er virðist saman við hug-
myndir hernaðarsinna hér á landi og annars
staðar á Vesturlöndum, sem trúa á NATO
og blokkakerfið.
Hafa óháðir friðarhópar átt erfitt upp-
dráttar í A-Evrópu? ,
Jú, það var einmitt eitt þeirra mála sem
komu upp á þessum fundi. Fulltrúi friðar-
hreyfingarinnar í Þýskalandi, sem nýlega
var vísað úr landi í A-Þýskalandi, mætti á
fundinn og lýsti því hvernig tvær austur-
þýskar konur voru handteknar í Berlín fyrir
að dreifa bréfi sem hafði að geyma boðskap
friðarhreyfingarinnar. Gerði fundurinn
samþykkt í formi opins bréfs til Erichs
Honeckers, þar sem handtaka þeirra Ul-
rike Poppe og Bárbel Bohley þann 12. des-
ember s.l. er hörmuð, sem og þær ákærur
sem á þær voru bornar. Er i bréfinu skorað
á forsetann að beita sér fyrir því að þær
verði látnar lausar, sem og aðrar sem fang-
elsaðir hafa verið fyrir friðarstarf í Weimar,
Potsdam, Karl Marx Stadt og Leipzig. Var
bréf þetta afhentausturþýskusendinefnd-
inni á Stokkhólmsráðstefnunni. Þá var
einnig kosin sérstök nefnd á fundinum, sem
var falið það verkefni að beita austurþýsk
stjórnvöld þrýstingi vegna þessa máls.
Hvað er næst á döfinni í alþjóðlegu sam-
starfi friðarhreyfinganna?
Þann 6.-9. febrúar næstkomandi verður
haldin ráðstefna í Aþenu um kjarnorku-
vopnalaus svæði og kjarnorkuvopnalausa
Evrópu. Þar verður fjallað enn frekar um
möguleikana á kjarnorkuvopnalausum
Balkanskaga, kjarnorkuvopnalausu belti í
Mið-Evrópu og kjarnorkuvopnalaus Norð-
urlönd. Þá er hafinn undirbúningur að al-
þjóðlegri ráðstefnu um vígvæðingu í N-
Atlantshafi sem hugsanlega verður haldin
hér í Reykjavík næsta haust.