Þjóðviljinn - 21.01.1984, Blaðsíða 14

14 SÍÐA - ÞJOÐVlLJINNi Helgin 21.-22. janúar 1984
Helgin 21.-22. janúar 1984 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 15
Viðtal við Kristínu
Páisdóttur sem
leikstýrði Skiia-
boðum til Söndru

Við köllum okkur föstu-
dagsklúbb síðdegiskvenna
Hún býr í f remur fabrotinni risíbúð í
Hlíðunum og í stofunni eru Ijós-
myndir af kvikmyndastjörnum í
öndvegi: Humphrey Bogart, Lauren
Bacall, Marlon Brando, Paul New-
man, Cary Grant og Elvis Presley.
Það er ekkert sem bendir til annars
en hér búi ósköp venjuleg fráskilin,
ung kona sem vinnur úti. Samt finn-
ur maður f I jótlega að það er kannski
meiri festa og öryggi í fari hennar en
gengur og gerist. Þetta er Kristín
Pálsdóttir sem nýlega vakti athygli
fyrir að leikstýra kvikmyndinni
Skilaboð til Söndru. Hver er þessi
manneskja? hugsuðu margir með
sér. Ég hef aldrei heyrt hennargetið
fyrr. Til að létta hulunni af henni
gengum við á f und hennar eina
kvöldstund til að forvitnast og hún
var fyrst spurð hvaðan hún væri -
að góðum og gömlum sið.
- Faðir minn er danskur, heitir Paul
Wendelboe Andersen, en móðir mín er
Jónína Helga Jónsdóttir frá Patreksfirði.
Sjálf tel ég mig vera frá Patreksfirði.
- Þú ert þá alin upp þar?
- Ég fór til Danmerkur tveggja ára gömul
og kom ekki aftur til íslands fyrr en ég var
orðin 10 ára og þá til Patreksfjarðar. Ég
kunni ekki orð í íslensku og fannst fjöllin
vera að detta ofan í hausinn á mér fyrst á
eftir.
- Var ekki erfitt að koma mállaus á svo
framandi stað miðað við Danmörku?
- Það tók mig 3 ár að ná íslenskunni svo
að ég talaði hana skammlaust, en það háði
mér ekkert. Ég var svo frek á þeim árum.
Bróðir minn, sem er tveimur árum yngri,
var hins vegar kallaður Stjáni danski fyrir
vestan og honum var mjög illa við það.
Hann er nú fluttur aftur til Danmerkur og
orðinn danskur ríkisborgari.
7/7 sjónvarpsins
af tilviljun
- Þú hefur svo farið menntaveginn?
- Já, ég fór í Menntaskólann á Akureyri
eins og flestir utan af landi og lauk þar
stúdentsprófi 1968.
- Og ert þá af 68-kynslóðinni.
- Það má segja það. Við Birna Þórðar-
dóttir vorum saman í bekk. Eftir stúdents-
U.<
0»
■ ■ «
■i=-ö
X =
fl) >
h2S
próf fór ég að vinna eitt og annað og líta í
kringum mig og þá fór ég eiginlega fyrir
tilviljun að vinna hjá sjónvarpinu. Mig
vantaði vinnu og réð mig sem skrifta eða
aðstoðarmaður þar. Það þróaðist svo upp í
það að ég varð dagskrárgerðarmaður og
vann við það í fjögur ár.
- Það hefur verið upphafið að kvikmynda-
áhuga þínum?
- Eg fór eiginlega öfugt að við flesta sem
fara í kvikmyndagerð og hafa verið ákveðn-
ir í því frá blautu barnsbeini. Ég vann við
þetta ogþá kviknaði áhuginn að mennta sig
frekar. I sjónvarpinu er ýmist unnið með
vídeó eða filmu og mér fannst meira áhuga-
vekjandi að vinna við filmu og vildi afla mér
staðbetri menntunar í filmugerð. Ég fann
að ég hafði litla þekkingu á handritsgerð og
fagurfræðinni í sambandi við kvikmyndir.
Þetta er svo óskaplega þröngt svið sem unn-
ið er að hjá sjónvarpinu.
- Og hvert fórstu svo?
- Ég fór í International Film School í
London og var þar í tvö ár, sem var ægilega
gaman.
- Hvers vegna?
- Það var bara svo gaman að læra á film-
una. í skólanum ríkir mjög frjótt andrúms-
loft og ekki talað um annað en kvikmyndir.
Þetta var ólíkt því sem maður átti að venj-
ast, a.m.k. hjá sjónvarpinu. Þarna varfjall-
að um filmuna sem listaverk og maður sá
ósköpin öll af gömlum myndum. Meðal
kennara var slatti af gömlum körlum úr
bransanum, sem eru hættir og hafa snúið
sér að kennslu. Þetta er frekar fátækur skóli
og hefur úr litlum peningum að moða og
það hentar íslenskum aðstæðum kannski
ágætlega. Við lærðum að beita aðhaldi í
meðferð tækja og efnis.
Kvikmynd um Bríeti
- Og þú hefur komið margefld til baka?
- Já, ég var ákveðin í að vinna að kvik-
myndagerð þegar ég kæmi til baka. Við
sóttum þrjár, Ingibjörg Briem, Kristín
Ástgeirsdóttir og ég, um styrk úr kvik-
myndasjóði til að gera handrit að heimilda-
mynd um Bríeti Bjarnhéðinsdóttur og upp-
haf kvenréttindahreyfingarinnar. Þennan
styrk fengum við og unnum síðan að frum-
vinnu við þetta handrit, kynntum okkur allt
um Bríeti, skrif hennar og söguna. Þegar
þessu var lokið ákváðum við að leggja þetta
til hliðar um tíma til að fá srná fjarlægð í
efnið, en erum nú að hugsa okkur til
hreyfings á ný.
- En ætlið þið þá ekki að gera þessa heim-
ildamynd?
- Það var nú hugmyndin en það verðúr
sennilega alldýrt því að við erum að hugsa
um að hafa myndina leikna að hluta.
- Ertu mikil kvenréttindakona?
- Erum við ekki öll fyrir jafnrétti? Ég
beiti mér ekki í kvenréttindahreyfingunni
og geri ekki greinarmun á sjálfri mér og
karlmönnum og ætlast ekki til að aðrir geri
það. Við urðum svolítið vör við það þegar
við vorum að kynna Skilaboð til Söndru að
blaðamenn voru að spyrja okkur konurnar
sem stóðu að myndinni út úr - af því að við
vorum konur. Ég vona að fólk dæmi ekki
myndina út frá því.
Síðdegiskonurnar
- En hvernig varð hugmyndin að Skila-
boðunum til?
- Við vorum fjórar konur sem komum
alltaf saman á föstudögum og kölluðum
okkur Föstudagsklúbb síðdegiskvenna af
því að okkur fannst ankannalegt að kalla
okkur föstudagskonur. Þar kviknaði hug-
myndin. Við höfðum allar unnið mikið í
sjónvarpi og við kvikmyndagerð og
skemmtum okkur heil ósköp saman.
- Hvaða konur eru þetta?
- Auk mín eru þetta þær Guðný Halldórs-
dóttir, Ragnheiður Harwey og Ingibjörg
Briem. Við komum fljótlega auga á bók
Jökuls Jakobssonar og um áramótin 1982/
83 komst skriður á málið. Við sóttum þá um
styrk úr kvikmyndasjóði og fórum að vinna
að handriti. Ingibjörg fór svo til Sauðár-
króks að kenna og í stað hennar tókum við
Árna Þórarinsson inn í hópinn og hann varð
einn af stelpunum, ef svo mætti segja.
- En hvers vegna einmitt þessa bók?
- Okkur fannst efnið áhugavert. Hún
fjallar um leitina að tilganginum í lífinu og
mismunandi afstöðu til þess hjá tveimur
kynslóðum. Það sem er einna erfiðast í
kvikmyndum er að búa til samtölin og
Jökull Jakobsson var snillingur í því. Þó að
kvikmynd sé fyrst og fremst myndmál verð-
ur eitthvað að koma út úr fólki þegar það
opnar munninn. Þó að fólk eigi að tala eðli-
legt daglegt mál virkar það oft útþynnt í
kvikmyndum. Setningarnar verða að vera
hnitmiðaðri en þegar við erum að tala sam-
an í strætó eða vinnunni. Það verður því að
vera þjálfað fólk sem býr til samtölin. Ef ég
ætti t.d. að búa til samtölin töluðu kannski
allar persónurnar eins og ég. Okkur fannst
því tilvalið að taka þessa bók - einkum
vegna díalóganna í henni.
Frumraun í leikstjórn
- Nú er þessi kvikmynd frumraun þín sem
leikstjóra. Var það ekki dálítið mikið ífang
fœrst?
- Ég hafði náttúrlega töluverða reynslu í
dagskrárgerð bæði áður en ég fór utan og
eftir að ég kom heim. Það var þó frekar
kvikmyndastjórn án þess að vinna bókstaf-
lega með leikurum. Svo var leikstjórn hluti
af náminu í skólanum í London. Seinna árið
þar var allt verklegt og áttum við að gera
mynd á þriggja mánaða fresti og sá hópur
sem gerði hverja mynd, skipti með sér verk-
um. Eg get þó ekki sagt að ég hafi lagt meiri
áherslu á leikstjórn en önnur atriði kvik-
myndagerðarinnar.
- Hvernig gekk að stjórna gamalreyndum
leikurum?
- Svo lengi sem maður veit hvað maður
vill fá fram þá getur maður komið því á
framfæri við leikarana þó að maður tali ekki
rútínerað leikaramál. Ég veit ekki hvað
þeim fannst.
- Þið hafið þá verið búin að gera ykkur
nákvœma grein fyrir kvikmynduninni áður
en hafist var handa?
- Já, það er mjög mikilvægt að undirbúa
allt fyrirfram. Það þýðir ekkert að ætla að
sjá út hlutina þegar á hólminn er komið án
þess þó að vera svo ósveigjanlegur að ekki
ség hægt að breyta einu og öðru.
- En þegar farið er að klippa, koma þá
ekki ýmsir hnökrar í Ijós?
- Það kemur auðvitað alltaf eitthvað í ljós
sem gengur ekki upp eins og það var hugsað
í upphafi en við reyndum að sjá við því með
því að hafa ýmsa möguleika á úrvinnslu.
Einstök atriði sem við héldum að væru ægi-
lega góð við upptöku, reyndust svo ekki
eins góð þegar nánar var að gáð og þá varð
að breyta þeim. Við tókum einn dag í end-
urtökur. Það voru hlutir sem við gátum alls
ekki verið án.
Áhættufyrirtæki
- Hvernig réð föstudagsklúbbur síðdegis-
kvenna við að fjármagna heila kvikmynd?
- Við höfum þurft að halda mjög vel á
spöðunum. Kostnaðaráætlun fyrir myndina
hljóðaði upp á 4 miljónir króna. Útlagður
kostnaður er nú um 1,8 miljón krónur en
hitt höfum við fengið að láni t.d. vinnuað-
stöðu, bæði heima og erlendis, hluta af
launum og fleira. Styrkurinn úr kvik-
myndasjóði var 600 þúsund krónur en ann-
að fé höfum við fengið með bankalánum.
- Og hvernig hefur svo myndin gengið?
- Alveg sæmilega. Hún fór hægt af stað en
þetta hefur verið sígandi, jafnt og þétt. Auk
Reykjavíkur er nú búið að sýna á ísafirði,
Bolungarvík, í Keflavík og á Akranesi og
nú um helgina hefjast sýningar á Selfossi.
- Þið eruð bjartsýn um að endar nái sam-
an?
- Já, já, við höfum alltaf verið það. ís-
lensk kvikmyndagerð hlýtur ailtaf að vera
áhættufyrirtæki því að ekki er hægt að spá í
aðsókn fyrirfram.
- Og hvernig finnst ykkur myndinni hafa
verið tekið?
- Mér virðist að allir séu lukkulegir sem
hafa séð hana og þeir eru úr öllum lögum
þjóðfélagsins. Eitt kom mér þó á óvart og
það var það hvað fólk tekur bók Jökuls sem
ákveðna viðmiðun við myndina. Það hefur
lesið bókina og býst þá við einhverju eins og
það hefur upplifað hana.
- Nú var gagnrýnin í blöðunum dálítið
misjöfn. hvað finnst þér um íslenska kvik-
myndagagnrýni?
- Mér finnst of algengt að menn séu að
útlista eitthvað sem ætti að vera í viðkom-
andi kvikmynd í stað þess að fjalia um það
sem er í henni. Um það eru skrifaðar langar
greinar sem eiginlega er ekki hægt að taka
mark á sem gagnrýni. Við höfurn gert þessa
mynd svona, en svo hafa kannski aðrir
hugsað sér að gera öðruvísi mynd, og við
því er ekkert að segja.
Lifi fyrir vinnuna
- Og hvað tekur nú við?
- Maður er rétt búinn að ná sér eftir þetta.
Megnið af síðasta ári hefur farið í þetta og
það hefur verið alveg ótrúlegt átak, alveg
fram á síðasta dag, og mikil eftirvinna. Ég
er nú komin á kaf í dagskrárgerð hjá sjón-
varpinu á nýjan leik, stjórna upptökum hjá
fræðsludeild.
- Erþað ekki mikil rútínuvinna miðað við
hitt?
- Þar vinnur maður það sama á þremur
dögum og tók 6 mánuði í kvikmyndinni.
- Hefur föstudagsklúbbur síðdegiskvenna
verið lagður niður?
- Nei, því fer fjarri. Við eigum eftir að
gera fleira í framtíðinni. Spurningin er bara
hvenær.
- Að lokum. Hvernig lífi lifirðu, Kristín?
- Ég lifi voða mikið fyrir vinnuna. Það er
kvikmyndagerð og sjónvarpsþáttagerð og
allt í kringum það.
- Sem sagt vinna og aftur vinna?
- Alla vega tek ég hana mjög alvarlega.
Samt er þetta nú kannski dálítið drastískt
orðað hjá mér, því að auðvitað geri ég
margt annað. Ég er líka mikið fyrir góða
vini og samneyti við aðra - en skylda nr. 1 er
það sem ég er að starfa við hverju sinni.
-GFr
Mér finnst of algengt að gagnrýnendur séu að útllsta eitthvað Ég geri ekki greinarmun á sjálfum mér og karlmönnum og Uppáhaldsstjörnurnar upp á vegg hjá Kristínu.
sem ætti að vera í viðkomandi kvikmynd í stað þess að fjalla ætlast ekki til að aðrir geri það.
um það sem er í henni.
Okkur fannst ankannalegt að kalla okkur föstudagskonur Eðlilegt dagiegt mál virkar oft útþynnt í kvikmyndum.