Þjóðviljinn - 21.01.1984, Blaðsíða 7

Helgin 21.-22. janúar 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Eitt af hraðast vaxandi menningar-
fyrirbærum borgarinnar í dag ertví-
mælalaust Stúdentaleikhúsið. Fyrir
rétt rúmu ári var það nánast óþekkt
fyrirbæri, einskonar hugarfóstur
nokkurra háskólanema sem voru
óánægðir með tilbreytingarleysið
sem hefðbundnu ieikhúsin buðu
uppá. Þegarþetta fólkfóraðtakatil
hendinni og vinna úr hugmyndum
sínum kom í Ijós að ekki voru það
aðeins örfáir sérvitringar úr Há-
skóla íslands sem vildu tilbreytingu
í leikhúslíf ið því aðsókn að sýning-
um þeirra fórfram úröllum vonum.
1 Núna, aðeins um ári frá stofnun
þess hefur leiklistargagnrýnandi
HP, í yfirliti sínu yfir Leikárið ’83gef-
ið því umsögnina „Stúdenta-
leikhúsið bar af “. Vart er hægt að
vænta meiri viðurkenningar.
Nýlega frumsýndi Stúdentaleikhúsið
undir stjórn Kristínar Jóhannesdóttur,
„Svívirtir áhorfendur" eftir austurríska
leikritaskáldið Peter Handke. Afar sér-
kennilegt og skemmtilegt verk og lýsandi
fyrir dirfsku þeirra sem að þessu leikhúsi
standa. Forvitni á þessu fyrirbæri rak okk-
ur, eitt napurt vetrarkvöld, niður í Tjarnar-
bæ, þ.e. gamlaTjarnarbíó, þarsem við hitt-
um þá Arnór Benónýsson og Helga Björns-
son og spurðum hvað væri á döfinni þarna
næst:
Við erum að koma af æfingu á „Jakob og
Meistarinn“ eftir Milan Kundera sem er
næsta verk Stúdentaleikhússins hér í Tjarn-
arbæ og er undir stjórn Sigurðar Pálssonar.
- Hver er Milan Kundera?
- Kundera er fæddur árið 1929 í Tékkó-
slóvakíu, hrökklaðist frá námi árið 1948 við
byltingu kommúnista. Eftir það stundaði
hann ýmsa vinnu, síðast kennari við kvik-
myndaháskólann í Prag. Hann var rekinn
þaðan 1968 þegar Rússarnir gerðu innrás
og árið 1975 flutti hann til Parísar og hefur
verið þar síðan. Hann hefur verið franskur
ríkisborgari síðan 1981. Síðustu árin hefur
hann orðið einn merkasti rithöfundur í Evr-
ópu, skrifar aðallega skáldsögur og hafa
þær verið þýddar á um 20 tungumál. Hann
gaf fyrstu verk sín út í Tékkóslóvakíu árin
1967 og 1968, en eftir það hafa bækur hans
komið fyrst út í frönskum þýðingum. Skáld-
sögur hans eru, svona eins og Jakob og
Meistarinn, léttar kímnisögur.
- Hvað getið þið sagt mér um þetta verk,
Jakob og Meistarann?
- Kundera skrifaði það strax eftir innrás
Rússa í Tékkóslóvakíu árið 1968. Handrit-
inu var komið úr landi 1971 af sama manni
og setti það fyrst upp í París árið 1981,
Georges Werler. Fyrsta uppsetningin á því
var þó í Zagreb í Júgóslavíu u.þ.b. ári áður.
Síðan hefur það verið flutt víða um lönd,
síðast í Borgarleikhúsinu í Stokkhólmi í
fyrra haust.
- Þið sögðuð að Kundera skrifaði kímni-
sögur, er þetta einhverskonar farsi?
- Nei. Kundera notar verk Diderots
„Jakob örlagatrúar" sem skrifað var á árun-
um 1770-1780 og hefur sjálfur kallað þetta
tilbrigði við Diderot. Þetta eru þrjár litlar
ástarsögur, sem vefjast hver inn í aðra og
snúast í kringum spurninguna um frelsi
mannsins, hvað er fyrirfram ákveðið í lífi
manns og hverju hann ræður sjálfur. Þetta
þema er sótt til Diderots úr„Jakobörlaga-
trúar“ en Kundera bætir við. Hann býr til
líkingu um örlagatrúna og færir yfir á
leikhúsið þar sem persónurnar eru fyrir-
fram ákveðnar, leikritahöfundurinn ákveð-
ur gerðir þeirra. Þessar persónur eiga í al-
veg sérstökum erfiðleikum, því Diderot var
búinn að skapa þær fyrst og þær eiga sér því
tvo skapara og eru ekkert yfir sig glaðar af
því að þurfa að lúta fleiri en einum
meistara. Atburðirnir í verkinu gerast á 18.
öld, en um er að ræða 18. öldina eins og við
sjáum hana á okkar dögum. Vegna þessara
tveggja meistara lenda persónurnar í
fyndnum „sitúasjónum" oft á tíðum og
samræður þeirra og úrlausnir verða
þræl-skoplegar, svona meiriháttar, eða
„more hats“ eins og Sigurður, leikstjórinn
okkar vill kalla það.
- Hver eru svo ykkar hlutverk í þessu
verki?
- Það er að styrkja fæðuöflun andlega
hungraðs heims. Nei, svona að öllu gamni
slepptu, þá erum við Jakob og Meistarinn.
- Hvor er hvor?
- Helgi: Ég er Jakob og Arnór er
Meistarinn. Við erum að fást við þessar
tvær persónur sem Kundera hefur skapað
upp úr sköpun Diderots. Þetta er eiginlega
að verða þreföld sköpun. Við köstum okk-
ar eigin ham og tökum á okkur ham tveggja
meistara manna, gefum þessum persónum
líkama og sál. Nei, í alvöru, þetta er auðvit-
að spursmálið hvað leikari er yfirleitt að
gera í leikhúsi.
Rœtt við Meistarann og Jakob hjá Stúdentaleikhúsinu
„Miðjarðarför“, eftir Sigurð Pálsson, birt-
ust allskyns verur. Þar var m.a. ein í þjóns-
líki sem hafði þessi expressionisku element
sem Jakob hefur. Nú, eitt sinn lék ég ref hjá
Litla leikklúbbnum á ísafirði, sem hafði í
sér ýmsa tilburði ýkjunnar, þ.e.a.s. refur-
inn.
- Arnór: Nei, ég hef ekki fengist við neitt
hlutverk líkt þessu, enda kannski ekki mörg
hlutverk í leikbókmenntunum lík Meistar-
anum. Ég var að leika með Leikfélagi Ak-
ureyrar s.l. vetur og var þar í Atómstöðinni
t.d.
- Nú er Stúdentaleikhúsið áhugamanna-
leikhús, er algengt að atvinnufólk í leiklist
starfi þar?
- Þar virðist vera útbreiddur misskilning-
ur að þetta leikhús sé aðeins fyrir Há-
skólann, sé einhverskonar skóla-leikfélag.
Hjá okkur hefur komið við sögu fólk sem
hefur starfað og er enn starfandi við önnur
leikhús í bænum, bæði leikarar og leik-
stjórar. Þetta er því einskonar blandað
leikhús fólks sem hefur áhuga á tilraunum
sem rammi hins hefðbundna leikhúss leyfir
ekki. Stúdentaleikhúsið er opið öllum sem
hafa áhuga á að starfa við leikhús, lærðum
sem ólærðum og það á ekki bara við í
leikhúsfræðum eða háskólafræðum.
- Eru ekki háskólastúdentar ykkar aðal-
áhorfendur?
- Nei - við vildum gjarnan sjá meira af
þeim, þótt við stefnum ekki að því að ein-
skorðaokkurvið Háskólann. Fjölbreytniní
starfseminni er svo mikil að flestir geta
fundið eitthvað við sitt hæfi hjá okkur.
Þetta er ekki leikhús neinnar mennta-
mannaklíku. Raunar sækir allskonar fólk á
öllum aldri sýningar okkar.
- Þið sýnið bæði í Félagsstofnun stúdenta
og í Tjarnarbæ. Hafið þið mannskap í
þetta?
- Já, vegna þess að þetta er opið leikhús
geta allir, sem hafa áhuga á að starfa komið
til okkar. Við erum nánast eini vettvangur-
inn í Reykjavík fyrir það fólk. Margir af
félögunum hafa starfað með áhugaleikhús-
um úti á landi og í skólum og hafa mikinn
áhuga og einmitt í þessu fólki felst aðalkost-
ur Stúdentaleikhússins, krafturinn og gleð-
in. Það er í rauninni styrkur okkar því margt
fólk kemur hér inn með mikla og víðtæka
reynslu, auk áhugans.
- En svo við snúum okkur aftur að ykk-
ur, er þetta ykkar aðalstarf, eða eruð þið að
fást við eitthvað annað?
- Helgi: Ég hef tekið þátt í sýningu ís-
lensku óperunnar á „La Traviata" sem var
frumsýnd í haust. Um þetta leyti tek ég þátt
í „Tilbrigði við önd“ hjá Alþýðuleikhúsinu
og síðan er ég starfandi í Rokkhljóm-
sveitinni Grafík, er þar söngvari.
- Arnór: Eins og stendur er ég nætur-
vörður í Sundlaug Breiðholts, þannig að
núverandi starfsheiti mitt er í rauninni næt-
urvörður en ekki leikari. í haust hef ég
verið að leikstýra hjá Stúdentaleikhúsinu
og hef hugsað mér að starfa þar eitthvað
áfram.
- Hvenær á svo að frumsýna Jakob og
Meistarann?
- Fimmtudaginn 26. janúar.
Með það kveðjum við þá félaga og óskum
þeim góðs gengis.
Súsanna Svavarsdóttir
Helgi Björnsson og Arnór Benónýsson í hlutverkum sínum í Jakobi og Meistaranum.
Ljósm.: eik.
Manstu eftir
háaloftinu?
- En hver er Jakob og hver er þessi
meistari?
- Jakob - ja, það stendur skrifað hið
efra. Eða eins og hann segir er hugsanlegt
að hann sé ekki til. Kannski er hann einhver
annar. Annars vinnur Jakob fyrir sér sem
skemmtikraftur og er að vinna sér fyrir lífs-
viðurværi í ellinni með því að þóknast
meistara sínum sem gleðigjafi og félagi.
Meistarinn er svona yfirstéttarhryggðar-
mynd, húsbóndi og herra Jakobs. Hann er
maður, sem á sér fortíð sem hann vill
gleyma. Það er eiginlega stærsti munurinn á
þeim tveimur, því Jakob er að reyna að
skapa sér framtíð. Sálarlíf Meistarans er
flókið og ekki ástæða til að lýsa því með
orðum. Það skapast á sviðinu í augnablik-
inu. Þegar lífsleiðinn grípur hann, hefur
hann Jakob til að skemmta sér. Jakob er því
einskonar vasadiskó þessa tíma og mesta
ánægja Meistarans er fólgin í því að láta
Jakob segja sér kvennafarssögur.
- Hafið þið fengist við eitthvað svipað
þessu áður?
- Helgi: Já. Ég útskrifaðist úr Leiklistar-
skóla íslands s.l.vor og í lokastykki okkar,
Stúdentaleikhúsið. Til vinstri á myndinni má sjá leikstjórann Sigurð Pálsson. Ljósm.: eik.