Þjóðviljinn - 25.11.1988, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 25.11.1988, Blaðsíða 8
AÐ UTAN Skriðdrekaf jöld á Bakústrætum Fréttir herma að hermenn standi gráir fyrir járnum við heimili Armena víðsvegar í bæj- um og borgum lýðveldisins Azer- bajdzhans í Sovétríkjunum. Flokksbroddar í Kírovabad full- yrða að Armenar flýi unnvörpum borgina. Málsvari ermsku fréttastof- unnar „Armenpress“ greindi Re- utersmanni frá því að skorist hefði í odda með Armenum og Azerum við landamæri lýðveld- anna. Þar með er ljóst að Azer- bajdzhan logar sem næst gjörvallt í þjóðernisátökum. Gennadí Gerasímov, formæl- andi utanríkisráðuneytisins í Moskvu, staðfesti í gær að skrið- drekar, bryndrekar og hermenn með alvæpni væru á róli í Bakú. Þar væri útgöngubann frá sólsetri til sólaruppkomu. „The Economist“ spáir George Bush verður forseti lít- illa sanda og lítilla sæva, 1992 verður þensluár í efnahagslífi Vesturlanda og Margrét Thatc- her mun vinna tvennar kosningar til viðbótar. Herma völur og skapanornir enska fréttaritsins „The Economist". Vikurit þetta hefur þann hátt á á ári hverju að segja fyrir um ókomna hluti. Nýja spáin er birt í síðasta tölu- blaði. „Eitt er víst og það er að heimurinn þarf alls ekki á ákveðnum og röggsömum leið- togum að halda. Til allrar ham- ingju á hann ekki von á neinum slíkum á næstunni. Fyrst George Bush sest í forsæti Bandaríkjanna og hins vestræna heims er ekkert að óttast.“ Spáhöfundarnir segja að ann- markar Bush muni draga úr spennu í alþjóðamálum og tryggja dáðlaust jafnvægi. „Og þar eð valdsherrar í Washington munu ekki eiga frumkvæði að nokkrum sköpuðum hlut er ólík- legt að nokkur skapaður hlutur gerist í millum austurs og vest- urs.“ En ritstjórar „The Economist “ gangast við því að stundum hafi sitthvað farið á annan veg en fjöl- kynngismenn vikuritsins ætluðu. Þeir biðja menn því gjalda var- huga við nýju framtíðarsýninni. Spámenn staðhæfðu eitt sinn að Elísabet II myndi taka ofan árið 1982 og víkja úr háum sessi fyrir Karli syni sínum. Ennfrem- ur þóttust þeir vita vissu sína um úrslit bandarískra forsetakosn- inga árið 1984; Walter Mondale myndi knésetja Ronald Reagan. í nýju spánni fullyrða þeir að efnhagslíf Vesturlanda muni dafna með ágætum á næsta ári. Það syrti í álinn árið eftir en árið 1992 verði allt komið í lukkunnar velstand á ný. Margrét Thatcher sigri í bresku þingkjöri árin 1991 og 1995. Hans hátign Mímí I. AfMímíl Francois Mitterrand Frakk- landsforseti sætir um þessar mundir gagnrýni þegna sinna fyrir hofmóð og skeytingarleysi um velferð alþýðu manna. Fyrrum kallaði landslýðurinn hann iðulega „frænda" en nú hermir Reuter að alvarleg breyting hafi orðið þar á; forseti sé nú einatt nefndur „Guð“ ell- egar „Fancois kóngur“ í háðung- arskyni. „Hann ríkir sem konungur af guðsnáð í hátignarveldi sem snýst eingöngu um krúnuna,“ segir Thierry nokkur Pfister sem eitt sinn hafði lífsviðurværi sitt af því að skrifa ræður fyrir sósíalista. fhaldsritið „Le Point“ lagði ný- verið 10 blaðsíður undir þessa fyrirsögn: „Mitterrand-kóngur- inn og hirðin“. Var skeytum beint til jafns að hinum háa herra og drótt hans. Gamlir háðfuglar af vinstri paðreimnum hafa hátignarstand forsetans í flimtingum. Claude Sarraute skrifar í „Le Monde“ og gerir meinta lögerfingja Loðvíks XVI að umtalsefni. „Þessir herrar hyggjast berjast til þrautar fyrir dómstólum vor- um í þeirri veiku von að einhver þeirra verði úrskurðaður Loðvík XVII. Hvílík endileysa! Það er á vitorði allrar þjóðarinnar að krúnan prýðir að guðs náð höfuð landsföður vors, hans hátignar Mímís I.“ „...er gyðingur er gyðingur.“ Höfuðrabbínar Ísraelsríkis kosta nú kapps um að ná sáttum við bandaríska gyðinga sem hafa tekið það mjög óstinnt upp að frændurnir í „landinu helga“ hyggjast þrengja mjög Iagalega merkingu orðsins gyðingur. Hafa þeir haft á orði að við sjálft liggi að þeir verði „fyrrum gyðingar" öðlist nýmælin lagagildi. Rabbínarnir sögðu þetta allt á misskilningi byggt. „Því fer fjarri að við föllumst ekki á að Um- bótagyðingar og íhaldsgyðingar séu gyðingar. Gyðingur er gyð- ingur er gyðingur,“ sagði Avra- ham Shapira á fundinum en hann er oddviti rabbína Askenazi- manna sem eiga rót að rekja til Evrópu. Forystumenn bandarískra gyð- inga héldu heimleiðis frá ísrael í gær. Voru þeir vonsviknir við brottförina og létu svo ummælt að heimshreyfing gyðinga gæti sundrast ef ísraelsmenn sæju ekki villu síns vegar hið snarasta. Vetrarhörkur á Italíu Mikið fannfergi hefur valdið vegleysum í sumum héraða Suður-Ítalíu og við liggur að blóð frjósi í æðum manna er norðan- kaldinn æðir ofan hlíðar Alpa- fjalla. Bifreiðar sitja víða fastar í snjónum í Apiliu og Calabríu í suðri en í Aldo Adige og fjalla- þorpinu Trepalle við landamærin að Sviss hefur frostið á köflum verið 23 mínusgráður á selsíus. Fregnir herma að engin sé von á sólstrokum og þíðviðri í bráð. Reuter/-ks. Dauðasveitir svokallaðar á vegum stjórnarhers Salvadors hafa undanfarið gerst athafnasamari á ný. Þeirra siður er að slengja líkum þeirra, sem þær nema á brott og drepa, einhversstaðar á almannafæri. Bush og Mið-Ameríka Stefnan verður sveigjanlegri en meginmarkmiðin þau sömu Ekki er við því að búast að stefna Bandaríkjanna gagn- vart Mið-Ameríku breytist í meg- inatriðum frá þvi sem nú er, þeg- ar George Bush flytur í Hvíta hús- ið eftir áramótin. En einhverjar áherslubreytingar kunna að verða. Reagan er hugsjónamaður á sinn hátt og leit á málin út frá þvf sjónarhorni. Eitt innilegasta áhugamál hans var að sigra hina marxísku skæruliðahreyfingu í Salvador og steypa stjórn sandin- ista í Níkaragva. Hvorugt hefur tekist, sem kunnugt er. Salvadorskir skæruliðar virðast heldur vera að magnast á ný og vígamóður níkaragvönsku kont- ranna er mjög á þrotum. En hafi Reagan litla ástæðu til að gleðjast, þegar hann lítur yfir farinn veg sinn í Mið-Ameríku- málum, þá hefur gangur málá á ríkisárum hans í þeim heimshluta enn síður verið íbúum landanna þar til fagnaðar. Lífskjör almenn- ings þar, sem allt frá komu Spán- verja þangað hafa aldrei verið góð, hafa undanfarin ár farið versnandi og eru nú að sumra mati eitthvað svipuð og var á fyrstu árum áttunda áratugar. Þar hjálpast margt að: gífurleg fólksfjölgun, stríð, óstjórn, spil- ling og sumsstaðar náttúruham- farir. Óáran og óöld í Níkaragva var verðbólgan um 1500% í ársbyrjun og er sam- kvæmt sumum heimildum miklu meiri nú. Hagvöxtur hefur þar verið minni en enginn s.l. tvö ár. Bandaríkjamenn kenna þetta stjórn sandinista, sem þeir segja óstjórn hina verstu í efna- hagsmálum. En möguleikar sandinista á að færa efna- hagsmálin hjá sér til betri vegar hafa vægast sagt verið takmark- aðir. Þeir tóku við landi í rústum eftir óstjórn Somozafjölskyld- unnar og borgarastríð og hafa síðan verið að sligast undir gífur- legum herkostnaði vegna stríðs- ins við kontrana. Það stríð hefur valdið miklu eignatjóni auk manntjóns, sem nemur nærri 29.000 manns, að sögn Níkar- agvastjórnar. Auk þess hafa Bandaríkin Níkaragva í viðskiptabanni síðan 1985 og eru með fleiri spjót úti til að koma því ríki á kné í efnahagsmálum. Með hliðsjón af því, hve öflug Banda- ríkin eru í viðskipta- og fjármál- um heimsins segir sig sjálft að það hefur ekki lítið að segja. Hondúras hefur, gegn efna- hagslegri og hernaðarlegri að- stoð, látið Bandaríkjamönnum og kontrum í té land undir bæki- stöðvar til hernaðar gegn Níkar- agva. En ekki er ástandið betra í því landi, sem jafnvel á miðamer- ískan mælikvarða hefur lengst af verið mikið fátæktarbæli. Atvinnuleysi í Hondúras er um 40%. Verst er ástandið þó að lík- indum í Salvador, þar sem tiltölu- lega fleiri höfðu það áður tiltölu- lega gott en í Hondúras og Nfkar- agva. Kolgrimmt borgarastríðið þar er nú á níunda ári og virðist um þessar mundir færast í aukana enn á ný. í því hafa um 65.000 manns verið drepnir, að sögn mannréttindasamtaka. Lífskjör- um hrakar stöðugt þarlendis og sífellt fleira fólk þar þjáist af nær- ingarskorti. Þó hafa Bandaríkin veitt Salvadorstjórn efnahagsað- stoð upp á fjóra miljarða dollara síðan 1980, og hefur ekkert ríki á þeim tíma fengið meiri efnahags- aðstoð frá Bandaríkjunum að til- tölu við fólksfjölda nema ísrael. Uggur út af „fleiri Kúbum“ Bandaríkin hafa verið áhrifa- mikil í þessum heimshluta frá því um miðja 19. öld og flestir banda- rískir stjórnmálamenn líta á það nánast sem sjálfsagðan hlut, að þau hlutist til um innanlandsmál rfkja þar og stýri þeim í farvegi í samræmi við sína hentugleika. Meðal Bandaríkjamanna er það almennt að skynja það sem óþol- andi ósvífni, ef miðamerískir valdhafar fara sínu fram í trássi við vilja Bandaríkjastjórnar. í samræmi við þetta kemur vart til greina frá almennu bandarísku sjónarmiði að sætta sig við það að ríki í Mið-Ameríku eða Vestur- Indíum taki upp stjórnarfar, sem samkvæmt þessu sjónarmiði er „kommúnismi". í því sambandi eru Bandaríkin uggandi út af sov- éskum ítökum á svæðinu og þó líklega enn frekar því að „komm- únisminn“ kunni að verða að óst- öðvandi bylgju, sem flæði ekki einungis yfir Mið-Ameríku og Vestur-Indíur, heldur og suður þaðan og jafnvel norður. í fullu samræmi við þessi við- horf hafa Bandaríkin ekki enn sætt sig við Castrostjórnina á Kúbu og þaðan af síður hefur komið til greina af þeirra hálfu að umbera „nýjar Kúbur,“ eins og Níkaragva er orðin í þeirra augum og vissar líkur eru á að Salvador verði. Kontrar duglitlir Reagan kallaði kontrana „göfugmenni á við stofnendur Bandaríkjanna." Það var sér- kennileg kurteisi við t.d. Thomas Jefferson, einn af merkustu mönnum mahnkynssögunnar. Kontrarnir hafa reynst einkar iðnir við hryðjuverk, og þau oft af sóðalegasta tagi, á óbreyttu fólki, en duglitlir til víga gegn her sandinista. Það var einkum þess- vegna, sem þing Bandaríkjanna stöðvaði efnahagsaðstoð þeirra til kontranna fyrir næstum níu mánuðum, með þeím afleiðing- um að hernaðaraðgerðir þeirra skruppu mjög saman, þótt ekki sé þeim lokið enn. Ekki er talið líklegt að Bush muni í bráð reyna að fá þingið til að samþykkja fjár- veitingar til kontranna. Þótt stefna Bandaríkjanna gagnvart Mið-Ameríku komi varla til með að breytast til muna við hús- bóndaskiptin í Hvíta húsinu, þá má ætla, með hliðsjón af því að Bush er enginn hugsjónamaður á við Reagan, að á þeim vettvangi muni nýi Bandaríkjaforsetinn sýna af sér meira raunsæi og sveigjanleika en fyrirrennarinn. Það kemur trúlega t.d. til greina að Bush reyni að fá sandinista til að veita kontrum og/eða öðrum , níkaragvönskum stjórnarand- stæðingum hlutdeild í völdum þarlendis, gegn ívilnunum eins og afléttingu viðskiptabannsins og jafnvel efnahagsaðstoð. í Salvador hafa Bandaríkja- menn, vegna álits síns á alþjóða- vettvangi, reynt að styðja við bakið á tiltölulega hófsömum og lýðræðissinnuðum aðilum meðal stjórnarliða, og því heldur Bush að líkindum áfram. En þar kann að reynast erfitt um vik, því að þessir hófsömu Salvadorar eru sundraðir og harðlínumenn á hægri kantinum eflast að sama skapi. Þar að auki gildir það um Salvador og fleiri Mið- Ameríkuríki að líklegt er að versnandi lífskjör leiði til þess að róttækar vinstrihreyfingar eflist þar að fylgi. Það kynni því svo að fara að Bush yrði ekki síður fyrir vonbrigðum með Mið-Ameríku en fyrirrennari hans á forseta- stóli. Dagur Þorlcifsson. 8 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 25. nóvember 1988

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.