Þjóðviljinn - 03.02.1989, Blaðsíða 17

og geymdi þær í garðinum sínum.
Og þar eru þau ennþá, eilíflega
ástfangin - að minnsta kosti karl-
inn!
í húsunum í kring bjó fátækt
fólk, flest svart. Við hliðina á
okkur bjuggu ung hjón með sex
börn. Hann var atvinnulaus, hún
seldi kex í stykkjatali. Þarna er
allt selt í stykkjatali og margir
stunda smásölu heima hjá sér.
Við vorum eins og ríka fólkið í
hverfinu, að minnsta kosti þegar
námslánin komu eða vinnu var að
hafa, og fólk kom til okkar ef það
vantaði aura. Við vorum líka
spennandi fólk og krakkarnir
sóttu til okkar. Svo fóru þau að
koma kvöld eftir kvöld á mat-
málstíma og hæla lyktinni úr pott-
unum hjá okkur. Þá var lítið til
heima hjá þeim og við gáfum
þeim með okkur. Þarna er líka til
siðs að senda disk með mat milli
húsa til að smakka og það gerð-
um við. Inn á milli vorum við
skítblönk, það er erfitt að lifa á
námslánum, og þá fengum við að
taka út úr smásölunum upp á krít.
Okkur var sagt þegar við flutt-
um að við yrðum að passa okkur
á að skilja húsið aldrei eftir autt
vegna þess að grannarnir myndu
stela öllu steini léttara, en það var
öðru nær. Við urðum aldrei fyrir
neinu nema elskulegheitum.“
Svartigaldur
Sigga heldur áfram að rifja upp
litríkar sögur af nágrönnunum
með innskotum frá Cheo:
„f húsinu hinum megin við
okkur bjó gömul kona með dótt-
urdóttur sinni. Svo hvarf dóttur-
dóttirin og grannarnir tóku þá
gömlu að sér, færðu henni mat og
þrifu hana, þangað til hún flutti
til dóttur sinnar um tíma og leigði
slátrara húsið, stórum svertingja.
Hann sagði okkur frá því að kon-
an háns hefði farið frá honum
með son þeirra og tekið saman
við annan mann og þótti það af-
leitt. Þegar hún kom í heimsókn
urðu heilmikil læti, slagsmál og
hávaði.
Eitt kvöldið kemur hann og
spyr hvort ég geti útvegað honum
vax. Éggat það ekki, en einhverj-
um dögum síðar erum við að
koma heim þegar við finnum ein-
kennilega sviðalykt, og nokkru
eftir það flytur konan til slátrar-
ans aftur. Allt í lukkunnar vel-
standi. Svo flytur gamla konan
heim aftur og slátrarahjónin
burt, og skömmu seinna er Cheo
að loka fyrir vatnið í garðinum
hjá henni til að það renni til okk-
ar þegar hann rekst á trébox á
stærð við skókassa og allt sviðið
að utan. Þegar hann lítur ofan í
kassann sér hann dúkku, vax-
dúkku í karlmannslíki með nagla
í heila, hjarta, maga og kynfær-
um. Þetta var vúdúdúkka og aft-
an á henni var taupjatla, trúlega
úr fötum mannsins sem kona
slátrarans hélt við. Þetta hafði
slátrarinn búið til og brennt - og
greinilega losnað við keppinaut-
inn því konan var komin til hans
aftur!
Jafnvel upplýst fólk er smeykt
við vúdú í Colombíu."
Listir og
menntun
Hvernig var skólinn þinn,
Sigga?
„Byggingin sjálf er mjög falleg.
Hún er í garnla bænum og var
fyrst reist sem klaustur, síðan var
húsið notað sem fangelsi, svo sem
geðveikrahæli og loks mynd-
listarskóli. Afar eðlileg þróun!
Þetta er fátækur skóli að borðum
og stólum en ágætur, góðir kenn-
arar og ýmsir listamenn fengnir
til að koma og flytja fyrirlestra.
Alltaf boðið upp á eitthvað nýtt.
Og svo fékk maður að vinna við
það sem maður vildi.“
Colombía er land Gabríels
García Marquez sem Islendingar
halda mikið upp á. Er hann vin-
sæli í heimalandi sínu?
„Já,“ svarar Cheo, „og það er
dálítið skrítið af því að venjulega
kann fólk í Colombíu ekki að
meta listamennina sína. En fólk
er hrifið af honum og fær aldrei
nóg af honum. Hann bjó lengi í
Cartagena og skrifaði þar. Ástin
á tímum kólerunnar gerist í Cart-
agena og borgin er auðþekkjan-
leg í sögunni. En Marquez er ekki
fæddur þar, hann er frá þorpinu
Aracataca sem er fyrirmynd
Macondo. Það er í bananahéruð-
unum, við rætur Sierra Nevada
fjallanna, í á að giska fjögurra
tíma bílferð frá Cartagena."
Er mikið ólæsi í Colombíu?
„Margir fá litla sem enga skóla-
menntun," segir Cheo, „það fer
eftir stéttum. Fólk verður að
borga fyrir alla skólagöngu, líka í
grunnskóla. Til dæmis fékk bara
ein stelpan í barnahópnum við
hliðina á okkur að fara í skóla.
Já, ólæsi er mikið,“ heldur
hann áfram, „ég veit ekki hversu
mikið en meirihluti barna til
sveita kemur aldrei í skóla. Indí-
ánarnir í sveitahéruðunum reyna
sumir að sjá sjálfir um menntun
barna sinna núna. Til dæmis sáu
hettumunkar um það áður í Si-
erra Nevada, tóku börnin meira
og minna með valdi, bönnuðu
þeim að tala tungu sína og ganga í
sínum eigin fötum. Fyrir nokkr-
um árum tóku indíánarnir þar til
sinna ráða, yfirtóku skólahúsin,
ráku munkana burtu og fengu
málfræðinga til að búa til ritmál
úr indíánamálunum. Svo voru
haldin námskeið fyrir innfædda
kennara svo að þeir gætu kennt
börnunum á eigin máli. Þetta var
stórmerkilegt framtak.
Yfirvöld hafa undanfarið reynt
að gera átak til að kenna fólki að
lesa, en það þýðir ekkert vegna
þess hvað fólk er fátækt. Börnin
verða að hjálpa til við að vinna
fyrir heimilunum, fólk má ekki
við því að senda þau í skóla. Og
yfirvöld gera ekkert í raun og
veru til að breyta því.“
Er Colombía þá fátækt land?
„Nei,“ segir Cheo með
áherslu. „Colombía er geysistórt
land og á mikil auðævi. Málma í
jörðu, gull, smaragða, kol, olíu
og svo allan gróðurinn. Loftslag
er margbreytilegt, þarna eru há
fjöll, víðar sléttur, regnskógar.
Én við vorum lengi nýlenda og
erum það í rauninni ennþá, því
arður af öllum okkar auði rennur
til Bandaríkjanna. Fjölþjóða-
hringarnir ráða lögum og lofum.
Til dæmis fáum við sjaldnast að
kaupa ekta colombískt kaffi sjálf
af því það fer allt úr landi, við
fáum bara undanrennuna. Bæði
varan og auðurinn fara úr landi.“
Borgarastyrjöld
Hins vegar var erfitt fyrir þig
að kornast úr landi, Cheo, hvern-
ig stóð á því?
„Ríkisstjórnin vill ekki missa
unga herskylda menn úr landi,
því það er eiginlega borgarastyrj-
öld í Colombíu, milli skærulið-
anna, kókaín-mafíunnar, hersins
og liðsveita ríkisstjórnarinnar.
Þessir aðilar geta gert samkomu-
lag sín á milli um tíma, til dæmis
geta skæruliðarnir unnið með
kókaín-mafíunni á einu svæði,
svo getur mafían gert samkomu-
lag við herinn til að ryðja skæru-
liðunum burt og svo framvegis.
Ástandið er víða hryllilegt. Vinir
okkar urðu til dæmis að flýja frá
svæði þar sem skæruliðar og her
börðust í blóðugum bardögum.
Og bróðir minn sem hefur starfað
sem læknir upp til sveita þurfti oft
að fara milli stríðandi fylkinga,
fara yfir „landamærirí' milli
þeirra. Þá fékk hann merki frá
báðum sem eins konar passa,
kannski hnífrispu frá skæruliðun-
um og stimpil á handlegginn frá
hernum. Svo sýndi hann við-
eigandi merki á ferðum sínum.
Ekki er málið heldur svo ein-
falt að hóparnir séu heilsteyptir,
kókaín-mafían logar í innbyrðis
deilum og verða ýmsir hópar ofan
á hverju sinni. Enda eru ofboðs-
legirfjármuniríþessu, stóru kók-
aínfjölskyldurnar eiga heilu saf-
arígarðana bara fyrir sig. Og
spara ekki múturnar til yfirvalda
til að fá að versla í friði.“
Urðuð þið vör við þetta stríðsá-
stand í Cartagena?
„Nei,“ segir Sigga, „Cartagena
er túristaborg og allt gert til að
halda henni utan við þetta. En
ástandið er siðspillandi, það er
algert stjórnleysi í landinu í raun
og veru. Menn komast upp með
allt, og fasisminn ríður í hlað.
Venjulegir borgarar eru farnir að
taka sig saman og mynda
„hreinsunarsveitir" sem fara um
á nóttunni og myrða betlara,
homma og aðra sem þykja óæski-
legir. Það er sprottin upp ný stétt
í landinu sem er leigumorðingjar:
maður getur leigt sér morðingja.
Verðið fer eftir því hvað maður-
inn er mikilvægur sem þú vilt
drepa, en venjulegt gjald er tíu
dollarar - fimmhundruðkall!
Kannski til að kála nágrannanum
sem fer í taugarnar á þér.“
„Ástandið er hræðilegt," held-
ur Cheo áfram. „Á hverjum degi
finnast lík af fólki sem hefur verið
pyntað og skotið og þýðir ekkert
að tala við lögregluna því það er
vísast lögreglan sem kom fólkinu
fyrir kattarnef. Maður er skít-
hræddur við lögregluna. Ef mað-
ur er á ferli á kvöldin getur löggan
tekið mann og gert við mann það
sem henni sýnist, því það er hern-
aðarástand í landinu. Síðasti
maður sem ég spyrði til vegar að
næturlagi væri lögga!“
Nú eruð þið komin til Islands
eftir tveggja ára dvöl í Colombíu;
ætlið þið aftur þangað?
Cheo verður fyrri til svars:
„Nei, það er ekki á áætluninni í
bráð.“
„En þrátt fyrir ástandið er Col-
ombía yndislegt land,“ heldur
Sigga áfram. „Ég vildi fús fara
aftur. Fólkið er gott og landið er
fagurt.“
Er von til að ástandið breytist?
„Það breytist fyrst til hins
verra,“ segir Cheo. „Ríkisstjórn-
in er orðin svo hrædd að hún
bregst við með því að terrorísera
fólk, skelfa úr því líftóruna með
ofbeldisverkum af handahófi.“
Er hún ekki kosin?
„Jú, svo á að heita. En at-
kvæðin eru keypt og kjósendur
kjósa með því að gefa sig fram á
kosningaskrifstofum þeirra sem
kaupa þá, svo að ekki eru þetta
beint lýðræðislegar kosningar!
Og fólk kýs náttúrlega þann sem
borgar best fyrir atkvæðið. Þró-
unin verður sjálfsagt svipuð og í
Chile, herinn tekur völdin.“
Eiga skæruliðarnir einhverja
möguleika til áhrifa?
„Þeir skiptast í marga hópa
sem jafnvel berjast innbyrðis -
eða geta að minnsta kosti ekki
komist að samkomulagi. Það
veikir að sjálfsögðu baráttu
þeirra. Bandaríkin hafa sent
menn og vopn til að reyna að ráða
niðurlögum þeirra, en nú vill
ríkisstjórnin taka upp viðræður
við þá. Hún hefur að vísu reynt
það áður, þá bauð hún skærulið-
um að mynda löglegan
stjórnmálaflokk. Einn hópur tók
boðinu, en á skömmum tíma
voru allir helstu menn í hópnum
myrtir. Síðustu morðin voru
framin fyrir fáeinum vikum þegar
vinstri sinnuð kona var kosin bæj-
arstjóri í litlum bæ í bananahér-
uðunum. Á sólríkum degi óku
þrír jeppar inn í þorpið, fullir af
vopnuðum mönnum sem skutu á
allt kvikt og drápu fimmtíu
manns. Her og lögregla á staðn-
um hreyfðu hvorki hönd né fót.
Þetta er nærri því daglegt brauð -
sjö hér, tveir þar, fjórtán hér,
tuttugu þar.“
Og hafið þið von um að þetta
lagist einhvcrn tíma?
Þau svara mér bæði: „Nei,
eiginlega ekki. Þetta er spurning
um menntun, um hugsunarhátt.
Fólk er orðið vant þessu, það er
hjálparvana gagnvart ofríkinu.
Það hefur sætt sig við það, og
meðan svo er breytist ekki neitt.
SA
...en Cheo málar litsterkar erótískar myndir. Þau halda fyrstu samsýningu sína á Akranesi um páska.
Föstudagur 3. febrúar 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 17