Þjóðviljinn - 03.02.1989, Blaðsíða 27

KYNLÍF
JÓNA INGIBJÖRG JÓNSDÓniR
Hvernig elska ég?
{ síðasta pistli fjallaði ég um
hinar ýmsu „ástartegundir" sem
fyrirfinnast: Eros (rómantísk,
blind ást), Agape (fórnfús ást),
Philia (vinarást) og Storge
(óskilyrt væntumþykju ást).
Fleiri tegundir eru til eins og Lu-
dus (ást sem hobbý) og Pragma
(praktísk ást) en líklega upplifa
flestir allar þessar tegundir ein-
hvern tímann. Að rata hinn
gullna meðalveg krefst heilmik-
illar reynslu og sjálfsskoðunar;
hvernig elska ég og hvernig vil ég
elska?
Tilveruást
En hvernig elskar þú? Er hægt
að hafa sérstakan „ástarstíl" líkt
og maður hefur ákveðinn stjórn-
unarstfl? Mannúðarsálfræðingur-
inn Abraham Maslow rannsakaði
fyrir rúmlega tuttugu árum fyrir-
brigðið „sjálfsbirtingu" („Self-
actualization“) en þannig líður
fólki sem hefur öðlast heilmikinn
þroska á sjálfum sér og í sam-
skiptum við aðra. Ást milli
tveggja slíkra einstaklinga kallaði
hann tilveruást (T-ást). Sú ást
einkennist af óskilyrtri ást til
hvors annars. Hjá T-elskendum
ber lítið á afbrýðisemi, þeir eru
ekki háðir hvor öðrum heldur ber
mikið á sjálfstæðishvöt í sam-
bandinu. Ef þú hefur T-ástarstfl
elskar þú hinn aðilann þannig að
hann þroskist á því og þú fagnar
hverju því skrefi sem maki þinn
nær að taka hvort sem það er í
einkalífinu, vinnu eða annars-
staðar. T-elskendur kunna að
halda sjálfstæði sínu um leið og
þeir meta verðleika hvors annars.
Maslow áleit að T-ást væri mun
heilbrigðari og hjálpaði mikið
frekar til við að öðlast sjálfsbirt-
ingu heldur en H-ást (háð eða
skilyrt ást). H-ást ríkir milli
tveggja einstaklinga vegna þess
að þeim finnst þeir fullnægja
þörfum hvors annars. „Ég hef
þörf fyrir þig - ég er háð þér“-ást
stuðlar meðal annars að afbrýði-
semi og kemur í veg fyrir að fólk
þroskist að mati Maslows.
Sníkjulífs-
elskendur
Sálgreinandinn Eric Fromm
sem gaf út bókina „Listin að
elska“ segir, svipað og Maslow,
að það séu aðallega til tvenns-
konar ástarstflar: óþroskuð ást og
þroskuð ást, óþroskuð ást er ást
milli einstaklinga sem lifa eins-
konar sníkjulífi á hvor öðrum.
Sníkjulífselskendur eru svo háðir
hvor öðrum að hvorugur gæti
lifað án hins. f þroskaðri ást hins
vegar upplifir maður einingu en
nær einnig að viðhalda og þróa
einstaklingseðli sitt. Þroskuð ást
einkennist af virðingu, ábyrgð,
umhyggju og þekkingu á þeim
sem maður elskar. Ást er list sem
hver og einn verður að læra og
æfa. Fromm segir ennfremur að
ást sé eitthvað sem maður gerir
en ekki ástand. Þá segði maður
ekki „Ég er ástfanginn" heldur
„Ég elska“. Atferli manns er það
sem skiptir máli.
Ræktaðu
sjálfan þig
En hvaða gagn er að vita af
hinum ýmsu ástartegundum og
ástarstflum? Við höfum flestöll
heyrt þetta einhverntímann: „Þú
elskar mig ekki“ eða „Þú elskar
mig ekki nóg“. Kannski er það
ekki málið heldur ólíkur ástarstfll
hvers og eins. Það sem einum
finnst vera sönn ást af sinni hálfu
upplifir hinn sem sníkjulíf. Hún
vill tilfinningasamband (Storge)
en hann vill leika sér (Ludus) -
þeirra ástarstfll er ólíkur. Lang-
æskilegast er að vera í sambandi
með einhverjum sem elskar svip-
að og maður sjálfur. Auðveldasta
leiðin til þess að komast í slíkt
samband er að rækta þá eigin-
leika í sjálfum sér sem maður vill
finna í öðrum. Ef þú vilt komast í
gott tilfinningalegt samband
þarftu að rækta með þér þá eigin-
leika sem nauðsynlegir eru fyrir
tilfinningaleg sambönd s.s.
traust, kærleika, hreinskilni,
kjark og virðingu.
Karpov er of erfiður
Eftir sigurinn í þriðju skákinni þarf Anatolíj aðeins einn vinning úr þremur skákum
Frá Helga Ólafssyni í Seattle
Aðstaða Jóhanns Hjartarsonar
er nú orðin harla vonlítil eftir
ófarirnar í þriðju skákinni. Karp-
ov gernýtti ónákvæman 23. leik
Jóhanns og jók forskot sitt í ein-
víginu. Hann þarf aðeins einn
vinning úr þremur skákum til að
innsigla sigur sinn, og ætti undir
flestum kringumstæðum að eiga
auðvelt með að fylgja þessari
byrjun eftir.
Taflmennska Jóhanns olli von-
brigðum. Hann byggði upp góða
stöðu og var greinilega stað-
ráðinn í að jafna metin. Hann var
ágætlega undir byrjun Karpovs
búinn, hafði margsinnis teflt
þannig áður gegn Nigel Short
með góðum árangri en nú brást
honum bogalistin.
Fannfergi gerði mótshöldurum
gramt í gerði og örfáir áhorfend-
ur mættu til leiks. Naprir vindar
blása frá Alaska og þar fer frostið
niður í 50 stig á Celsíus. Þetta
myndi sennilega kallast hunds-
lappadrífa heima á íslandi en hér
í Seattle var lýst yfir neyðar-
ástandi. Mörg hundruð árekstrar
út um borg og bý settu svip á frétt-
ir fjölmiðla. Að meðaltali snjóar
tvo daga á ári í Seattle, og elstu
menn þóttust vart muna annað
eins. Sá frægi liðsstjóri, John
Donaldsson, sagði að ekki hefði
snjóað svo hrikalega í meira en 20
ár.
Af öðrum einvígjum berast
þær fréttir að allt sé í járnum hjá
Júsúpov og Spraggett í Québec.
Að loknum sjö skákum er staðan
y/i-.VA. Eftir sex skákir var jafnt
en Spraggett komst yfir með sigri
í annarri skák. Þá hafa tvær
skákir verið tefldar hjá Portisch
og Timman í Antwerpen. Þeir
gerðu jafntefli í 2. skákinni en sú
fyrsta fór í bið og hefur Timman
betri stöðu.
Fjórða skák Jóhanns og Karp-
ovs verður tefld á laugardaginn
og hefur Karpov hvítt. Margir
eru sjálfsagt búnir að afskrifa Jó-
hann en það er of snemmt. Að-
staða Korchnois var ekki glæsileg
í Saint John í fyrra en hann jafn-
aði með tveim sigrum í röð.
3. einvígisskák:
Jóhann Hjartarson - Anatolíj
Karpov
Spænskur leikur
1. e4-e5
2. RO-Rc6
3. Bb5-a6
4. Ba4-Rf6
5. 0-0-Be7
6. Hel
Jóhann endurtekur ekki hið
óvænta framhald í fyrstu skák-
inni, 6. Bxc6.
6. ..b5
7. Bb3-d6
8. C3-0-0
9. h3-He8
10. d4-Bb7
Þetta afbrigði er stundum
kennt við Zaitzov, helsta aðstoð-
armann Karpovs hin síðari ár.
Fáir leikir hafa verið lengur í
vopnabúri Karpovs, og m.a.
tefldu þeir Jóhann þannig í Dubai
1986.
11. Rbd2-Bf8
12. a3
I skák þeirra á ólympíumótin-
um í Dubai 1986 lék Jóhann 12.
a4 sem á þeim tíma var talinn
skarpasti leikurinn í stöðunni.
Framhaldið varð: 12. ..h6 13.
Bc2-Hb8 með flókinni baráttu.
Niðurstaðan varð jafntefli eftir
73 leiki.
12. ..h6
13. Bc2-Rb8
Þessa riddaratilfærslu þekkja
menn úr Breyer-afbrigðinu, sem
kemur upp eftir 9. ..Rb8, sbr.
eina stórkostlegustu viðureign
Fischers og Spasskís í Reykjavík
1972, 10. einvígisskákina.
14. b4-Rbd7
15. Bb2-a5
Jóhann þekkir þessa byrjun
vel. Hann hefur teflt þannig
þrisvar gegn Nigel Short. Leikur
Karpovs er sennilega nýr af nál-
inni og án efa undirbúinn sérstak-
lega fyrir þetta einvígi.
16. Bd3-c6
17. Rb3-axb4
Tíminn: Jóhann 50 mínútur -
Karpov 10 mínútur.
18. cxb4-exd4
19. Rfxd4
Karpov leitast við að
gersneyða stöðuna öllu lífi með
uppskiptum og sigla þannig fleyi
sínu í jafnteflishöfn. 19. leikur
Jóhanns er vitaskuld sá eðlileg-
asti í stöðunni en gefur varla
mikið í aðra hönd. Þess vegna
kom sterklega til greina að skjóta
inn 19. Ra5!? sem nánast knýr
Karpov til að fórna skiptamun:
19. ..Hxa5 20. bxa5-c5 21. Bxb5-
Bxe4 og geysilega flókin staða er
komin upp. Svartur hefur vissu-
lega bætur fyrir skiptamuninn en
eftir t.d. 22. a6 hefur hvítur
allgóð færi og snörp barátta er
framundan. Það kann að vera að
Jóhann hafi verið undir áhrifum
síðustu skákar, en þá fórnaði
Karpov skiptamun með góðum
árangri. Þess ber að geta að tíma-
notkun Karpovs benti til þess að
fátt hafi komið honum á óvart og
skiptamunsfórnin kann að hafa
verið rannsökuð ofaní kjölinn í
herbúðum hans.
19. ..c5
Leiðir til enn frekari upp-
skipta.
20. bxc5
Hinn möguleikinn var vita- ’
skuld 20. Rxb5 en Jóhanni hefur
vart geðjast að stórfelldum upp-
skiptum: 20. ,.cxb4 21. axb4-
Hxal 22. Bxal (eða 22. Dxal)-
Bxe4 með jafnri stöðu.
20. ..dxc5
21. Rxb5-Rxe4
Karpov var geysilega lengi að
ákveða hvernig hann ætlaði að
endurheimta peðið og þegar
hann loks drap með riddara var
Jóhann með heldur betri tíma.
Hv.: 1.05 Sv.: 1.10.
22. Dc2?!
Hér átti Jóhann mun sterkari
leik, 22. Df3!, og aðstaða svarts
er allt annað en auðveld. 22.
..Rd6 strandar á 23. Hxe8 og
hvítur vinnur mann! Best virðist
22. ..Hb8,hugsanlegaeinileikur-
inn en eftir 23. Df4 hefur hvítur
sterka pressu, til dæmis23. ..Dg5
24. Dxg5-Rxg6 25. a4 ásamt -Ra5
o.s.frv.
22. ..Rdf6
23. Rc3??
Hér missir Jóhann þráðinn.
Þetta er tvímælalaust afar slakur
leikur og óvæntur því Jóhann átti
kost á ágætum leikjum sem hefðu
tryggt honum örlítið betra tafl.
Helsti galli leiksins er sá að hvítur
hörfar með vel staðsettan riddara
og menn hans hrúgast á drottn-
ingarvænginn. Kóngsmegin er
staða hans hinsvegar veik og
Karpov nýtir alla möguleika sína
þar út í ystu æsar. Eftir 23. a4 eða
23. He3 með hugmyndinni 24.
Hael og hvítur hefur örlítið þægi-
legra tafl í báðum tilvikum.
23. ..Rg5!
Þessi leikur kom að bragði og
nú var Jóhann kominn í vægt
tímahrak. Svartur hefur náð að
hrifsa til sín öflugt frumkvæði
vegna alls kyns hótana á kóngs-
vængnum.
24. Bb5
í raun og veru er afar erftitt að
finna haldgóða varnaráætlun
fyrir hvítan. Jóhann vill með
þessum leik hindra aðgang svarts
að d7-reitnum. Það er hinsvegar
spurning hvort 24. Bfl strax hefði
ekki verið betra.
24. ..Hxel+
25. Hxel-Dc7
Svartur hótar nú 26. ..Bxg2!
o.s.frv.
26. Bfl-Dc6
27. He3-Bd6
Hótar 28. ..Bf4 28. Df5 stoðar
lítt vegna 28. ,.g6! 29. Dxf6-
Bh2+ og vinnur drottninguna.
Þá strandar 28. Re2 á 28. Rd5
með myljandi hótunum.
28. h4-Re6
29. Rdl-Rg4
30. Hxe6
Jóhanni hefur sést yfir einfald-
an svarleik Karpovs. Hugmynd
hans byggist á 30. ..fxe6 31. Dg6
með gagnfærum þótt svartur
haldi velli eftir 31. ..Re5 32.
Dxe6+-Rf7 o.s.frv. Skást var
e.t.v. 30. Hh3 t.d. 30. ,.Rf4 31.
Hg3 og svartur á engan rakinn
vinning í stöðunni.
30. ..Bh2+!
31. Khl-Dxe6
32. 13
Eða 32. Rxc5-Del! 33. De2-
Dxdl og vinnur.
32. ..Del
Jóhann gafst upp vegna 33.
fxg4-Dxh4 34. Rf2-Bg3+ 35.
Rh3-Dxh3+! og mátar.
Snögg umskipti og nú er staðan
orðin erfið: Karpov 2Vi- Jóhann
Vl.
SKÁK
HELGI
ÓLAFSSON
Föstudagur 3. febrúar 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 27