Þjóðviljinn - 17.02.1989, Blaðsíða 12

DAGUR
Kissinger kominn
á kreik á ný
Tillögur sem hann kvað hafa lagt fyrir Bandaríkjastjórn fela
í sér viðleitni til að aftur sé horfið til þess tímabils samráðs er
heimurinn bjó við frá Waterloo til Sarajevo
Haft er eftir heimildum, sem
kallaðar eru áreiðanlegar, að
Henry A. Kissinger, er á sínum
tíma var svipmestur manna í
bandariskum og alþjóðlegum
stjórnmálum, hafi lagt fram til-
lögur, sem senniiegt sé að stjórn
Bush muni taka til alvarlegrar at-
hugunar viðvíkjandi samskiptum
við Sovétríkin. A stjórnarárum
Carters og Reagans má segja að
Kissinger hafí verið að mestu úti í
kuldanum, pólitískt séð, en á því
virðist vera orðin breyting síðan
Bush tók við.
Kissinger, þýskur gyðingur
sem flýði föðurland sitt undan
nasistum, var maður Nixons frá
því að hann varð ráðgjafi hans í
kosningabaráttunni fyrir forset-
akosningarnar 1968. 1969-73,
eða mestalla forsetatíð Nixons,
þjónaði hann honum sem sér-
legur ráðunautur um þjóðarör-
yggismál og var utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna síðustu el-
lefu mánuði stjórnartíðar Nixons
og alla stjórnartíð Fords forseta,
eða 29 mánuði. Að engum utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna hef-
ur svo sópað sem Kissinger.
Ráðstefna sem
dansaði — og komst
fetið
Kissinger hefur þótt flókinn
sem persónuleiki, hörkutól og
Frá menntamálaráðuneytinu:
Lausar stöður við framhaldsskóla.
Að Vélskóla íslands vantar mann til að annast umsjón og viðgerðir
raftækja í skólanum. Viðkomandi þarf að hafa rafvirkja- eða raf-
eindamenntun.
Umsóknir ásamt upplýsingum um menntun og fyrri störf sendist
menntamálaráðuneytinu, Hverfisgötu 6, 150 Reykjavík fyrir 1.
mars.
Menntamálaráðuneytið
Umsjónarmann vantar
til að sjá um rekstur sundlaugar og félagsheimil-
is. Þekking og reynsla í stjórnun og rekstri
æskileg.
Skriflegum umsóknum skal skila með upplýsing-
um um menntun og fyrri störf á skrifstofu
Biskupstungnahrepps í Aratungu 801 Selfoss
fyrir 4. mars nk.
Upplýsingar um starfið gefur Gísli í síma 98-
68931 milli kl. 9 og 11 fyrir hádegi.
Auglýsið í
Nýju Helgarblaði
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi
Sveinbjörn Berentsson
Túngötu 1, Sandgerði
er lést 6. febrúar, verður jarðsunginn frá Hvalsneskirkju
laugardaginn 18. febrúar kl. 14.00.
Blóm vinsamlegast afþökkuð. Þeir sem vildu minnast hans
vinsamlegast láti líknarstofnanir njóta þess.
Hólmfríður Björnsdóttir
börn, tengdabörn og barnabörn
Metternich fursti, utanríkisráð-
herra og ríkiskanslari Austurríkis
- fyrirmynd Kissingers öllum öðr-
um fremur.
jafnvel ofsafenginn öðrum þræði,
hégómagjam en einnig kaldrifj-
aður og raunsær skynsemis-
hyggjumaður. Mikla hæfileika
hans og þekkingu á sögu og
stjórnmálum að því skapi dregur
enginn í efa. Aðaláhugamál hans
í sögunni em Vínarfundurinn
1814-15 og það tímabil Evrópu-
sögu er hófst með þeirri ráð-
stefnu. Samningsumleitanir þar,
sem fram fóm með því markmiði
að endurskipuleggja Evrópu eftir
frönsku byltinguna og Napó-
leonsstríðin, þóttu ganga hægt,
og skæðar tungur höfðu fyrir satt
að stórhöfðingjar þeir, sem réðu
þá ráðum sínum í Vín, hugsuðu
meira um að skemmta sér en að
ná viðhlítandi samkomulagi.
Ráðstefnan dansar en kemst ekki
fetið, var sagt.
Vínarfundurinn bar engu að
síður um síðir þann árangur, að
með honum hófst tímabil tiltölu-
lega mikils friðar og samráðs
stórvelda. Til þessa lágu ýmsar
ástæður, meðal annars sú við-
leitni að bæla niður hugsjónir
tengdar frönsku byltingunni, en
einnig réði hér rniklu mikil þreyta
eftir nærri samfellt stórstríð í 23
ár. í tæpa öld á eftir var um að
ræða með stórveldum álfunnar
meira eða minna meðvitað
samráð um að halda frið sín á
milli eða að minnsta kosti að
hindra að stríð, ef þau brytust út,
breiddust út eða yrðu langdregin.
Evrópukonsertinn var það
samráð kallað.
Tiltölulega lítil stríö
Stríð voru að vísu í Evrópu
annað veifið á þessu tímabili, þar
á meðal nokkur á milli stórvelda
(Krímstríð Breta og Frakka við
Rússa 1854-56, stríð Frakka og
Austurríkismanna 1859, stríð
Austurríkismanna og Prússa
1866, fransk-þýska stríðið 1870-
71), en þau voru öll staðbundin,
stóðu fremur stutt og urðu því
hvergi nærri svo skaðleg sem
Napóleonsstríðin, hvað þá
heimsstyrjaldirnar tvær á öldinni
okkar. Grundvallaratriði á bak
Kissinger og Gromykó skála - tveir raunsæir stjórnmálarefir og gædd-
ir yfirburða þekkingu á alþjóðastjórnmálum.
við þetta var að á þessu tímabili
skiptust stórveldin ekki í tvær
andstæðar fylkingar, bólgnar af
tortryggni hvor gegn annarri,
eins og verið hafði á tímum
frönsku byltingarinnar og Napó-
leons, þegar Frakkland leitaðist
við að ná drottnunaraðstöðu í
Evrópu í andstöðu við önnur
stórveldi þar.
Evrópukonsertinn tók að
trosna á síðasta áratugi 19. aldar,
er stórveldi álfunnar tóku að
skiptast í tvær fylkingar, annars-
vegar Þýskaland og Austur-
ríki-Ungverjaland og hinsvegar
Frakkland, Rússland og Bret-
land. Bandalög þessi voru að vísu
hvergi nærri svo rækilega saman
bræddar heildir sem Nató og Var-
sjárbandalagið hafa verið og tor-
tryggnin þeirra á milli varla eins
svæsin, en hún var þó nógu mikil
til að grafa undan því fyrirkomu-
lagi samráðs, er tryggt hafði álf-
unni tiltölulega mikinn frið allt
frá orrustunni við Waterloo. Nið-
urstaðan varð að deila Austurrík-
is-Ungverjalands og Serbíu út af
morðinu á ríkiserfingja fyrr-
nefnda ríkisins í Sarajevo leiddi
til þess að stórveldin ösnuðust öll
með tölu út í stórstyrjöld, sem
ekkert þeirra óskaði eftir. Til-
tölulega auðvelt hefði átt að vera
að komast hjá þeirri sóðalegu
stórslátrun ef samráðsandi
Evrópukonsertsins hefði enn ver-
ið við lýði 1914.
Fyrirmyndir
Kissingers og fferill
Kissinger, Evrópumaður af
ættstofni, sem varð einstaklega
illa úti af völdum villimennsku
þeirrar, er losnaði úr læðingi er
Evrópukonsertinn brast, hefur
lengi haft það sem markmið að
innleiða á ný samráðsandann,
sem sveif yfir pólitískum vötnum
heimsins frá siagnum við Water-
loo til banaskotanna í Sarajevo.
Sem prófessor við Harvardhá-
skóla 1958-71 lagði hann stund á
rannsóknir á sögu Vínarfundar-
ins og þeirra sem þar réðu mestu
um gang mála, Castlereagh vísi-
greifa, Metternich, Talleyrand.
Allir voru þeir sérstæðir menn,
mótsagnakenndir og gallaðir
(Napóleon kallaði eitt sinn þann
síðastnefnda „skít í silkisokk-
um“), en jafnframt hæfileika-
menn og yfirvegaðir skynsemdar-
menn í alþjóðastjórnmálum. Um
menn Vínarfundarins og þeirra
starf hafði Kissinger þegar 1957
sent frá sér bók, A World Restor-
ed (Heimur endurreistur). Þeir
hafa verið og eru hans fyrirmynd-
ir.
f samræmi við þetta varð ferill
Kissingers meðan hann stjórnaði
utanríkismálum Bandaríkjanna
fyrir þá Nixon og Ford. Honum
var það að þakka öllum öðrum
einstaklingum fremur að endir
var bundinn á tímabil svæsins
fjandskapar Bandaríkjanna og
Kína með heimsókn Nixons til
Peking 1972 og hann átti einnig
drjúgan þátt í bættum sam-
skiptum risaveldanna á stjórnar-
árum Nixons. í augum tortrygg-
innar sovéskrar forustu Brez-
hnevstímans var kalt raunsæi
Kissingers og praktískur þanka-
gangur mikil framför frá kalda-
stríðsstífni Dullesar og hugsjóna-
ræðum Kennedys.
Kalda stríöiö síöara
Það stóð ekki heldur á því að
samkomulag risaveldanna
versnaði á ný, eftir að hugsjón-
irnar komust aftur á kreik í
Bandaríkjastjórn með tali Cart-
ers um mannréttindi og Reagans
um Sovétríkin sem „heimsveldi
hins illa“ í krossfara- og Stjörn-
ustríðsanda. Það ásamt með
innrás Sovétmanna í Afganistan
leiddi til „kalda stríðsins síðara",
eins og nú er farið að kalla það.
Hvorugur nýnefndra Banda-
ríkjaforseta kærði sig um þjón-
ustu Kissingers, enda var hann
ekki af þeirra sauðahúsum í and-
anum. Hann á hinsvegar meiri
samleið með Bush og hans
mönnum, sem a.m.k sumir hverj-
ir eru líkiegir til að láta yfirveg-
aða og praktíska afstöðu til hlut-
anna ganga fyrir öðru. Og í þeim
hópi innan Bushstjórnarinnar,
sem kemur til með að móta
stefnu hennar í utanríkismálum,
eru pólitískir lærisveinar Kissin-
gers, þeirra helstir Brent A.
Scowcroft og Lawrence S. Eagle-
burger. Bush hefur og sagt að
hann muni hafa Kissinger sjálfan
í ráðum með sér.
í ósviknum Kissing-
ersanda
Nú er haft eftir heimilda-
mönnum kunnugum í Hvíta hús-
inu að Kissinger hafi lagt fyrir
Bushstjórnina áætlun um að
tryggja góð samskipti risaveld-
anna til frambúðar og hafi sjálfur
rætt þau mál við Bush og Baker
utanríkisráðherra. Sagt er um til-
lögur þessar að þær séu í ósvikn-
um Kissingeranda. Kissinger tel-
ur að á þessum vettvangi dugi
ekki að láta hlutina ráðast, held-
ur þurfi við nákvæmrar samn-
ingsgerðar í anda Vínarfundar-
ins. Hann telur Varsjárbanda-
lagið vera í hnignun og að vægi
Atlantshafsbandalagsins í heims-
málum hafi einnig minnkað.
Þetta hafi í för með sér rask í
valdahlutföllum sem þurfi að
snúast við, til þess að atburðarás-
in fari ekki úr böndunum, að mati
risaveldanna.
Kissinger telur að áhrif Sovét-
ríkjanna í Austur-Evrópu muni
halda áfram að minnka og vill að
Nató heiti Sovétmönnum að
ganga ekki þar á lagið, svo að
ekki komi til þess að þeir telji
öryggishagsmunum sínum ógn-
að. Þegar um þetta hafi verið
samið, þýði það möguleika á
miklum niðurskurði vígbúnaðar
beggja bandalaga „án þess að við
það dragi hættulega mikið úr
styrk þeirra,“ eins og það er orð-
að í blaðsgrein um tillögumar.
Hinsvegar má ætla að áætlun
þessi, ef af framkvæmd hennar
yrði, myndi hafa í för með sér
verulega breytingu á hlutverkum
bandalaganna frá því sem verið
hefur.
Það fylgir sögunni að ekki séu
allir á hæstu stöðum í Washing-
ton jafnhrifnir af tillögunum.
Sérfræðingar utanríkisráðuneyt-
isins um Evrópumál eru sagðir
óttast að þær valdi deilum innan
Bandaríkjanna og Nató og telja
að óþarfi sé að gefa Sovétríkjun-
um nokkur fyrirheit um Austur-
Evrópu, því að þeir muni missa
tökin á henni hvort sem er.
Dagur Þorleifsson
12 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 17. febrúar 1989