Þjóðviljinn - 08.06.1990, Blaðsíða 11

Ungliðahreyfing Samtakanna 78
,Það á enginn að fara í felur4
Samtökin 78 eru, eins og flestir vita, félag lesbía og
homma á íslandi. Færri vita að fyrir um einu og hálfu ári
tóku sig til nokkrir unglingar í samtökunum og settu á fót
innan þeirra félagsskap sem gengur undir heitinu Ungliða-
hreyfingin og er ætlaður hommum og lesbíum á aldrinum
15 til 24 ára. Þetta unga fólk hittist annan hvern sunnudag í
félagsheimili Samtakanna við Lindargötu til að ræða mál-
in, sýna sig og sjá aðra. Einn þeirra sem frumkvæði áttu að
þessu starfi er Páll Óskar Hjálmtýsson. Hann gekk í sam-
tökin fyrir tveimur árum, þá tæplega 17 ára, og fann fljótt
að kynslóðabilið var til staðar í Samtökunum 78 sem ann-
ars staðar. Krakkarnir ræddu málin og tíu manna Ungliða-
hreyfing var útkoman. Þegar haldið var upp á eins árs
afmæli hreyfingarinnar fyrir nokkrum mánuðum voru 50
manns á félagaskránni. Páll Óskar er í viðtali við Nýtt
Helgarblað í dag um sjálfan sig, Ungliðahreyfinguna og
þau viðhorf sem mæta ungu samkynhneigðu fólki á íslandi
í dag.
Texti: Vilborg Davíðsdóttir
„Þegar það fór að bera á því
fyrir um tveimur árum að krakk-
ar undir tvítugu fóru að stunda
Samtökin þá fannst okkur að við
ættum að fá að hafa húsið fyrir
okkur annan hvern sunnudag,
enda eiga 16-18 ára unglingar fátt
sameiginlegt með fólki um fer-
tugt,“ segir Páll Óskar. „Við
krakkarnir vorum oft að ræða
hluti sem þeir eldri voru löngu
búnir að afgreiða. Þess vegna
varð þessi hópur til. Eftir tilkomu
hans hefur okkur farið ört fjöl-
gandi og það er gaman að sjá alla
þessa krakka koma og kasta skel-
inni.
Hver ástæðan er fyrir því að
ungt fólk er allt í einu farið að
stunda Samtökin veit ég ekki.
Viðhorfsbreytingar? Varla, ég
ætla rétt að vona að þær eigi eftir
að eiga sér stað. Ég held samt að
ég verði að „þakka“ fyrir tilkomu
eyðninnar. Ekkert er svo með
öllu illt og allt það. Því með til-
komu þessa sjúkdóms opnaðist
umræðan mikið og fólk varð upp-
lýstara um samkynhneigð. Með
meiri upplýsingu minnka for-
dómarnir. Þannig að sjúkdómur-
inn var ekki alvondur fyrir okkur
þó hryllingur sé.“
Hvar eru allir hinir?
Hlutverk Ungliðahreyfingar-
innar er fyrst og fremst að vera
vettvangur þar sem ungt samkyn-
hneigt fólk getur rætt sín mál og
kynnst öðrum. Krakkarnir líta
gjarnan við á bókasafni Samtak-
anna sem er orðið mjög gott, að
sögn Páls Óskars. Þau horfa á ví-
deó og skipuleggja einhvers kon-
ar félagsstarf, til dæmis sumar-
bústaðaferðir. í stuttu máli, gera
það sem allt annað ungt fólk ger-
ir.
„Það er auðvelt að komast inn í
þennan hóp, þetta er fyrst og
fremst hugsað sem samræðuhóp-
ur,“ segir Páll Óskar. „Við höf-
um engan sérstakan formann eða
slíkt. Það er hægt að fá allar upp-
lýsingar um starfsemi Samtak-
anna 78 í símsvara þeirra og
þannig veit fólk af okkur. Það
hefur lengi verið í bígerð að gefa
út kynningarblað og dreifa í
menntaskólana. Ætli við látum
ekki verða af því næsta vetur.
Þó við séum fleiri í Samtökun-
um nú en áður þá vitum við samt
að það eru svo miklu fleiri sem
eiga erindi þangað. Það er stað-
reynd að tíu prósent mannkyns er
samkynhneigt fólk. Það gerir
25.000 manns bara á íslandi. Þar
af hafa í gegnum tíðina um þús-
und manns komið við hjá Sam-
tökunum. Hvar er allt hitt fólkið?
Stór hluti þess bælir allar tilfinn-
ingar sínar innra með sér og fer
illa með sjálft sig. Því fyrr, sem
fólk horfist í augu við hvað það
er, því betra.
Samkynhneigt fólk veit alla tíð
innra með sér að það getur aöeins
elskað manneskju af sama kyni.
Einstaklingurinn gerir sér þó oft
ekki grein fyrir því fyrr en hann er
búinn að gera hlutina upp við sig.
Sjálfur get ég rifjað upp að sem
smástrákur var ég skotnari í
strákum en stelpum í bíómynd-
um. Maður fæðist svona, það er
enginn vafi á því. Af hverju veit
enginn, ep þannig er það. Ög svo
þarf fólk bara að vinna úr þessari
staðreyncl.
Ég var um þrettán ára þegar ég
las í einhverri kynfræðslubók að
strákar yrðu skotnir í hverjum
öðrum á þessum aldri en svo
myndi það breytast. Ég hélt að
þannig væri þetta með mig og leit
á þessa kippi sem hvem annan
brandara en þegar ekkert hafði
breyst þegar ég var orðinn sextán
ára þá lét ég til skarar skríða og
varð alveg bálskotinn í fyrsta sinn
í strák. Eg þurfti í raun ekki að
gera neitt upp við mig, þetta var
aldrei neitt vafamál."
Þykir fínt
aö fara á „22“
Til skamms tíma gat samkyn-
hneigt fólk aðeins hist í félags-
heimili Samtakanna án þess að
eiga það á hættu að verða fyrir
aðkasti. En fyrir nokkru sást nýtt
skilti við Laugaveginn: „Gay
bar“.
„Staðurinn 22 við Laugaveg
þar sem efri hæðin er ætluð okk-
ur, er orðinn „in“ hjá „streit“ lið-
inu og það þykir fínt að mæta
þangað á kvöldin," segir Páll
Óskar og hlær þegar talið berst að
þessu. „Ég vona að þetta sé bara
tískubóla hjá fólkinu, okkur
hundleiðist stundum að fá þetta
„streit“-lið inn á okkur.
Þetta er fyrsti staðurinn sem
býður okkur velkomin sérstak-
lega og það var stórkostlegt.
Þetta þróaðist þannig að eigend-
urnir, sem tóku eftir því að sam-
kynhneigðir fóru að sækja stað-
inn mikið, ákváðu að opna á efri
hæðinni fyrir þá. Og þar eru dyra-
verðir sem sjá það á augnaráði
fólks hvort það er komið þangað í
þeim tilgangi að rústa staðnum
eða til að skemmta sér. Á „22“
koma margir sem eru á leiðinni úr
felum og þess vegna er ágætt að
hafa þarna stað sem við getum
stundað án þess að verða fyrir
barðinu á þeim sem eru heteró-
sexúal.
Það eru alls kyns boð og bönn í
gangi úti í samfélaginu sem bæla
allt niður og fara illa með fólk.
Það eru til dæmi þess að samkyn-
hneigðir hafa lifað heterósexúal
kynlífi fram að tvítugu og auðvit-
Á átján mánuðum
hafa fimmtíu manns
skráð sig í Ungliða-
hreyfingu Samtak-
anna 78
Eru viðhorfin
gagnvart hommum
oglesbíum að
breytast?
að eru til margir giftir hommar út
í bæ sem hafa eignast börn og ætla
sér að festa rótum sem
gagnkynhneigðir gegn betri vit-
und.
En einhvern tímann kemur að
því hjá þessu fólki að stíflan
brestur. Sumir þeirra taka upp á
því að drekka sig blindfulla og
mæta upp á „22“ með grænt hár,
snarruglaðir eftir allt baslið. Þeir
fara öfganna á milli. Það er
auðvitað mikið sjokk að snúa lífi
sínu við eins og sokk. Mér finnst
bara algjör óþarfi að gera þetta.
Fólk á ekki að fara í felur, svo
einfalt er það. Og ég trúi því að
bráðum komi betri tíð.
Unga fólkið í dag er, eins og sjá
má á Ungliðahreyfingunni, mun
opnara en til dæmis eldri kyn-
slóðin. Þetta er eins misjafnt og
við erum mörg. Sumir krakkanna
í samtökunum eru alls ekki
komnir úr felum fyrir foreldrum
sínum og óttast að valda þeim
vonbrigðum. Þetta er auðveldara
fyrir krakka sem eiga foreldra
undir fimmtugu. Þeir eldri eiga
erfiðara með að taka því að hafa
eignast börn sem eru hommar
eða lesbíur.
Reyndar get ég bent á góða
bók sem er sérstaklega skrifuð
fyrir foreldra homma og lesbía.
Hún heitir „Veistu hver ég er?“
og er eftir tvær bandarískar hús-
mæður sem sjálfar eiga samkyn-
hneigð börn.“
Krakkarnir eru líka
fordómafullir
Samkynhneigðir einstaklingar
hafa ekki leyfi til þess á íslandi að
skrá sig í sambúð né giftast eins
og leyft er m.a. í Danmörku. Og
eins og flestir vita fá aðeins hjón
að ættleiða börn. Þetta er umræð-
uefni sem fáir hafa vogað sér að
vekja máls á, hversu „frjálslynt"
sem fólk telur sig annars vera.
„Ég veit ekki hvort krakkarnir
í Ungliðahreyfingunni eru nokk-
uð að pæla í svona hlutum, enda
erum við það ung að við erum oft
ekki farin að leiða hugann að því
að eignast börn,“ segir Páll Ósk-
ar. „Eg veit það eitt að ég sjálfur
ætla að eignast mitt eigið barn
einhvern tímann og þoli ekki þá
tilhugsun sem sumir hafa sætt sig
við að eignast aldrei börn.
Væntanlega ætti þessi kynslóð,
sem elst upp í dag, að vera betur
upplýst en foreldramir en auðvit-
að eru til fordómar meðal krakk-
anna líka, sérstaklega hjá strák-
unum. Þeir gera grín að þessu, slá
um sig með bröndurum á okkar
kostnað og eru kannski með
þessu að reyna að sanna ein-
hverja karlmennsku.
Maður heyrir stundum fullyrð-
ingar eins og: „Mér er alveg sama
um homma, svo framarlega sem
þeir eru ekki að reyna við mig og
láta mig í friði.“ Á sömu forsend-
um og þeir gefa sér gæti ég sagt:
„Mér er alveg sama um heteró-
sexúal stelpur, svo framarlega
sem þær eru ekki að reyna við
mig og láta mig í friði.“
„Lemjum hommana!"
í gegnum tíðina hefur það gerst
að hópur manna bíður fyrir utan
staði þar sem Samtökin halda
skemmtanir sínar til þess eins að
ráðast á fólkið þegar það er á
heimleið.
Páll Óskar segist hafa heyrt um
slíkt en telur það fátítt. „Það er
allt til. Það eru t.d. til heterósex-
úal karlar sem hafa mjög gaman
af því að tæla unga homma upp í
rúm til þess að berja þá. Einn
vinur minn lenti í slíku en gat sem
betur fór kallað á hjálp.
f svona atvikum skín í gegn það
viðhorf að homminn sé annars
flokks manneskja. Lesbíurnar
verða síður fyrir svona löguðu að
ég held. Við höfum á okkur bján-
astimpilinn, „hommar ganga
kvenlega og eru mjóróma“, en
þær eru frekar álitnar klárar og
grjótákveðnar.
Lesbíur eru mun færri en
hommar í Samtökunum, ég kann
enga skýringu á því. Strákar hafa
bældari tilfinningar en stelpur,
eða svo er sagt, en kannski eru
þær hræddari en við um að valda
ættingjum sínum vonbrigðum.
Það er líka til heterósexúal
kvenfólk sem hefur óskaplega
gaman af því að umgangast
homma og lítur svo á að þeir séu
„meðfærilegri“ en heterósexúal
strákar. Kannski finna þær fyrir
vissri öryggistilfinningu gagnvart
hommunum af því að það er eng-
in hætta á að þeir komi fram við
þær eins og minnimáttar.
Við erum manneskjur
fyrst og síðast
Fólki hættir svo til að hugsa
eingöngu um kynlífið þegar það
ræðir samkynhneigð. En ástar-
sambönd samkynhneigðra ber
' sjaldan á góma. „Streitliðið“ get-
ur fundið sér ástvini meðal 90%
mannkyns og vegna fæðar okkar
I erum við kannski meira leitandi
I en aðrir. Það er mikil þrá meðal
okkar og eins og allt ungt fólk
erum við að leita að þeim eða
þeirri einu réttu. Þetta þarf samt
ekki að þýða að við séum í því að
tæla allt og alla. Fólk gengur hins
vegar ekki um með skilti á sér þar
sem kynhneigðin er auglýst og
við gerum það ekki frekar en aðr-
ir. Mín kynhneigð er mitt einka-
mál. AJlt sem gildir um ykkur
gildir líka um okkur. Ég veit ekki
hver bjó til þessa bása sem eru
settir utan um kynhneigðir fólks
en það er örugglega kominn tími
til að rífa þá niður. Við erum
manneskjur fyrst ög síðast.“
Páll Oskar Hjálmtýsson, einn af stofnfélögum Ungliðahreyfingar Samtakanna 78: „Það er oft ótrúlega erfitt fyrir ungl
vonbrígðum “ ° S6^a forelcirum sínurr> frá hneigðum sínum og margir leyna því sem lengst af ótta við að valda þeim
Mynd: Ari
Föstudagur 8. júní 1990 NÝTT HELGARBLAÐ - SlÐA 11