Þjóðviljinn - 08.06.1990, Blaðsíða 20

Þjóðviljinn - 08.06.1990, Blaðsíða 20
PISTILL EINAR MÁR GUÐMUNDSSON SKRIFAR Slagsmál i vindi í vetur sem leið skaut upp nokkuð skringilegum mynd- um í fréttatíma sjónvarpsins. Langferðabílstjórar í verkfalli stóðu með úðunarbrúsa fyrir framan rútubíla og úðuðu á rúður þeirra. Til hliðar sátu fullorðnir menn á hækjum og hleyptu vindi úr dekkjum bíl- anna. Langferðabílstjórar töldu að verið væri að ganga í störf þeirra. Seinna var sýndur kapp- akstur eða hindrunarkeyrsla: Fólksbílar reyndu að koma í veg fyrir akstur langferðabíla. Sú ferð endaði fyrir framan íbúðarblokk í Hafnarfirði. í snjónum hrópuðu úlpu- klæddir menn hver að öðrum; glóðir fuku og vindurinn blés. „Kappaksturinn“ var svo endursýndur í Spaugstofunni og tengdist öðru atriði í sama þætti: Gamla franska lagið með samfarastununum var leikið angurblítt á meðan and- lit forystumanna verkalýðs- hreyfingarinnar og vinnu- veitenda birtust á skjánum. Umhverfis þá svifu rauð hjörtu og kynntur var dag- skrárliðurinn: Umræður um síðustu kjarasamninga, og síðan sagt: Tekið skal fram að þátturinn er ekki við hæfi lág- launafólks. Og hvað var svona skringi- legt við allt þetta? Jú, rútu- bflstjórarnir, sem vildu ekki samþykkja þjóðarsáttina miklu, birtust í biálýstum stof- um landsmanna sem pörupilt- ar og götustrákar, útlagar sem lutu ekki sáttmálanum, úfnir og reiðir, jafnvel glottuleitir og kjaftforir, á meðan tals- menn vinnuveitenda, sem báðir hafa einstakt lag á að líta út einsog þeir séu að fara að gráta, böðuðu sig í samúð myndavélanna, enda komnir til að sætta þjóðina. Fermingardrengur, sem sá aðfarir rútubflstjóranna, hafði samband við mig og sagðist aldrei hafa séð svona lagað. Hann hélt fyrst að verið væri að sýna úr nýrri kvik- mynd og vissi ekki að hér var veruleikinn á ferli fyrr en ann- ar hinna grátklökku birtist á skjánum. Þá rifjaðist upp fyrir mér að einmitt þegar ég fermdist stóð yfir allsherj ar verkfall og flest- ir sem nú nálgast hinn glað- væra fertugsaldur, eða hafa þegar stigið yfir það merka þrep, muna mjög hörð átök á vinnumarkaði og sé farið enn lengra aftur í tímann, skjóta skrautfjaðrir verkalýðshreyf- ingarinnar upp kollinum, ein af annarri. Samt er þjóðarsáttin, sem sumir telja að samtök vinnu- veitenda muni hreppa nóbels- verðlaun í hagfræði fyrir, á engan hátt ný undir nálinni. Sú plata hefur verið leikin nær stanslaust í tuttugu ár; er næstum því jafn gömul og franska lagið með samfara- stununum. Á þeim tíma hefur verka- lýðshreyfingin orðið stærsti sumarbústaðaeigandi lands- ins, enda halda margir ung- lingar innan við tvítugt að Al- þýðusamband íslands sé ferðaskrifstofa. Þeim er að vissu leyti vorkunn, því fátt þjappar hinum vinnandi stétt- um betur saman en ódýrar flugferðir. Arin eftir að síldin hvarf steðjuðu að erfiðleikar með landflótta og atvinnuleysi. Verðmæti útflutningsafurða minnkaði um helming, gengið var fellt, lög sett á sjómenn. Mikillar ólgu gætti, verkalýðs- hreyfingin fyllti skólaport og torg. Um og upp úr 1970 greiðist úr þeirri flækju; samningaborðið verður hið helga tré og margrómuð þjóð- arsátt fæðist. Nú er það að vissu leyti smekksatriði hvernig túlka ber þessa þróun mála. Á með- an verkalýðshreyfingin verð- ur æ voldugri í ríkjum hins þróaða heims vinna æ færri hendur hin hefðbundnu fram- leiðslustörf. Engum dettur í hug að verkalýðsstéttin muni taka völdin; aðrirsegjaað hún hafi þegar náð þeim. Hugsjónir borgara og verkalýðs hafa lent í einni hrærivél. Útkoman er þjóðar- sátt full af sumarbústöðum og langferðabflstjórar sem berj- ast einir í kulda. Hér er ég kominn Teatr Cricot 2 á Listahátíð ÉG KEM ALDREIAFTUR. höfundur, leikstjóri og leikmynda- hönnuður Tadeusz Kantor. Nú hefur margt nytsamlegt verið í blöðum birt til að upplýsa menn um þennan furðumann úr Póllandi, Tadeusz Kantor, og leikhúsið hans, sem er einhver róttækasta tilraun sem fram hefur farið á sviði sem um getur, og kallar okkar öld þó ekki allt ömmu sína í nýmælum á þeim vettvangi. Verður ekki klifað um það hér. í viðtali í sjónvarpinu, sem flutt var kvöldið sem Cricot 2 byrjaði gestaleik sinn í Borgar- leikhúsinu, sagði Kantor á þá leið, að hann kæmi með allsherj- arleikhús, sammennskt, sem hver maður ætti að skilja - það væri ekkert séstaklega pólskt til dæmis, það höfðaði til allra. Eins og venjulega þegar alhæft er um list, þá er þetta bæði rétt og rangt. Vissulega er Kantor að reyna að skapa allsherjarleikhús, hið „sjálfráða" leikhús, þar sem allt getur gerst, rétt sem í draumi (eða svo höldum við). Leikhús þar sem ekki er verið að líkja eftir sögunni, þar sem menn og hlutir eru ekki í því samhengi sem við eigum að venjast: kannski eru úr yfirgengilegri veröld hlutanna smíðaðar einhverjar nýjar vélar sem hvergi eiga heima nema á sviðinu hjá Kantor. Og það er ekki nema rétt, að slík viðleitni, hún getur orðið til í Póllandi eða Frakklandi eða hjá þeim góðu Finnum. Það styður og orð Kant- ors um allsherjarleikhús, að hann býr til leikhús sem er mun óháð- ara texta en flest það sem við höf- um séð (að undanskildu hreinu látbragðsleikhúsi vitanlega) - við þurfum ekki að kunna pólsku til dæmis til að hafa listagagn af sýn- ingunni, slík þekking er aukaatr- iði. En það er ofmælt hjá Kantor að láta að því liggja að hvert mannsbarn hljóti að skilja hann. Kannski eigum við ekki einu, sinni að tala um „skilning": nánar um það síðar. Það er líka rangt að ætla að menn komi jafnvígir til leiks þegar þeir sækja sýningu hjá Cricot 2. Svo sannarlega er sýn- ing á borð við „Ég kem ekki aft- ur“, ofur persónulegt verk, tengt sárum minningum þessa lista- höfðingja sem ber gyðinlegt ætt- arnafn og heitir virðulegustu pólsku nafni, Pan Tadeusz. Það er um leið afar pólskt með klerk- um sínum og tsadikum gyðinga og múnderingum og hórum, ring- ulreið, stríði, flóttafólki og dauða, já gleymum honum ekki. Þeim mun nær sem menn hafa sjálfir komist þessum heimi, þeim mun betri aðgang hafa þeir að Kantor og sýningu hans. En forskot þeirra er kannski ekki ýkja mikið. Nú skulum við taka dæmi: Það gengur inn á sviðið hljóm- sveit í hermannabúningum og spilar á fiðlur með gæsagangi. Af samhenginu hugsar áhorfandinn fyrst: jæja, þar gengur fasisminn inn í tíma leiksins. En svo fer hann að spyrja - og er ekki Iaust við að um hann fari hrollur: hvers vegna eru þessir innrásarmenn í pólskum einkennisbúningum? £ S «* .V? ■ k g lil -j ÁRNI BERGMANN Og hvers vegna er músíkin full með kveinstafi ghettósins, hvers vegna spila þeir gyðingastef? Og hvers vegna koma þessir hljóm- sveitarmenn aftur löngu seinna í virðulegum samkvæmisklæðnaði og breiða glaðklakkalegir svarta dúka gleymskunnar yfir allan þann heim sem Kantor hafði vak- ið upp til lífs? Við gætum farið að hugsa um örlög pólskra gyðinga sér á parti. Þeir voru fyrst drepnir af nasist- um, síðan af pólskum löndum Yuzuko Horigome Ungur japanskur fiðlu- leikari á Listahátíð Yuzuko Horigome heitir ung japönsk stúlka, sem með fiðluleik sínum heillar menn um heim all- an. Horigome er gestur Listahá- tíðar og mun leika í íslensku óper- unni á morgun kl. 17. Undirleik annast ungur þýskur píanóleikari Wolfgang Manz. Og má segja að meðalaldur tónlistarmanna á Listahátíð að þessu sinni sé ekki hár. Á efnisskránni á tónleikunum verður Sónata nr. 1 í d-dúr eftir Ludwig van Beethoven, Ein- leikspartíta BWV 1004 nr. 2 eftir Johann Sebastian Bach, 4 lög eftir Anton Webern og að lokum Sónata eftir César Franck. Horigome hefur þrátt fyrir ungan aldur leikið með helstu hljómsveitum í heimi m.a. með fíharmóníuhljómsveitum Berlín- ar, New York, Lundúna og Los Angeles, og sinfóníuhljóm- sveitunum í Lundúnum, Boston og Chicago undir stjórn frægra sínum (gjörningarnar upp úr 1968) og svo á að gleyma öllu. Við getum líka hugsað um Valdið sem er samt við sig og stríðir við minni listamannsins sem vill ekki leyfa Valdinu að breyta því sem var í hendi sinni. Og svo framveg- is. En um leið og við hugsum „skynsamlega" með þessum hætti, þá finnst okkur að við séum að fremja einhverja synd gegn Kantor og leikhúsi hans. Þessar pælingar ganga ekki upp í tilfinningum okkar, það er eitthvað annað sem skiptir meira máli. Best líklega að gefa tilvilj- unarkenndan fróðleik og and- legan rembing upp á bátinn og sýna í sæti sínu sem mesta auðmýkt þessari eftirminnilegu heimsókn listarinnar. Mér fannst að sýningargestir, sem fögnuðu Cricot 2 vel, væru eins og ráðvilltir. Sem vonlegt er. Menn eiga að vera ráðvilltir. Þótt við getum verið viss um að við höfum komið í leikhús sem á vart sínn líka, og kemur líklega ekki aftur því lengra verður ekki kom- ist á þessari braut, þetta er Yst- aströnd í leikhúsi. Og svo vegna þess að lögmál viðskiptanna eru að kála leikhúsinu sem víðast fyrst því sem leitast við að lifa sjálfstæðu lífí. Og svo vitaskuld vegna þess blátt áfram að Kantor er fágætur maður. Svo sannarlega var þetta merkileg stund og mun seint úr huganum líða. Yuzuko Horigome, fiðiuleikarinn ungi og snjalli. kappa á borð við André Previn og Claudio Abbado. Horigome þykir einstaklega góður túlkandi tónlistar Bachs, og hefur hljóðritað fiðlukonserta og einleikssónötur hans. Hún hefur einnig leikið fiðlukonserta eftir Mozart, Sibelius og Mendel- sohn inn á plötur. Tónleikarnir verða eins og áður sagði í íslensku óperunni á morgun, 9. júní, kl. 17. 20 SIÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 8. júní 1990

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.