Þjóðviljinn - 08.06.1990, Blaðsíða 18

Það mátti lesa í blöðunum um
daginn að Þjóðræknisfélagið ætl-
aði að koma á skrá öllum Islend-
ingum sem búsettir eru erlendis.
Og fylgdi það með að nú væru
um fímmtíu þúsundir Islendinga
heimilisfastir utan landsteinanna.
Ekki svo lítill hluti af þjóð-
inni reyndar.
Á tvist og bast
Samt skal nú sleginn var-
nagli: þessi tala er hæpin. Þar
mun bæði að fmna þá sem nýlega
hafa flutt úr landi og tala þá ís-
lensku vel sem og böm þeirra og
svo Vestur-Islendinga, sem Þjóð-
ræknisfélagið var upphaflega
stoíhað til að halda uppi sam-
bandi við. En hjá þeim hafa
margar þjóðemisrætur visnað eða
rýmað mjög, eins og að líkum
Iætur, því langt er um liðið síðan
landflóttinn stóð sem hæst.
En hvað um það: útflutningur
á fólki hefur ekki gerst í veruleg-
um stökkum um langt skeið og í
mörgum dæmum hafa menn ekki
farið mjög langt, helst til Norður-
landa, og kannski koma þeir aftur
Happadrættið evrópska
einhvemtíma seinna, hver veit.
Hitt gæti svo verið að Islending-
um erlendis ætti eftir að íjölga
verulega á næstunni. Ef eftir
ganga allar þær loðnu en áleitnu
spár sem uppi eru hafðar á hverj-
um degi um að við hljótum innan
tíðar að verða partur af sam-
einaðri Evrópu með þeim hætti,
sem engum kom tii hugar um það
bil sem við vomm að stíga loka-
skrefin í okkar sjálfstæðisbaráttu
fyrir hálfúm fimmta áratug. Og
með því að það dregur úr við-
komu hjá okkur eins og öðmm
efnuðum þjóðum, þá getur hér
verið um þau umskipti að ræða
sem beinlínis verða til þess að
heimamönnum fækkar.
Nema þá að aðrir flytji inn í
staðinn.
Að leggjast
í víking
Mér er sagt að það sé mikil
tíska hjá islenskum unglingum
um þessar mundir að spá í merki-
leg atvinnutækifæri sem þeir telja
að bíði eftir sér í sameinaðri Evr-
ópu. Það fylgir og sögunni, að í
þessum speglasjónum hugsi
menn lítt eða ekki um þjóðina í
heild og hennar framtíð. Slík
heildarhyggja er ekki í tísku nú
um stundir, gott ef hún er ekki
skammaryrði. Menn eru hinsveg-
ar að pæla í því hvaða smugur
kynnu að opnast fyrir MIG ef EG
væri nógu sniðugur í starfsvali og
starfsmenntun.
Þessi áhugamál koma svo
fram með ýmsum hætti í umræð-
unni og í Qölmiðlunum.
Til dæmis var útvarpsmaður
ágætur að velta því fyrir sér á
dögunum hvað það gæti þýtt fyrir
okkur ef frelsin fjögur í Evrópu
tækju gildi einnig hér. (Það má
vist ekki setja frelsi í fleirtölu, en
það er nú samt gert hér vegna
þess að þetta er að verða einskon-
ar fost evrópusletta í íjölmiðla-
íjósinu.) En semsagt: frelsin fjög-
ur eiga við fijálst streymi á vör-
um, fjármagni, þjónustu og
vinnuafli milli Evrópuríkja. Og
þá setti hann upp ofur elskulegt
lítið dæmi á þessa leið:
Islenskir hugvitsmenn búa til
einhverja merkilega vöru, sem
menn verða stórhrifnir af eins og
vænta mátti. Þeir koma sér í sam-
band við þýska iðjuhölda og
svissneskan banka og koma upp
verksmiðju einhversstaðar í
Þýskalandi eða Austurríki til að
framleiða vöruna. Svo er ráðið
vinnuafl frá Portúgal til að vinna i
verksmiðjunni (náttúrlega af því
að það væri ódýrast, þótt ekki
væri það nú tekið fram sérstak-
lega). Islendingar mundu svo
vinna við framleiðsluna sem
stjómendur og hönnuðir og hug-
vitsmenn og allir una glaðir við
sitt.
Þetta heitir víst að taka já-
kvæðan pól í hæðina.
Óskhyggjan
bjarta
Ekki þar fyrir: slíkt dæmi gæti
gerst, engin ástæða til að útiloka
það fyrirfram. En um leið ber
þetta útvarpsdæmi fyrst og síðast
vitni um þá allt að því bemsku
óskhyggju sem einkennir svo
margar vangaveltur íslendinga
um Evrópubandalagið og aðlög-
un okkar að því. Það er engu lík-
ara en að Evrópa sé í hugum
manna orðin að einhveiju alls-
heijar happadrætti með geysiháu
vinningshlutfalli. Margir hugsa
þá sem svo að þar sé allt fúllt af
þróunarsjóðum sem við munum
lítið borga í, en fá mikið greitt úr.
(Var ég annars ekki að sjá það í
Spiegel, að til þess að geta gengið
i Evrópusjóði til að hressa við at-
vinnulíf í héruðum sem standa
höllum fæti, þyrftu þar að vera
meðaltekjur sem væru aðeins 25
prósent af meðaltekjum í Evrópu-
bandalaginu? Sé það rétt
þá eru íslendingar ekki beinlinis
næstir á dagskrá.) Eða þá að
menn hanna sér miklar skýja-
borgir af því tagi sem risu í út-
varpsþættinum: þá er gengið út
frá þeirri elskulegu og ljúfu ósk-
mynd, að Evrópumenn bíði með
öndina í hálsinum eftir íslensku
hugviti og framtaki, sem þeir
launa með hærra kaupi og meiri
ábata en við höfum áður þekkt.
Og í verksmjðunum - þar
sitja Portúgalar.
Skuggahliöar með
Það er líka hægt að elta lík-
indareikninginn með öðrum
hætti. Það gerði til að mynda Big-
ir Bjöm Siguijónsson hagfræð-
ingur í grein í Morgunblaðinu ný-
lega þar sem hann fjallaði um
Evrópubandalagið og íslenska
launamenn. Aðalinntak greinar-
innar var að benda á ýmislegt það
sem gæti orðið til þess að launa-
menn og samtök þeirra töpuðu á
inngöngu í Evrópubandalagið -
ekki síst vegna þess að allt sem
snertir félagsmálapakka í því
bandalagi hefur í verkefharöð
hrakist aftur fyrir hagsmuni fyrir-
tækjanna. Birgir Björn víkur svo
að hugsanlegum afleiðingum að-
ildar Islands að EB á vinnumark-
aðinum sjálfum.
Hann segir að þátttaka íslands
í áformum um sameinaða Evrópu
mundi leiða til stórminnkandi at-
vinnu í landinu - eins og spáð
væri um EB almennt og þó eink-
um jaðarsvæði þess. í sameinaðri
Evrópu færi Island fyrst og fremst
með hlutverk hráefnaframleið-
anda (fiskvinnsla t.d. er nú þegar
á leið út úr landinu, samanber ný-
Iegar deilur um gámaútflutning)
og þessi staða myndi auka
sveiflubundna þörf fyrir mann-
afla. Útkoman yrði sem hér segir
að dómi hagfræðingsins:
HELGARPISTILL
Að flytja inn
vanda
„Aðild Islands að sameigin-
Iegum evrópskum vinnumarkaði
myndi annars vegar opna erlendu
láglaunafólki leið út úr tugmilj-
óna atvinnuleysi á meginlandinu í
íslenska jaðarbyggð þar sem oft
myndast tímabundin þörf fyrir
mikinn fjölda ófaglærðs fólks. En
í EB-ríkjunum er einnig viss
skortur á sérhæfðu vinnuafli.
Einn sameiginlegur vinnumark-
aður gæti greitt götu margra sér-
menntaðra Islendinga úr íslensku
atvinnuleysi á vit vel launaðra
starfa í EB þar sem sérhæfni
þeirra nyti sín. Heildaráhrifín á
íslenskum vinnumarkaði yrðu
þau að inn í landið flyttist á þenn-
an hátt evrópskt atvinnuleysi og
launamisrétti af áður óþekktri
stærðargráðu.”
Reyndar má segja að í nokkru
fellur þessi spá saman við draum
fféttamannsins: hinir sérhæfðu
eiga ýmsa möguleika. En hag-
ffæðingurinn tekur fleira með í
dæmið, heildaráhrifin, sem eru ó-
neitanlega þau, að forsendur fyrir
ýmsu því sem einkennt hefur ís-
lenskt þjóðlíf gliðna og við stönd-
um uppi með önnur og alþjóð-
legri vandamál. Meðal annars þau
að við gætum bú-
í . ið við töluvert at-
vinnuleysi (amk í
Bergmann storfum sem ís-
lendingar vilja helst vinna) um
leið og hér væri mikill fjöldi „far-
andverkafólks” sem að sjálfsögðu
vildi setjast hér að í allmiklum
mæli.
Og þá mætti spyija: er nokk-
uð að því? Nú kemur að því að
ræða um viðkvæma hluti án þess
að detta í þjóðemishyggju af
slæmu tagi, útlendingafjandskap
yfir höfúð. En vonandi þarf mað-
ur ekki að vera á þeim buxum til
að vera heiðarlega smeykur við
ffamvindu mála í þeirri stöðu, að
íslendingum færi heldur fækk-
andi hér heima, en þar eflir fjölg-
andi erlendu verkafólki sem
kannski þætti ekki taka því að að-
lagast heimamönnum og læra mál
þeirra, heldur fyndi sér samnefn-
ara i einfaldri ensku. Fyrir nú
utan það, að landar vorir elsku-
legir eru svosem fordómafullir á
við hvem annan: við gætum hætt
á að missa pólitískar ástriður Is-
lendinga ofan í fúlan pytt útlend-
ingahatursins, þess haturs sem
kennir „hinum” um allt sem mið-
ur fer. Ekki verðum við skárri en
aðrir þegar að því kemur, gott ef
ekki verri.
Áhyggjur af
félagsmálapakka
Og áður en þessu lýkur: Birg-
ir Bjöm Siguijónsson er vitanlega
ekki einn um að hafa áhyggjur af
því, að félagsmál (og umhverfís-
mál) séu i skötulíki í Evrópu-
bandalaginu. Fyrir skemmstu
kom forseti Evrópuþingsins,
spænski sósíalistinn Enrique Bar-
ón Crespo, í heimsókn til Dan-
merkur. Hann vildi fá danska
þjóðþingið til samstarfs um hug-
myndir sósíalista, sósíalde-
mókrata og reyndar sumra kristi-
legra demókrata, um að hressa
upp á lýðræðið í bandalaginu, en
honum flnnst lýðræðislegar
stofnanir fara þar mjög halloka
fyrir yfírþjóðlegu valdi embættis-
manna. I þeirri heimsókn sagði
hann á þessa leið:
Evrópa má ekki verða fómar-
lamb þeirrar þróunar sem gerir
álfuna fyrst og síðast að einum
risavöxnum, tollfrjálsum stór-
markaði. Það vantar jafnvægi í
Evrópubandalagið milli innra
markaðarins og félagsmála-
geirans. Vemdun þeirra sem
Iakast eru settir haltrar langt á eft-
ir eíhahagsþróuninni. Sama á við
um umhverfísvemd og samstöðu
með vanþróuðum svæðum í
bandalaginu.
18 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 8. júní 1990