Þjóðviljinn - 08.06.1990, Blaðsíða 14

Mitt
stjórnun-
arstarf
er listræn
sköpun
Þórunn Sigurðardóttir ræðir við
Helga Tómasson, stjómanda
San Francisco Ballet
Annað kvöld kl. 20.30 er fyrsta sýning San Francisco
ballettsins affimm í Borgarleikhusinu, undirstióm Helga
Tómassonar. Þórunn Sigurðardóttir, leikskáld og leikstjóri,
ræddi við Helga í San Francisco á dögunum fyrir Þjóoviljann.
„Að stjóma listrænni stofnun
eins og San Francisco Ballet er
sköpun, það er fyrst og síðast list-
rænt starf. Allar ákvarðanir em
sprottnar af listrænni þörf, ekki
fjárhagslegri. Sem betur fer fer
þetta saman ef maður fær að
vinna í friði og vald stjómandans
er ekki vefengt. Allt sem ég geri
stjómast af minni listrænu
reynslu og innsæi. Líka uppsagn-
imar. Stundum finnst mér ég eyða
meiri tíma í réttarsalnum en í leik-
húsinu. Mér er stefnt í hvert sinn
sem ég segi dansara upp. En ég
hef unnið öll málin. Og smátt og
smátt lærist fólki að þessar upp-
sagnir stafa ekki af mannvonsku
heldur listrænni nauðsyn, sem
auðvitað er líka persónulegt mat.
Ég er ráðinn til að nota dóm-
greind mína, og ég hika ekki við
að gera það.”
Ég er stödd á skrifstofú Helga
Tómassonar, stjómanda San
Francisco Ballet, íburðarlausri
skrifstofú, sem ber með sér að þar
vinnur maður sem tekur fúllan
þátt í listrænu starfi, auk þess að
stjóma þessari stóm stofnun.
Búningateikningar, myndir, mód-
el og bækur, auk ýmissa tækja
fylla borð og hillur, en út um stór-
an gluggann blasir við hið glæsi-
lega ópemleikhús, sem hýsir
Ballettinn sjálfan. Við emm í
nýrri hliðarbyggingu, þar sem
skrifstofur, hluti listdansskólans
og skrifstofa stjómandans em.
Helga þarf ekki að kynna Is-
lendingum, hann var meðal
fremstu sólódansara veraldar um
langt skeið og eflir að hann hætti
að dansa hefur hann verið list-
rænn stjómandi San Francisco
Ballettsins. Hann er nú af mörg-
um talinn einn af fimm bestu ball-
ettflokkum heims og sá langmest
umtalaði í Bandarikjunum. Auk
þess semur Helgi og stjómar
sjálfur ballettum sínum og hefur
hann hlotið íyrir það frábæra
dóma.
Frá Vestmanna-
eyjum
Áður en ég lagði af stað í við-
talið, minnti mamma mig enn
einu sinni á það þegar við Helgi
Tómasson byijuðum saman í
ballett, fyrir óralöngu. Ég man
ekkert eftir þessu, en mamma
þekkti móður hans, og gleymir
aldrei spjallinu sem þær áttu þar
sem þær sátu með okkur hlið við
hlið og biðu eftir að fyrsti tíminn
byijaði. Og víst er hún sönn sú
saga, að rætur hins glæsilega fer-
ils Helga Tómassonar megi rekja
til þess að eitt einasta sinn í ver-
aldarsögunni datt einhveijum of-
urhuga í hug að senda dansara frá
Konunglega Ballettinum í Kaup-
mannahöfn (sem staddur var í
Reykjavík) til Vestmannaeyja.
Þar sat litill drengur í salnum með
móður sinni og örlög hans voru
ráðin. Þessu ætlaði hann að helga
líf sitt. Segi svo einhver að það
skipti ekki máli hvað er haft lyrir
bömum.
Og hér sit ég fyrir framan
Helga, sem var svo vinsamlegur
að veita mér viðtal og byija á þvi
að biðja hann að segja mér hvem-
ig það hafi komið til að hann tók
við San Fransisco Ballet fyrir 5
árum:
„Ég var byijaður að búa mig
undir að hætta að dansa. Ég var
farinn að kenna og semja balletta
þegar mér bauðst þetta starf. Ég
var ráðinn aðeins viku eftir að ég
hætti alveg að dansa.”
„Saknaðirðu þess ekki að
hætta að dansa?”
„Ég hafði aldrei tíma til að
sakna þess. Ég átti óvenjulega
langan dansferil og þetta em ör-
lög allra dansara. Það sem skiptir
máli er að undirbúa sig eins vel
og hægt er og ég gerði það. Ég
hafði verið eitt til tvö ár að búa
mig undir að hætta.”
„ Og hvemig var svo að taka
við þessari stofnun ? ”
„Það var mjög erfitt. Ástandið
var mjög slæmt í flokknum þegar
ég kom og íyrstu árin vom vægast
sagt erfið. Eg hafði stóran hluta
fólksins upp á móti mér og fráfar-
andi stjómandi gerði mér líka allt
til miska. Ég hafði ekkert með
uppsögn hans að gera og taldi víst
að við gætum átt eðlilegt sam-
starf, en svo varð ekki. Margir
dansaranna vildu hafa hann á-
fram. Það er svo auðvitað ekki til
neinna bóta heldur að vera út-
lendingur. Ég byijaði á því að
segja upp 7 dönsurum og þá varð
allt vitlaust. Þau hótuðu að stefna
stéttarfélagi sínu ef það stefndi
mér ekki. Ég vann þetta mál, en
það tók mjög á taugamar. Þessi
fyrstu ár vom svo erfið að ég vildi
stundum hætta. En ég var ráðinn í
3 ár, sem er lágmarkstími til að
hægt sé að meta getu stjómand-
ans. Fólkið skildi alls ekki hvað
ég vildi og andstaðan var stöðug
og þung. Og hér kemur allt í blöð-
unum sem gerist í svona stofnun.
Ég mátti sæta því að vera á forsíð-
um blaðanna dag eftir dag.
En smátt og smátt tókst mér
að vinna fólkið í húsinu og síðan
einnig áhorfendur og gagn-
rýnendur. Aðsóknin hefúr vaxið
jafnt og þétt, gagnrýnin stórbatn-
að og hópurinn er orðinn sam-
stilltur og agaður. Ég held að
fólkinu líði vel að vinna undir
mínum aga og ég veit að ég á
traust þess.”
„Er þér ennþá stefnt? ”
„Já, já, hér getur maður ekki
hreyft sig án þess að fá á sig lög-
ffæðing. Það er tímafrekt og
þreytandi að sitja í réttarsölum og
það er ekki skemmtilegt að sitja
með lögfræðingum og tíunda að-
stæður uppsagna. Það er betra að
gera það undir fjögur augu. Þá
reynir maður að sýna tillitssemi
um leið og maður segiy aldrei
annað en sannleikann. Ég hef
alltaf unnið þessi mál. Ég er einn
í réttarsalnum og það er hluti af
minni ábyrgð og skyldu.
í þessu starfi verður maður
ekki vinur allra, það er óhugs-
andi. Ég fæ mikla gagnrýni, er
undir stöðugri smásjá og verð að
standa mig. En ég er vanur því.
Það var heldur ekki alltaf auðvelt
að vera eini strákurinn í Listdans-
skóla Þjóðleikhússins.”
Stéttarfélög
og list
„Nú varþér boðið að taka við
Konunglega Ballettinum í Kaup-
mannahöfn. Hvarflaði það aldrei
að þér? ”
„Ég fæ af og til slík tilboð frá
Evrópu, en mér líkar ekki að láta
stéttarfélögin ráða ferðinni eins
og þau gera víðast hvar í Evrópu.
Listin er ekki til fyrir stéttarfélög-
in, hún er til fyrir fólkið. Og það
eru líka viss forréttindi að vera
lístamaður, ef fólk fær að vinna
við Iist sína og því eru skapaðar
krefjandi en um leið gefandi að-
stæður. Dansinn er harður hús-
bóndi og það blasir við öllum að
verða að hætta, þegar aldurinn
segir til sín. Og þá verða menn að
hætta. Góðir dansarar eiga auð-
velt með að fá vinnu við kennslu
ef ekki við stjómun. Sjálfur varð
ég að hætta að dansa og þetta er
auðvitað miskunnarlaust. Og ef
menn em ekki agaðir í vinnu-
brögðum, gæta sín ekki í mat og
drykk eða eitthvað annað er að
vinnu þeirra, þá á einfaldlega að
segja þeim upp. Hvað sem öll
stéttarfélög segja. Ég gef alltaf
ákveðinn umþóttunartíma, gef
fólki kost á að bæta sig, ef það er
eitthvað sem það ræður við, en
síðan tekur uppsögnin gildi. Hér
ríkir meira fijálsræði en í Evrópu,
jafnvel þótt maður eigi stöðugt á
hættu að verða stefnt. Það er samt
enn erfiðara að ná árangri með
stéttarfélögin vakandi yfir hverju
spori í bókstaflegri merkingu, og
hér em opinber afskipti af þessum
listastofnunum engin, enda þær
ekki á þ'eirra vegum.”
„Ertu að segja að dansaram-
ir hér hafi engin stéttarfélög? ”
„Jú, auðvitað. Þau sjá um alla
samninga og þannig á það líka að
vera. En hér hafa dansarar engin
eftirlaún, og svo er raunar um
flesta aðra borgara. En félögin
skipta sér ekkert af öðrum mál-
um.
Þetta kann allt að hljóma
kaldranalega, en við emm að tala
um list en ekki góðgerðarstarf-
semi. Það er ekki mitt að útdeila
réttlæti, heldur að stjóma eins vel
og mitt listræna vit leyfir.”
„Rœður þú einnig launum
fólksins? ”
„Ég fylgist auðvitað með
launum. En ég sem ekki um laun.
Og mun vonandi aldrei þurfa að
gera það. Nóg er nú samt, þótt ég
þurfi ekki að fá framaní mig, þeg-
ar mönnum mislíkar við mig „og
svo borgarðu mér minna en hon-
um”. “
Listamenn, ekki
skrifstofufólk
„Ég hef með mér fram-
kvæmdastjóra, sem ég hef sjálfúr
valið og hann sér um allt slíkt, að
sjálfsögðu undir minni stjóm.
Hann tekur engar. ákvarðanir sem
hafa með listrænt mat að gera,
framkvæmir aðeins það sem ég
legg fyrir hann. Hann kemur ekki
nálægt uppsögnum, enda yrðu
þær um Ieið ómarktækar. Þetta er
mjög mikilvægur starfsmaður og
við vinnum náið saman.
I starfi mínu er m.a. fólgið að
fylgjast vel með þroska hvers og
eins, sitja á æfingum, vinna með
fólkinu sem stjómandi og skynja
ekki aðeins andann hjá hópnum í
heild og stýra honum, heldur ekki
síður að vaka yfir listrænni vel-
ferð hvers einasta dansara. í ffam-
haldi af því em ákvarðanir teknar,
- um verkefiii, laun, uppsagnir.
Hver og einn hefúr sínar sérþarfir,
- þetta em listamenn, ekki skrif-
stofúfólk og listamenn sjá ekki
alltaf hvað er þeim fyrir bestu.
Þessvegna eiga þeir allt undir mér
og verða að geta treyst því að
14 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 8. júní 1990