Þjóðviljinn - 15.06.1990, Qupperneq 19

HELGARMENN JLN GIN
Listahátíð
Þúsundþjalasmiðurinn
Alex van Warmerdam
Okkur hefur verið líkt við Tati, Marx bræður, Beckett, Lísu í Undralandi og allt þar á milli. Slíkar samlíkingar
eru tóm vitleysa. Alex van Warmerdam ræðir við blaðamann Nýs Helgarblaðs ( gær. Mynd:Kristinn.
Einfaldleikinn ræður ríkjum í sviðsmynd Alex van Warmerdam í verkinu Norðurbænum, sem sýnt verður (
Borgarleikhúsinu í kvöld og annað kvöld.
Mexíkanskurhundur, hollenski
fjöllistahópurinn, er kominn til
landsins og sýnir leikverkið
Norðurbæinn á vegum Listahá-
tíðar í Borgarleikhúsinu í kvöld og
annað kvöld.
Leikritahöfundurinn, sviðs-
hönnuðurinn, leikstjórinn, leikar-
inn og listmálarinn Alex van War-
merdam er forsprakki Hundsins
og hitti blaðamaður Nýs Helgar-
blaðs hann að máli í Borgarleik-
húsinu í gær.
Menn eru sífellt að skilgreina
okkur og líkja okkur við hitt og
þetta, segir Alex þegar hann er
beðinn um að skilgreina leikhóp-
inn og verk hans. Við gerðum
einu sinni lista yfir allar samlík-
ingarnar sem birst höfðu í dóm-
um blaðanna og það Var hreint
ótrúlegur listi. Okkur var líkt við
Marx bræður, Tati, Chaplin og
jafnvel Lísu í Undralandi. Slíkar
samlfkingar eru bull og vitleysa.
Sýninginn Norðurbærinn er
fremur ströng og kalvínísk, allt
kjöt hefur verið skafið af beinun-
um, engin þung sviðsmynd eða
margir sviðsmunir, heldur er ein-
göngu það allra nauðsynlegasta
notað.
Kveikjan að sýningunni var
klæðaburður og fas Austur-
Þjóðverja. Pað hefur eflaust
breyst eitthvað núna, og sýningin
kannski orðin að steingervingi.
Þetta er ekki mikil saga, orðin
og hvernig þau eru sögð skipta
mig miklu máli. Sagan er hvorki
raunsæ né í nokkru sögulegu
samhengi. Þetta er blanda af at-
riðum sem eru ekki endilega í
beinu framhaldi hvert af öðru.
Leikhús er mjög skemmtilegur
miðill, en sjálfur verð ég oft fyrir
miklum vonbrigðum þegar ég fer
í leikhús, það er oft svo leiðin-
legt. Kvikmyndir eru meira
spennandi nema þegar leikhús-
inu tekst mjög vel upp þá slær það
kvikmyndum við.
Ég er ekki að reyna að sameina
kvikmyndir og leikhús, ég nota
kvikmyndir á mjög gamaldags
máta í verkinu og alls ekki fram-
úrstefnulega.
Ég byrja ekki með því að fá
einhverja hugdettu hvernig gam-
an væri að blanda ólíkum miðlum
og listum saman, heldur kemur
það alveg af sjálfu sér af því að
viðkomandi listgrein hentar bet-
ur en önnur. Sýningamar hafa
orðið einfaldari með árunum, og
ég reyni að gera þær eins einfald-
ar og mögulegt er, það liggur við
að þessi sýning sé svo einföld að
ekki sé mögulegt að ganga lengra
í einfaldleikanum og ég verði
eftir þetta að snúa mér að ein-
hverju allt öðru, en það á eftir að
koma í Ijós.
Uppalinn í
leikhúsi
Fólk segir mér að leikritin fjalli
alltaf um samskipti og völd. Eitt
verka minna, Granit, fjallar
t.a.m um fjóra menn uppi á fjalls-
tindi. Þeir em allir dæmigerðar
persónur, foringinn, byltingars-
inninn, hirðfíflið og þumbinn. Og
verkið fjallar um togstreituna
milli þessara einkennandi per-
sónuleika.
Ég byrjaði á götuleikhúsi en
það er langt síðan, og það voru
viðvaningslegar sýningar. Ég
stóð aðeins í því í tvö ár.
Faðir minn var sviðsstjóri og
fjölskyldan bjó fyrir ofan leikhús-
ið. Ég þekkti ekkert annað en
leikhús og þess vegna kom mér
kannski ekki til hugar að fara út í
það, til þess var það of sjálfsagt.
Ég tek mér yfirleitt hlé á nokk-
urra ára fresti frá leikhúsinu í ár,
eða svo.
Ætti ég að útskýra efni mynd-
arinnar sem ég er að vinna að nú
þyrfti ég til þess minnst fjóra
klukkutíma. Þetta er ekki ein-
hver neðanjarðarmynd enda
finnst mér ekki hægt að gera
greinarmun á myndum sem sölu-
vöru og aftur listrænum mynd-
um, mörkin þar á milli eru alls
ekki skýr. Ég geri þá mynd sem
mig langar að gera, svo verður að
koma í ljós hvort öðrum líkar
hún. Fyrri myndin, Abel, var lítil
mynd. Ég hélt að hún gæti gengið
í svona fjórar vikur í Amsterdam,
en raunin varð sú að hún gekk á
annað ár og fékk mjög breiðan
áhorfendahóp, það kom mér
mjög á óvart.
Merkingar-
kjaftæði
Mér er ekkert gefið um að út-
skýra verk mín, stundum verð ég
mjög hissa á því hvað fólk telur
sig sjá út úr þeim. Ég er ekki hrif-
inn af merkingarhlöðnum verk-
um, samtöl eru mikilvæg, en ég
hef áhuga á því hvernig menn
segja hlutina, ekki hvað það
merkir sem þeir eru að segja.
Granit var sett upp á þeim tíma
þegar mikil mótmæli voru vegna
meðaldrægu eldflauganna í Evr-
ópu, á miðju sviði hafði ég komið
fyrir háum kletti, en ég var harð-
ákveðinn í því að ef einhver sæi
klettinn sem tákn fyrir kjarnaf-
laug eða sprengju yrði klettinum
strax hent út úr sviðsmyndinni.
Steinn er steinn og ekkert ann-
að, ég vil að hlutirnir standi fyrir
það sem þeir eru. Auðvitað er
það erfitt því að þótt ég kæri mig
ekki um að einhver hlutur fái á sig
merkingu get ég ekki horft fram
hjá því að í dulvitund minni gætu
þeir haft hana.
Oft talar fólk um tilvísanir í
verkum mínum sem mér hafa
aldrei dottið í hug, t.a.m að ein
senan í Norðurbænum sé tilvísun
í Hamlet, en ég þekki Hamlet
lítið og er illa að mér í sögu
leikhúss og leikritunar. í kvik-
myndinni Abel notaði ég mikið
fiska, menn lögðu sér eingöngu
fisk til munns, það voru fiskam-
ynstur alls staðar o.s.frv. Ég
sagði alltaf fiskur er bara fiskur
og hefur enga merkingu umfram
það. En auðvitað eru fiskar
táknrænir, þeir geta bæði haft
kynferðislega og biblfulega vís-
un, svo eitthvað sé nefnt. En það
var ekki meðvituð ætlun mín þeg-
ar ég ákvað að nota fiska í mynd-
inni. Ég kæri mig heldur ekki um
að heyra hvaða mögulegar merk-
ingar gætu verið í hinu og þessu,
ég vil ekki hlaða hluti fleiri tákn-
um en þegar er orðið, ég vil frem-
ur stíga skref til baka og draga úr
tiivísunum og táknum sem sumir
hlutir hafa, segir þúsundþjalasm-
iðurinn Alex van Warmerdam.
í dagskrá Listahátíðar segir um
efni verksins m.a. að það gerist í
nýbyggðu steinsteypugímaldi,
sem gæti verið í hvaða stórborg
sem er. í einum steinsteypukass-
anum býr hinn ofvemdaði sonur,
Faas. Einu tengsl hans við um-
heiminn er ofurlítil gluggabora.
Hinn kúgaði Faas á sér þó stóran
draum um að verða listmálari og
mála vinnulúna bændur.
Eins og áður sagði verða tvær
sýningar á Norðurbænum í Borg-
arleikhúsinu, í kvöld og annað
kvöld kl. 21.30. BE
Föstudagur 15. júní 1990 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 19