Þjóðviljinn - 15.06.1990, Page 20

'IST! li B, ■ — Einar Már Guðmundsson

ísland
og
Albanía
Mótettur Bachs
í bandaríska vikuritinu The
Militant, málgagni þarlendra
trotskyista, var eitt sinn haft
fyrir satt að Karl Marx hefði
kallað Albani „geitriðla”
(goatfuckers) en fyrirlitning
þeirra Marx og Engels á smá-
þjóðum er alkunn. I Guðsgjaf-
arþulu eftir Halldór Laxness
segir bolsévikinn m.a. við
sögumann er þeir hittast hjá
Kleifarvatni:
„Hvílík eymd að vera smá-
þjóðamaður, segir Engels á
einum stað, mig minnir í bréfí
frá London. Til _að mynda hitti
ég á dögunum Islending (ætli
það hafi ekki verið Grímur
Thomsen?) og sagði hann mér
að unaðslegustu æskuminn-
ingar sínar væru bundnar lykt-
inni af úldnum grút í fjörunni
og maurétnum þorskhausum
sem lágu til þurrks uppá görð-
um.”
Grútarhausar og geitriðlar?
Hvers eiga þessar þjóðir að
gjalda?
Þær mega ekki einu sinni
heyja með sér heiðarlega
knattspymu án þess að Scot-
land Yard þurfi að blanda sér i
málin og nakinn Islendingur
verði heimsfrægur og birtist
um víða veröld ásamt átta lög-
regluþjónum og ellefu Albön-
um að reyna að hlusta á þjóð-
söng sinn.
Þá gerast vallarverðir
skyndilega skáldmæltir og
ríma einsog best verður á kos-
ið og unglingar fá forfiðring i
tær og fingur.
Ef albanskur rithöfundur
hefði síðast liðinn vetur setið í
Tirana, höfuðborg landsins og
látið sér detta eitthvað viðmóta
í hug og það sem í rauninni
gerðist, mundi hann hafa brot-
ið allar þær raunsæiskröfur
sem albanska rithöfundasam-
bandið setur meðlimum sin-
um; því þama var veruleikinn
hreinn skáldskapur.
Albanía: útlægt land meðal
þjóða. Island: land byggt af út-
lögum. Islendingar hugsa með
hlýhug til útlaga sinna; en
skilja þeir Albaníu? Albanir
eru á báðum áttum um hvort
þeir eigi að skrifa undir sinn
Gamla sáttmála við umheim-
inn og Islendingar vita heldur
ekki undir hvaða sáttmála þeir
eiga að rita nöfn sín.
Ef þeir selja fiskimiðin
eiga þeir ekkert. Ef þeir selja
ekki fiskimiðin eiga þeir held-
ur ekkert: þeir mega velja.
Öðruvísi er ekki hægt að túlka
boðskapinn sem borist hefur
að undanfömu. Annað hvort
fáum við að komast inn í auð-
lindir ykkar eða þið fáið ekki
að komast inn á markaðina
okkar. Argól, einsog grafarinn
í Hamlet sagði.
Athugum þennan málflutn-
ing: Á meðan Evrópuþjóðimar
bjóðast til að rétta Álbönum
hjálparhönd við að losna úr
prísund þeirra Marx og Eng-
els, bjóða þeir Islendingum að
taka þeirra sess, ekki í prísund
Marx og Engels, en vendi ein-
angmnarinnar er sveiflað.
Skerfurinn til menningarinnar:
það er annað mál og kemur
viðskiptum ekki við.
Hér áður var sagt að marx-
isminn einn gæti bjargað
heiminum en nú em Albanir
meðal þeirra örfáu sem komið
geta marxismanum til bjargar;
og hvemig litist Karli Marx á
að einu bandamenn hans í Evr-
ópu séu þeir sem hann sjálfur
kallaði „geitriðla”?
Þökk sé, hverjum sem það
er að þakka, að Engels skuli
ekki með_svipuðum hætti vera
guðfaðir Islendinga, að honum
skuli ekki hafa verið reist
minnismerki innan um úldinn
grút og maurétna þorskhausa,
þó þar með sé ekki sagt að þeir
sem í þessu landi fylktu sér
undir merki hans og þeirra fé-
laga hafi ekki látið margt gott
af sér leiða; og gegnt óvenju
stóm hlutverki.
Síðast liðinn vetur spratt af
því ansi skondin umræða.
Fjölmiðlamenn fóm hamför-
um og buðust til að gerast
skriftafeður fyrir aflóga hug-
sjónamenn; og deilan komst
jafnvel inn í raðir hugsjóna-
mannanna sjálfra.
Aldrei var þó ljóst á hverju
átti að biðjast afsökunar, hvort
það voru sólarlandaferðir til
sósíalískra ríkja eða verka-
lýðsbaráttan einsog hún lagði
sig.
Mistök gerð árið 1932 vom
auðvitað undirrótin að mistök-
unum 1972. Svona mátti lengi
föndra og niðurstaðan virtist
helst vera sú að þeir sem eitt
sinn í fymdinni gengu niður
Laugaveginn voru vinsamleg-
ast beðnir um að snúa við og
ganga upp hann.
Kannskf verður það líka
svo, að þegar Albanir koma
niður úr fjöllunum með geit-
umar sínar mæta þeir Islend-
ingum á leiðinni upp.
Á sunnudaginn voru tónleikar
Mótettukórs Hallgrímskirkju
undir stjórn Harðar Áskelssonar
í Langholtskirkju. Á efnisskránni
voru fimm mótettur Jóhanns Se-
bastians Bachs og með slíkri úr-
vals efnisskrá var góð tilhugsun
að fara á tónleikana.
Mótetturnar voru fluttar með
kammersveit og leikið var á bar-
okkhljóðfæri sem voru stillt hálf-
um tóni neðar til samræmis venj-
um barokktímans. Kons-
ertmeistari var Rut Ingólfsdóttir
sem spilaði á upprunalega fiðlu
smíðaða í Þýskalandi í byrjun 18.
aldar. Fleiri upprunaleg hljóð-
færi voru notuð, bæði fagottið
sem var smíðað í Frakklandi og
violone frá 1697 smíðað á Ítalíu.
Fluttar voru mótetturnar
Komm, Jesu, komm, BWV 229,
Fúrchte dich nicht BWV 228,
sem var samin fyrir minningarat-
höfn eiginkonu borgarráðsmanns
í Leipzig 1726, Jesu meine Freu-
de BWV 227, sem er ein stór-
brotnasta mótetta Bachs og hann
samdi vegna andláts eiginkonu
póstmeistara skömmu eftir komu
sína til Leipzig 1723. Der Geist
hilft unsrer Schwacheit auf BWV
226 var samin vegna minningar-
athafnar um rektor Tómasarhá-
skólans í Leipzig en Singet dem
Herrn ein neues Lied BWV 225
er að öllum líkindum talin hafa
verið samin í minningu auðugrar
Tónleikar Sinfóníuhljóm-
sveitar fslands undir stjórn
bandaríska hljómsveitarstjórans
Gunther Schullers hófust á
splunkunýju verki Leifs Þórar-
inssonar Mót, sem var samið sér-
staklega fyrir Listahátíð í
Reykjavík 1990 og frumflutt við
opnun Listahátíðar 1. júní sl. í
Borgarleikhúsinu undir stjórn
Petri Sakari. Verkið mót var allt
hið skemmtilegasta, kraftmikið
og lifandi með skemmtilegum
ryþmaköflum, og einhvern veg-
inn, þótt ólíklegt kunni að virðast
átti þetta verk vel við í upphafi
þessara tónleika sem annars voru
eftir bandarísk tónskáld. Næsta
verk á efnisskránni var School for
Scandal Overture eftir Samuel
Barber, fallegt verk og alveg
ljómandi vel flutt og því næst Se-
ven Studies on Themes of Paul
Klee eftir sjálfan stjórnanda
kvöldsins, Schuller, en þetta verk
er samið undir áhrifum frá
svissneska málaranum Klee og
lýsir Schuller sjö myndum hans.
ekkju ellegar þá í minningu Krist-
ínar Eberhardínu Póllandsdrott-
ningar, en allar eru móttetturnar
lofsöngur til dýrðar Guði og
endurspegla kristinn skilning
Bachs á dauðanum.
Mótettukórinn er skipaður
tæplega 60 manns, allt leik-
mönnum úr yngri kantinum og
mikið óskaplega hefur Hörður
náð fögrum og hreinum tóni út úr
kórnum. Það er engin smávinna
sem liggur að baki slíks árangurs
sem við áheyrendur fengum að
JÓHANNA V.
ÞÓRHALLSDÓTTIR
njóta á sunnudaginn. Hörður er
mjög músíkalskur og dýnamískur
stjórnandi og var flutningur allur
mjóg til fyrirmyndar.
Góður textaframburður spillti
heldur ekki fyrir og gott var að
geta fylgst með þýðingunni í efn-
isskránni sem var hin vandað-
asta.
Schuller er undir miklum áhrifum
djassins, og hafði ég sérstaklega
gaman af Little Blue Devil, þar
sem Jón „bassi“ Sigurðsson hóf
leikinn á léttum bassagangi og
Arab Village þar sem Jón
„flauta“ Sigurbjörnsson spilaði
undur vel og seiðandi á bak við
sviðið og ótrúlegur var hljómur-
inn í sellóunum, alveg eins og
sekkjapípur. Eftir hlé var Rhaps-
ody in Blue eftir George Gersh-
win, verk sem margir höfðu verið
að bíða eftir og kom þá hinn so-
véski píanóleikari Leonid Tsji-
sjik fram á sviðið og lék Rhapso-
dy með miklum sveiflum á milli
tempóa og styrks með góðri til-
finningu og í lokin sannfærði
hann mann alveg á túlkun sína á
Gershwin. Hann spilaði ekki
minna en tvö aukalög, úr djassin-
um, svo maður var í raun og veru
alveg fullmettaður þegar Svítan
úr Fancy Free eftir Bernstein var
flutt, sem virkaði ævintýralega
langdregin eftir annars skemmti-
lega dagskrá.
Sveifla í
Sigurjónssafni
Það var lauflétt stemmning í
Listasafni Sigurjóns Ólafssonar
þegar svisneska kammersveitin I
Salonisti hélt tónleika mánudag-
inn 11. júní síðast liðinn. Yfirsk-
rift tónleikanna var „Austurland-
ahraðlestin“ í höfuðið á þeirri
frægu lest sem flutti kónga og
hefðarfólk milli heimsálfa og
fluttu I Salonisti tónlist af „létt-
ara“ taginu frá viðkomustöðum
lestarinnar. Kammersveitina
skipa 5 tónlistarmenn af bestu
gerð, ungversku bræðurnir Béla
Szedlák bassaleikari og Ferenc
Szedlák sellóleikari, ásamt
Werner Giger píanóleikara, Lor-
enz Hasler og að ógleymdum
Thomas Fúri en þeir síðast
nefndu eru báðir fiðluleikarar.
Á efnisskránni voru m.a. verk
eftir Massenet, Debussy,
Schrammel, Kreisler, Enescu,
Rossini, Stravinskíj, Boulanger
og fleiri. Þau eru mörg alvarlegu
tónskáldin sem hafa samið létta
tónlist og sem betur fer hafa alltaf
verið til klassískir flytjendur sem
hafa gaman af að flytja þessa
léttu tónlist. Það er líka beinlínis
bætandi fyrir sálina að hlusta á
léttan leik inn á milli. Það var
greinilegt að bæði flytjendur og
áhorfendur höfðu gaman af dill-
andi tónlistinni. Samspilið var
ljómandi og spilamennirnir allir í
góðum húmor. Það var eins og
fiðluleikarinn Fúri hefði ekkert
fyrir því að spila flaututónana í
Boulanger verkinu, fór létt með
það. Uppáhaldið mitt var tangó-
inn hans Stravinskiijs og það eina
sem ég get hugsanlega kvartað
yfir var að geta ekki skellt mér út
á dansgólfið, því við svona dill-
andi tónlist er ekki hægt að sitja
lengi stífur á áhorfendabekkjum,
auðvitað vill maður sveiflast
með. Hvernig væri næst þegar
þeir koma að halda ball?
Japanskur
fiðlusnillingur
Og Listahátíð heldur áfram. Á
laugardaginn kl. 17 var japanski
fiðluleikarinn Yozuko Horigome
og vestur-þýski píanóleikarinn
Wolfgang Manz á ferðinni með
tónleika í íslensku óperunni. Síð-
an Yuzuko hlaut verðlaun árið
1980 í Brússel í Belgíu í svokall-
aðri Elísabetarkeppni hefur hún
spilað með mörgum helstu
hljómsveitum og stjórnendum
heimsins. Wolfgang er ennfrem-
ur sigurvegari úr samkeppnum og
hefur leikið sem einleikari víða
um heim.
Enda var það auðheyrt á spil-
inu að hér var á ferðinni fólk sem
kunni sitt fag. Þau spiluðu afar
vel saman og höfðu að sjálfsögðu
nákvæmar og úthugsaðar fraser-
ingar. Þau hófu leikinn á Fiðlu-
sónötu nr. 1 í D-dúr op. 12 nr. 1
eftir Beethoven. Maður gleymdi
sér alveg í sónötunni og þegar
fólk spilar svona vel, hallar mað-
ur sér einfaldlega í stólnum,
lygnir aftur augunum og nýtur
þess að hlusta. A eftir Beethoven
lék Horigome Einleikspartítu
Bachs nr. 2 í d-moll BWV 1004,
og þegar hún var komin út í sara-
bönduna var maður kominn í
annan heim. Maður náði sér að-
eins niður í hlénu og eftir það
hófu þau leikinn með fjórum
stuttum þáttum eftir Anton We-
bern op. 7. Þessir brothættu
þættir voru svakalega nákvæm-
lega fluttir. Að lokum spiluðu
þau rómantísku fiðlusónötuna
hans Césars Franck en þá hefði
ég viljað aðeins meira kjöt í spi-
lamennskuna, meiri karakter eða
meira skap, en þetta er nú bara
dónaskapur að vera að biðja um
þetta eftir alla dýrðina. En fyrir
minn smekk, þá var t.d. lokaka-
flinn í Franck alltof hraður, og
hreinlega of vélrænn. Svona get-
ur maður verið kröfuharður.
Aðallega frá
Ameríku
20 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 15. júní 1990