Þjóðviljinn - 22.06.1990, Side 4

Guðrún Ámadóttir er á beininu
Þurfum
aðfá
karlana
með
Á þriðjudaginn minntust íslenskar
konur þess að 75 ár eru liðin frá því
að þær fengu kosningarétt og kjör-
gengi til Alþingis. Guðrún Árnadóttir
hefur verið formaður Kvenréttindafé-
lags íslands frá því um áramót. Hún
er tekin á beinið í dag um jafnréttis-
baráttuna og Kvenréttindafélagið.
Um hvað snýst jafnréttis-
baráttan á Islandi í dag?
Hún snýst um það að bæði
karlar og konur fái að njóta sín,
bæði hvað atvinnu og menntun og
lífið varðar almennt og báðir aðil-
ar taki tillit til hvors annars.
Það hefur lengi verið kunn-
ugt að mikill launamunur er
milli kynjanna. Hvers vegna
hefur ekki meira áunnist en
raun ber vitni til að jafna þenn-
an mun?
Launamunurinn hefur verið
mikill vegna þess að hér áður fyrr
var menntunarskortur ríkjandi hjá
konum. I dag eru þær með sömu
menntun og enn er launamunur
ríkjandi. Það er vegna þess að þær
komast ekki í áhrifastöður cin-
hverra hluta vegna og þó þær hafi
sömu menntun og maðurinn við
hliðina á þeim þá hefur hann ein-
hvem veginn haft lag á því að
koma sér upp bílastyrkjum og
greiddri yfirvinnu, hvort sem hún
er unnin eða ekki, risnu og öðru á-
líka. Það sem þarf að gera til að
breyta þessu er að leggja aðalá-
herslu á að koma kvennastörfúm
til vegs og virðingar þannig að
konur þurfi ekki einvörðungu að
fara yfir í karlastörf til að ná sömu
launum. Við þurfum að endur-
meta kvennastörfin, þá á ég aðal-
lega við störf sem lúta að umönn-
un og umhyggju. Og hvers vegna
skyldi kassadaman í stórmarkað-
inum ekki fá hærri laun, það eru
ekki litlir peningar sem fara í
gegnum hendur hennar. Þetta er
lægst launaða fólkið í dag.
Verða verkalýðshreyfingin
og stjórnmálaflokkarnir ekki
að taka þessi mál upp af krafti?
Jú, vissulega, og ég er alveg
klár á því að það þolir enga bið.
Verkalýðshreyfingin hefur reynt
að gera eitthvað en hún þarf eigi
Mynd: Kristinn.
að síður að taka upp mun mark-
vissari baráttuaðferðir. Konur eru
orðnar helmingur af atvinnuafli
landsins og það verður að fara að
taka tillit til þeirra.
Er jafnréttisbaráttan stétta-
barátta?
Já, alveg tvímælalaust. Jafn-
réttisbarátta fer inn á öll svið hins
mannlega samfélags. Hún er
stéttabarátta og þá kem ég aftur
að því hvað verðmætamat á vinnu
fólks er óréttlátt og villandi. I
verkalýðshreyfingunni höfum við
lengi verið að reyna að benda á
hvað kvennastörf eru lítils metin.
Það er ekki fyrr en við fáum fólk
til að hugsa bókstafiega á nýjan
hátt að við náum einhverju fram í
þessarri baráttu. Og þegar við
náum samvinnu við karlana. Við
vinnum ekki þessa jafnréttisbar-
áttu einar, það er útilokað.
Ég er búin að vinna lengi að
þessum málum og alltaf eru það
sömu konumar, sömu andlitin,
sem segja sömu hiutina. Við hitt-
umst aftur og aftur en fer þetta
eitthvað út fyrir þennan hóp? Við
erum allar sammála um að hitt og
þetta sé ómögulegt en náum við
nokkru sambandi við karlana?
Það er ekki nóg að við séum sam-
mála, við verðum að ná til karl-
anna. Það er alveg klárt að það er
orðið mjög tímabært að þessi
kvennabarátta fari að tengjast
körlunum og þeir taki þátt með
okkur. Annars getum við bara
hjakkað í sama farinu ár eftir ár
og kvartað og kveinað hver upp í
aðra.
Er jafnréttisbarátta á ís-
landi í lægð núna?
Já. Ég hef viðurkennt það
áður. Það kom hér góð skorpa
með rauðsokkum og síðan fór
önnur sterk hreyfing í gang með
Kvennalistanum. Núna erum við
kannski í svolítilli hvíldarstöðu
en ég hef enga trú á öðru en við
munum ná okkur upp aftur.
Það hefur stundum legið
það orð á Kvenréttindafélagi
Islands að það sé eins konar „el-
íta” menntakvenna úr yfirstétt
og ungar konur telji sig lítt eiga
þar heima. Hvert er þitt álit?
Ég viðurkenni það að þegar
ég kom úr starfi hjá verkalýðs-
hreyfmgunni inn í þetta félag fyr-
ir einu og hálfu ári þá kom ég inn
í það með vissri tortryggni og efa-
semdum en ég stend alveg klár á
því að Kvenréttindafélag Islands
er ákafiega góður vettvangur þar
sem konur geta unnið saman á
breiðum grundvelli. Þetta er
þverpólitískt félag og í það mega
ekki safnast, eins og þú bendir
réttilega á, eingöngu menntakon-
ur. Verkefni félagsins er að vinna
að mannréttindum fyrir þá sem
minna mega sín og við þurfum að
ná til allra. Konur sem hafa góða
menntun ættu að hafa betri að-
stæður til að spjara sig sjálfar og
því þurfum við að styðja við bak-
ið á hinum.
Er einhver virk starfsemi í
gangi innan félagsins fyrir utan
árlega tímaritsútgáfu og hátíða-
höld 19. júní?
í dag er starfið í því formi að
við tökum fyrir ákveðin verkefni
sem okkur finnst höfða til kvenna
og jafnréttis, höldum um þau
fræðslufundi og förum í áróðurs-
herferðir.
Hvenær var síðasta áróð-
ursherferð félagsins?
Við vorum í vetur t.d. með
fundi um siðfræði heilbrigðis-
stétta og réttinn til að fá að deyja
með sóma og rétt ættingja sjúk-
linga til að hafa áhrif í heilbrigð-
iskerfinu. Við héldum erindi um
þetta og einnig um dagvistunar-
mál. Það er af ýmsu að taka, en
mest höfúm við tekið fyrir það
sem fólk kallar mjúku málin.
Kvenréttindafélagið hefur líka
haft á dagskrá sinni að kynna
konur sem vilja taka þátt í pólitík
og styðja við bakið á þeim
þverpólitískt. Við höfum fyrir all-
ar kosningar efnt til kynningar-
fúnda á kvenframbjóðendum allra
fiokka. Fyrir borgarstjómarkosn-
ingamar núna vomm við með
stóran fund á Kringlukránni.
Ég held að það vanti ungar
konur inn í félagið alveg eins og
þær vantar víða annars staðar.
Kannski er það vegna þess að
Kvenréttindafélagið er að beijast
fyrir jafnrétti og þegar maður er
yngri og nýskriðinn út úr skóla þá
finnur maður ekki svo mikið íyrir
óréttlætinu. Það er oft sagt að
kv enréttindakonur, öfúgt við
marga aðra, verði æ róttækari eft-
ir því sem þær verða eldri.
Jafnréttisráð hefur í gegn-
um tíðina birt fjölda kannana
sem sýna mismunun kynjanna,
t.d. í fjölmiðlum. Getur Kven-
réttindafélagið fylgt þessu bet-
ur eftir?
Jú, auðvitað. Þetta er bara
spuming um leiðir. Við fengum
t.d. inn á borð til okkar í vetur
könnun sem sýndi að konur ætl-
uðu ekki að gefa aftur kost á sér í
bæjar- og sveitarstjómarkosning-
um í sama mæli og síðast.
Við kölluðum saman fund í
Reykjavík og fengum þessar kon-
ur til að segja frá reynslu sinni.
Við spurðum: Hvað veldur? Og
úr úr þessarri ráðstefnu komu þær
niðurstöður að flestar þeirra vom
að gefast upp undan vinnuálagi
og vom einfaldlega þreyttar. Þær
vom ekki aðeins með tvöfalt
heldur þrefalt vinnuálag. í fyrsta
lagi em þær með útivinnuna, síð-
an heimilisstörfín og í þriðja lagi
pólitísku vinnuna, fundi og fleira.
Við reyndum að halda niðurstöð-
unum á lofti og hvort það hefúr
verið fyrir áhrif frá okkur veit ég
ekki en þær skiluðu sér betur inn
á listana aftur en við höfðum þor-
að að vona. Þetta er það sem mál-
ið snýst um, hvemig við getum
komið tilfinningu okkar fyrir því
að betur þurfi að gera á framfæri
og í réttar hendur.
Þetta er alltaf matsatriði og
stundum ráða jafnvel tískusveifl-
ur og ég hef ekki svar á reiðum
höndum um hvað er hægt að gera,
en við munum finna leiðir því að
við verðum að gera það.
Hefur tilvist Jafnréttisráðs
eitthvert gildi þegar það hefur
aðeins ályktunarvald?
Stór hluti tima Jafnréttisráðs
fer í það að sjá um að lögum um
jafnrétti sé framfylgt og reynir þó
hvað það getur til að halda uppi
þessarri baráttu. Það fær einnig
öimur mál til umfjöllunar. Ef þú
átt við að Jafnréttisráð verði
hreinlega dómstóll þá get ég tekið
undir að við viljum það gjaman.
í vetur kom fyrir Alþingi nýtt
fmmvarp um jafhréttislög. Við
emm jú með jafnréttislög hér á ís-
landi en við emm alls ekki nógu
ánægðar með framkvæmd þeirra
og höfúm oft á tilfinningunni að
farið sé í kringum þau og konur
hlunnfamar.
Þetta nýja ftumvarp fór ekki í
gegn og það var gífurleg andstaða
við það. Það sem við vomm hvað
ánægðastar með í því var breytt.
Við emm einmitt þessa dagana að
fara yfir þessar breytingar og
erum alls ekki ánægðar með þær.
Þetta fmmvarp er þó skref í áttina
og betra en þau lög sem nú em í
gildi. Okkur miðar áfram.
-vd.
4 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 22. júní 1990