Þjóðviljinn - 10.08.1990, Qupperneq 6

r erzujlul
Breytt hlutverk
Sameinuðu þjóðanna
A einu ári hefur heimurinn breyst. Neitunarvaldþjóðanna í
Öryggis ráði S. Þ. byggðist á austur-vestur
Með aukinni vináttu stórþjóð-
anna í austri og vestri var
orðið svo friðvænlegt í heiminum
að annað eins á sér ekki hliðstæðu
í mannkynssögunni. En Adam
var ekki lengi í Paradís. Saddam
Hussein einræðisforseti íraks sat
uppi með einnar milljón manna
her og hafði ekkert við hann að
gera eftir að stríðinu við íran
lauk. Líkt og friðarsinnar hafa
löngum haldið fram þá eru vopn
framleidd til þess að nota þau og
ekki gat Hussein hugsað sér að
afvopnast.
Hann réðst því inn í Kúvæt sem
hafði annars stutt hann dyggilega
með peningaaðstoð í átta ára
stríði íraks og íran 1980 -88. Par
sá Hussein feitan bita sem
auðvelt væri að sækja. Með því
að hertaka Kúvæt gæti hann því
sem næst tvöfaldað olíufram-
leiðslu sína og því hugsanlega
greitt upp stríðsskuldirnar og
bætt hag Iraka í írak. En þetta
minnir óneitanlega á gamlar hug-
myndir nasista um lífsrými til
handa þýsku þjóðinni.
Hörð og snögg viðbrögð Sam-
einuðu þjóðanna sá Hussein ef til
vill ekki fyrir og hefur eflaust
engar áhyggjur haft af. En það er
hugsaniegt að Sameinuðu þjóð-
irnar nú geti staðið undir því hlut-
verki sem Þjóðabandalagið
gamla brást þegar Hitler var að
ráðast inn í nágrannaríki sín á
þriðja áratug aldarinnar.
í Oryggisráði Sameinuðu þjóð-
anna sitja 15 þjóðir, þar af hafa
fimm þjóðir neitunarvald. Pað
átökum, en nú standa stórveldin saman og er hlutverk ráðsins gjörbreytt
Kúvætar í Bonn mótmæla innrás fraka í land sitt og flagga mynd af
Jaber al-Ahmed al-Sabah emír sem nú er útlægur.
eru fástaþjóðirnar Sovétríkin,
Bandaríkin, Kína, Bretland og
Frakkland. Aðrar þjóðir sitja síð-
an til skiptis í Öryggisráðinu. Nú
t.d. Kúba í fyrsta sinn og araba-
ríkið Jemen.
Ráðið fordæmdi innrás íraka í
Líbería
Beðið um hjálp
Stjórnin íNígeríu hefir beðið Bandaríkin og
þjóðir Öryggisráðs S. Þ. um aðstoð svo koma
megi friði á í Líberíu
Nígería vill fá Bandaríkin og
aðrar Sameinuðu þjóðir til að
mynda friðarsveitir í Líberíu en
þar geisar nú blóðug borgarast-
yrjöld. Utanríkisráðherra Níger-
íu, Rilwanu Lukman, fór í gær
fram á stuðning Sovétmanna,
Breta og Frakka bæði á borði og í
orði á fundi með sendiherrum
þessara landa.
Aðspurður hvort hann æskti að
þessar þjóðir sendu herlið inn í
Líberíu svaraði hann að það væri
undir þeim komið. Bandaríkin
hafa sent þangað herlið til að að-
stoða bandaríska þegna við að
komast úr landi en þeir hafa ekki
haft í hyggju frekari hernaðar-
íhlutun.
Fulltrúi Bandaríkjastjórnar
sagði þó í gær að stjórnin myndi
íhuga vandlega hvort ekki mætti
aðstoða Nígeríumenn í sambandi
við flutninga á vopnum og vist-
um. En mikill stuðningur er við
tillögur Vestur-afríska efnahags-
bandalagsins sem kveða á um
vopnahlé, að komið verði á fót
bráðabirgðastjórn og að haldnar
verði frjálsar lýðræðiskosningar í
Líberíu.
Nígería, Ghana, Gínea og Si-
erra Leone, með stuðningi
Gambíu, hyggjast senda vopnaða
eftirlitssveit til Líberíu til að
binda enda á margra mánaða
ættflokkastríð, en þúsundir
manna hafa látist í landinu. Upp-
runaleg áætlun Nígeríu um að
fara inn í Líberíu var lögð á hill-
una eftir fund þessara þjóða á
þriðjudag.
Tvennir uppreisnarherir berj-
ast við forseta Líberíu Samuel
Doe. Hann og leiðtogi annars
uppreisnarhópsins segjast fagna
komu eftirlitssveitarinnar en
hinn uppreisnarforinginn hefur
heitið að berjast gegn hverjum
þeim sem kemur Doe til aðstoð-
ar. Pað var síðarnefndi upp-
reisnarmaðurinn Charles Taylor
sem hóf borgarastríðið í desemb-
er s.l. er hann réðst inn í Líberíu
frá Fflabeinsströndinni.
Reuter/gpm
Kúvæt strax innrásardaginn 2.
ágúst og krafðist þess að írakar
hæfu sig skilyrðislaust á brott.
Pjóðirnar sem greiddu þessu at-
kvæði voru 14 en Jemen sat hjá á
þeirri forsendu að fulltrúinn
hefði ekki fengið fyrirmæli frá
sinni stjórn. Par sem ekki var far-
ið að þessu hittist ráðið aftur 6.
ágúst og samþykkti veigamikið
viðskiptabann á írak og Kúvæt,
þ.á m. bann við vopnaviðskiptum
og bann á öll olíuviðskipti, sem
eru frökum að sjálfsögðu mjög
mikilvæg.
Jemen sat hjá svo og Kúba á
þeirri forsendu að svona bann
hefði ekki verið sett á Bandaríkin
og ísrael áður undir líkum kring-
umstæðum að mati Kúbumanna.
Eftir innlimun Kúvæts í írak á
miðvikudag kom Öryggisráðið
aftur saman í gær og lýsti einróma
yfir því að innlimunin ætti sér
ekki nokkra stoð í lögum og að
hún væri þaf af leiðandi ómerk
með öllu. Mikið hefur breyst í
ráðinu því í stórmálum öðrum var
vaninn að Bandaríkin og Sovét-
ríkin beittu neitunarvaldi til
skiptis. Ráðið var því á árum
áður frekar bitlaust. Nú aftur á
móti getur heimurinn staðið áð
mestu sameinaður að baki álykt-
unum Öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna.
Jafnvel Jórdanía sem hefur
verið dyggasta stuðningsland fr-
aks hyggst standa við viðskipta-
bann Sameinuðu þjóðanna. Það
yrði mikil fórn fyrir Jórdani því
Íieir fá 80 prósent af olíu sinni frá
rak, framleiða ekkert sjálfir.
Fjórðungur útflutningstekna Jór-
dana kemur frá írak. Hins vegar
hafa margar þjóðir áhyggjur af
miklum liðssafnaði Bandaríkja-
manna í Persaflóa og ríkjum í ná-
grenni flóans. En herflutningar
þessir eru ekki á vegum Samein-
uðu þjóðanna þó Bandaríkja-
menn vonist til að margar aðrar
þjóðir komi þeim til aðstoðar.
Það er hinsvegar ekki nema Bret-
ar - sem alltaf eru dyggir stuðn-
ingsmenn Bandaríkjanna - sem
hafa sent tvær flugherdeildir til
Saúdi-Arabíu til að verja landið
hugsanlegri innrás íraks.
Margar aðrar þjóðir hafa sent
herskip í átt til Persaflóa þar með
taldir Sovétmenn sem hafa heitið
að styðja varnir Saúdi-Arabíu
komi til átaka. En í gær voru það
einungis Bandaríkjamenn sem
sett höfðu hermenn á land.
Mikið til fyrir tilstilli Öryggis-
ráðs S.Þ. þrengir nú mjög að ír-
ökum sem virðast hvergi eiga sér
stuðningsmenn, ekki einu sinni
meðal arabaþjóða sem þó hafa
verið tregar til að fordæma
innrásina. Hugsanlega er það
vegna viðskiptatengsla og jafnvel
hræðslu við hernaðarmátt íraks.
Einangrist írak algerlega sem
útlit er fyrir er líklegt að írakir
noti þá vestrænu einstaklinga
sem skipta hundruðum í írak og
Kúvæt sem gísla. Bandaríkja-
menn óttast mjög að þetta verði
að öðru stóru gíslamáli en 39
Bandríkjamönnum er haldið
með vopnum í Bagdad. f gær lok-
aði írak vesturlandamærum sín-
um en í gær biðu svissnesk farar-
tæki eftir 109 manns rétt fyrir
utan landamærin. Fólkið var á
leið frá Bagdad, höfuðborg ír-
aks, en var ekki hleypt í gegn.
Bush Bandaríkjaforseti forð-
ast að kalla fólkið gísla en sam-
kvæmt blaðafulltrúa utanríkis-
ráðuneytisins bandaríska líta þeir
á fólkið sem gísla. í írak eru þess
utan 580 Bandaríkjamenn og
3,000 til viðbótar í Kúvæt. Segja
sumir að vilji Hussein Ir-
aksforseti forðast átök við
Bandaríkin ætti hann að láta út-
lendingana lausa, öryggi banda-
rískra þegna gæti orðið hvati
stríðsátaka.
Þrátt fyrir skjót viðbrögð Sam-
einuðu þjóðanna hafa Bandarík-
in haft forgöngu um liðsafnað í og
við Persaflóa. S.Þ. stendur ekki
að þeim liðsafnaði en ætti ef til
vill að gera það og stjórna þá að-
gerðum. Það er ljóst að stór hluti
arabaþjóða er ekki sérlega hrif-
inn af Bandaríkjunum og sterk
hernaðarstaða þeirra við Persa-
flóa gæti spillt friðarviðleitni.
Hinsvegar er ljóst að það þarf
mikinn her til að stöðva milljón
manna her Husseins fari hann af
stað. Það ætti að vera hlutverk
S.Þ. að stjórna þeim aðgerðum í
gegnum Öryggisráðið því þar
sitja hvort eð er þær stórþjóðir
sem nú senda herafla til Saúdi-
Arabíu og Persaflóa.
gpm
Japan
Beöist afsökunar
G. Pétur
Matthíasson
skrifar
Borgarstjóri Nagasaki, borgar-
innar sem fékk á sig kjarn-
orkusprengju þrem dögum á eftir
Hirósímu, baðst í gær afsökunar
á árásargirni Japana fyrr á öld-
inni. Hitoshi Motoshima sagði
þetta á samkomu sem minntist
þess að 45 ár eru síðan Banda-
ríkjamenn vörpuðu atómspreng-
jum á þessar tvær borgir í Japan.
Borgastjórinn nefndi innlimun
Japana á Kóreu 1910,15 ára stríð
við Kína og Kyrrahafsstríðið. í
þessum styrjöldum létust meira
en 20 milljónir manna. Motos-
hima sagði, við 20.000 manns
sem á hann hlýddu, að Japanir
yrðu að minnast hinna látnu með
einlægni og velta fyrir sér hvernig
mætti læra af þessu. Atóm-
sprengju var varpað á Nagasaki
9. ágúst og létust rúmlega 70.000
manns, vegna sprengingarinnar,
af hitavöldum og vegna geisla-
virkni.
Hinn 68 ára gamli Motoshima
er mjög umdeildur í sínu heima-
landi og hafa hægri menn rakkað
hann niður. Hann hefur gert það
sem ekki hefur mátt í Japan,
nefnilega viðurkennt að japanska
þjóðin beri einhverja sök á þeirri
þjáningu sem íbúar Asíu hafa
mátt þola af völdum hins keisara-
lega hers á fyrri hluta aldarinnar.
I janúar s.l. var Motoshima
skotinn í bakið, sennilega af
hægri-öfgamanni, eftir ræðu þar
sem hann sagði að Hiróhító
keisari bæri einhverja ábyrgð á
árásargirni Japana í garð ná-
granna sinna í Asíu. Híróhító var
keisari og guð Japana fyrir og í
seinni heimsstyrjöldinni. Hann
gafst upp fyrir Bandaríkjamönn-
um 15. ágúst 1945 og varð að gefa
upp guðstitilinn.
Motoshima, óbugaður eftir
skotárásina, varð fyrstur jap-
anskra ráðamanna til að biðja þá
erlendu þegna sem lifðu af
sprengingarnar í Híróshíma og
Nagasaki afsökunar. En margir
Kóreanar og Kínverjar voru
fluttir nauðugir til Japan í seinni
heimsstyrjöldinni. Motoshima
sagði að ábyrgð Japana á þessu
fólki væri mikil. En nú í ár verður
þeim Suður-Kóreönum sem lifðu
af sprengingarnar - en hafa
þjáðst sökum geislavirkni - í
fyrsta skipti veitt aðstoð frá jap-
anska ríkinu. Norður-Kóreanar
og Kínverjar fá enga aðstoð.
Reuter/gpm
Hjartans þakkir færum við vinum okkar, nær og fjær, er
sýndu okkur hlýju og samúð við fráfall
Ásbergs Sigurðssonar
borgarfógeta
Sólveig Jónsdóttir
Ásdís Ásbergsdóttir Sigurður Þóröarson
Jón Asbergsson María Dagsdóttir
Sigurður Pálmi Ásbergsson Freyja María Þorsteinsdóttir
Ólafur Hjaltason Steinunn Ingvarsdóttir
og barnabörnin.
6 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 10. ágúst 1990