Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1995, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjóm, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif©ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Böðulsháttur
Um leið og komið er út fyrir höfuðborgina blasa við
augum sorglegar mrnjar um hræðilega meðferð íslend-
inga á landi sínu. Rauðhólamh-, sem mynduðust fyrir
um fimm þúsund árum og voru upphaflega ekki færri en
áttatíu talsins, eru sem flakandi sár eftir hömlulausa efii-
istöku framkvæmdamanna árum saman. Þegar stjóm-
völdum hugkvæmdist loksins að ffiðlýsa þetta einstæða
svæði árið 1961 var skaðinn skeður.
Ný skýrsla, sem unnin var á vegum Náttúruvemdar-
ráðs fyrir umhverfisráðuneytið, staðfestir þá dapurlegu
staðreynd að rústir Rauðhóla em einungis eitt dæmi af
mörgum um eftirlitslausa ofnýtingu á landsins gæðum.
Þar kemur fram að á landinu öllu eru nokkuð á þriðja
þúsund efiiisnámur af ýmsu tagi. Á skrá hjá Náttúru-
vemdarráði em 2.336 námur. En þar sem enn vantar
upplýsingar frá ýmsum svæðum á landsbyggðinni er
ljóst að heildarfjöldinn er ennþá meiri.
Að mati sérfræðinga ráðsins er mikiU meirihluti þess-
ara náma enn í notkun eða um 60-70 af hundraði. Þar sé
oft illa að verki staðið. Slæm umgengni og óskipulögð
vinnsla valdi því að tiltækt efhi sé ekki fuUnýtt og auk
þess sé náman til lýta í umhverfi sínu. Þess vegna er
brýnt að skipulagning, umgengni og frágangur í efnis-
námum verði bætt, segja skýrsluhöfundar.
Margar efnisnámur úti á landi em litlar og því ekki
eins áberandi og stóm sárin sem einkenna mörg svæði á
Suðvesturlandi en þar er umgengnin við landið sýnilega
langverst. Segir í skýrslunni að umgengnin sé sums stað-
ar svo slæm að hætta stafi af. Einnig að frágangur að
vinnslu lokinni sé ekki nógu góður, drasli stundum safn-
að í óffágengnar námur og jafnvel í hluta þeirra náma
sem enn er unnið í. Þá hafi vinnsla á lausu gosefni á
Reykjanesskaga verið óskipulögð og miklu magni af efiii
sóað, gjallgígum víða spillt og leifar skildar eftir.
Það em því miður til mörg gróf dæmi um þau stóm og
ljótu sár sem svo víða stinga í augu í íslensku umhverfi.
Og þótt ástandið í þessum efnum sé einna alvarlegast á
Suðvesturlandi þá er ljóst að um allt land er illa staðið
að efnistöku og ffágangi efnisnáma. Það þarf því mikið
og samræmt átak ef bæta á fýrir mistök fortíðarinnar í
þessu efni og tryggja að þau verði ekki endurtekin í nán-
ustu framtíð - eins og reyndin verður auðvitað ef ekkert
er að gert af hálfú stjómvalda, opinberra stofnana og
verktaka sem sinna efinistöku.
í skýrslu Náttúruverndarráðs em settar fram ýmsar
tillögur til úrbóta. Þær fela meðal annars í sér úttekt á
helstu stöðum þar sem ætlunin er að nýta jarðefiii til
framkvæmda, þar með talið mat á aðstæðum með tilliti
til náttúmvemdar. Einnig að framkvæmdaaðilum verði
gert að vinna deiliskipulag fyrir námu áður en vinnsla
hefst og að tryggt verði að sveitarfélögin hafi í reynd eft-
irlit með efiiistökunni.
Jafnframt er bent á nauðsyn þess að lagafyrirmæli
verði mun skýrari og ákveðnari en nú er og að þar verði
meðal annars kveðið á um ströng sektarákvæði ef bmgð-
ið er út af settum reglum.
Allir gera sér grein fyrir því að þjóðin verður að nota
þau auðæfi sem felast í nýtanlegum jarðefnum. En ganga
þarf svo frá námunum að sem fæst og minnst sár séu á
landinu að efnistöku lokinni. Sá böðulsháttur sem ein-
kennt hefur framgöngu efhistökumanna undanfama ára-
tugi er ófyrirgefanlegur glæpur við land sem er ekki bara
eign okkar, sem nú lifum, heldur komandi kynslóða.
. Elías Snæland Jónsson
„BHMR hefur ítrekað samið um endurbætur á lífeyrisréttindum í staðinn fyrir annars konar kjarabætur," segir
greinarhöfundur m.a.
Varnarræða fyrir
lífeyrisréttindum
Starfsmenn ríkisins hafa verið
sporgöngumenn í lífeyrissparnaði.
Þeir hafa lagt bæði lengur og
meira til hliðar af launum sínum
til að ávinna sér lífeyrisréttindi en
nokkur annar hópur launamanna.
Lífeyrisréttindi starfsmanna ríkis-
ins, sem eru bundin með lögum,
eru líkt og lífeyrisréttindi annarra
launamanna grundvölluð á sam-
komulagi milli vinnuveitenda og
opinberra starfsmanna.
Kjaradómur hélt niðri launum
Umræða um kaup kjarasamn-
inga starfsmanna ríkisins verður
ekki aðskilin umræðunni um líf-
eyrisréttindi. Kjaradómur, sem
hafði úrskurðarvald um kjör fé-
lagsmanna 1973-1986, lagði sig
fram um að halda niðri launum fé-
lagsmanna með skírskotun til líf-
eyrisréttinda þeirra. Þannig hafa
félagsmenn greitt fyrir réttindin,
bæði með iðgjaldi eins og aðrir og
með lægri launum en ella.
BHMR hefur ítrekað samið um
endurbætur á lífeyrisréttindum í
staðinn fyrir annars konar kjara-
bætm-. Síðast 1989 samdi BHMR
um breytingar á lífeyrisréttindum
félagsmanna en þessi samningur
var ekki eíndur fremur en annað í
þeirri lotu sem svikið var með
bráðabirgðalögunum 1990. Þetta
minnir á að lífeyrisréttindi opin-
berra starfsmanna eru hluti af kja-
rasamningum þeirra.
Geta ekki valið
Lífeyrisréttindi opinberra
starfsmanna eru þess vegna félags-
bundin lágmarksréttindi í besta
skilningi. Þau eru hluti af sam-
tryggingarkerfi laimamanna sem
samfylking launamanna hefur náð
fram og sem félagsmenn stéttarfé-
áhrif á lífeyrisréttindi sín og önn-
ur kjör í gegnum stéttarfélögin
sem eru lýðræðislegar stofnanir
launamanna þar sem hver félags-
maður fer aðeins með eitt atkvæði.
Full ríkisábyrgð
Ríkisstarfsmenn hafa eins og áð-
ur segir samið við ríkið um lífeyr-
isréttindin sjálf en ríkið hefur vilj-
að halda fyrir sig hvernig réttind-
in eru fjármögnuð. Þess vegna
hafa starfsmenn ríkisins í raun
samið við ríkið inn eftirlaun frem-
ur en lífeyrissjóð.
Ríkinu hefur síðan verið í sjálfs-
vald sett að leggja fyrir í sjóðum
bæði iðgjöld og það sem hefur
græðst vegna lægri launa starfs-
manna og ávaxta á bestu kjörum
en þessu hefur í engu verið sinnt.
Þvert á móti hefur ríkissjóður nýtt
„Ríkinu hefur síðan verið í sjálfsvald sett
að leggja fyrir í sjóðum bæði iðgjöld og
það sem hefur græðst vegna lægri launa
starfsmanna og ávaxta á bestu kjörum en
þessu hefur í engu verið sinnt.“
Kjallarinn
Birgir Björn Sigurjónsson
framkvæmdastjóri Bandalags há-
skólamanna - BHMR
laganna hafa greitt fyrir með þátt-
töku sinni í stéttarfélögum launa-
manna.
Launamenn geta þess vegna
ekki valið að standa utan við um-
samin lífeyrisréttindi stéttarfélag-
anna fremur en almennir þjóðfé-
lagsþegnar sem ekki geta sjálfir
ákveðið að standa utan við al-
mannatryggingar og neitað á þeim
gnmni að greiða fyrir þær með
sköttum. Launamenn geta haft
sér til hins ýtrasta auðveldan að-
gang að lífeyrissparnaði starfs-
manna sinna og skert alla ávöxt-
unarmöguleika hans.
Af þessum sökum er full ríkis-
ábyi-gð á lífeyrisréttindum starfs-
manna ríkisins og sú ábyrgð geng-
ur í engu skemur en ábyrgðir rík-
isins á öðrum skuldbindingum
þess.
Birgir Bjöm Sigurjónsson
Skoðanir annarra
Forsenda fjármagnstekjuskatts
„Forsenda þess að settur verði á fjármagnstekju-
skattur er að þær tekjur sem ríkissjóður hefur af
honum, sem taldar eru um eða yfir 800 milijónir
króna, er að þeir peningar verði notaðir til að létta
á skattpíningu einstaklinga ... Eins og komið hefur
fram hér í Viðskiptablaðinu mun ríkissjóður hagn-
ast um a.m.k. 1.000 milljónir króna á stækkun ál-
versins á næsta ári. Það væri ekki ónýt jólagjöf til
landsmanna ef fjármálaráðherra beitti sér fyrir því
að sá hagnaður verði notaður til að lækka tekju-
skatt einstaklinga enn frekar. Slíkt yrði auk þess
mikilvægt innlegg í að friður haldist á vinnumark-
aði.“
Úr forystugreinum Viðskiptablaðsins 22. nóv.
Biðflug eöa sjálfhelda?
„Sé það rétt aö flugumferð stafi ógn af óeðlilega
miklu vinnuálagi hlýtur þaö að vera krafa yfir-
stjómar samgöngumála og flugfélaga að fjölgað sé
verulega í röðum flugumferðarstjóra og að vinnu-
tími og starfsálag sé miðað við að þreki þeirra og
hæfni sé ekki misboðið. Annað er ekki sæmilegt...
En hvemig á að gera kjarasamninga við fólk sem er
að hætta störfum er vandamál sem báðar launa-
nefndirnar standa frammi fyrir og hafa raunar gef-
ist upp á að leysa?“
Úr forystugrein Tímans 22. nóv.
Skattlagning fjármagnstekna
„Reynslan á eftir að leiða í ljós til hvers skattlagn-
ing fjármagnstekna leiðir hér. Ekki er ólíklegt, að
hún valdi óánægju í fyrstu en smátt og smátt finnur
fólk, að það er eðlilegt, að allar tekjur séu skattlagð-
ar, hvort sem þær era til komnar vegna vinnu fólks
eða vegna arðs af eignum í hvaða formi sem þær
era. Það á líka eftir að koma í ljós hvaða áhrif slík
skattlagning hefur á vaxtastigið og þess vegna er
nauösynlegt og skynsamlegt að fara varlega í upp-
hafi. “
Úr forystugreinum Mbl. 19. nóv.