Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.1995, Blaðsíða 28

40
MÁNUDAGUR 11. DESEMBER 1995
Menning
Ævisaga Eiríks Eiríks
Þorgrímur Þráinsson gerir
skemmtilega formtilraun í nýrri
unglingasögu sinni, Sex augna-
blikum. Söguhetja hans, sem heit-
ir Eiríkur Eiríkur i höfuðið á báð-
um öfum sínum, er sextán ára og
ákveðinn í að verða rithöfundur.
Til þess að æfa sig byijar hann að
skrifa ævisögu sína, lýsa sínum
nánustu og rifja upp helstu atvik
úr lífi sínu, til dæmis þegar hann
fór á fyrsta fylliríið sitt sex ára,
sumarið í sveitinni þegar hann var
ellefu ára, eftirminnilega lyftuferð
með brjóstastórri stúlku og þegar
hann fór nakinn á skíði. Inn á milli
þessara kafla segir svo alvitur höf-
undur frá liðandi stund í lífi Eiríks
og einnig atvikum úr fortíðinni
sem hann getur ekki enn þá horfst
í augu við í ævisögunni. Frásögn
sögumanns er prentuð með venju-
legu bókarletri en ævisögukaflar
Eiríks eru prentaðir með stein-
skrift svo að ekkert fari milli mála. Með þessari að-
ferð er tíminn brotinn upp, við stökkvum fram og aft-
ur í ævi Eiríks og það kann að rugla einhverja les-
endur, en ég held að það sé hollur
undirbúningur undir bækur sem
gefa söguþræðinum enn þá ræki-
legar á kjaftinn.
Þessi frásagnaraðferð býður upp
á góða möguleika til að sýna ólíkar
og óvæntar hliðar á söguhetju, og
Þorgrímur notfærir sér þá. Eiríkur velur atvik til frá-
sagnar í ævisögunni þannig að hann geti verið stór-
karlalega fyndinn og rogginn, upptekinn af brjóstum
á kvenfólki og eigin kynfærum og annarra, og látið
eins og fátt snerti hann djúpt. I sögumannstexta kem-
ur í ljós að hann er viðkvæmur strákur og hreint
ekki eins öruggur með sig og hann sýnist vera. Ég hef
nýlega íjallað um það í grein í Tímariti Máls og
Þorgrímur Þráinsson.
Bókmenntir
Silja Aðalsteinsdóttir
menningar hvernig Þorgrimur
sameinar stráka- og stelpubækur í
sögum sínum, og í þetta sinn má
segja að hann noti frásagnaraðferð-
ina til þess. Þá er ævisagan stráka-
texti, soldið klæminn og kjaftfor,
en hlutar af sögumannstexta meira
að smekk stelpna. Galli er þó á
þessari skiptingu að hún er ekki
eins vel unnin og vert væri. Þó að
sögumaður sjái í hug fleira fólks og
eigi að standa utan við Eirík, vilja
þeir of oft renna saman í einn og
sama manninum.
Dagskipunin til unglingabókahöf-
unda er að bækur þeirra eigi að
vera fyndnar og opinskáar um kyn-
ferðismál. Þetta eru erfiðar kröfur.
Ekki er öllum gefin kímnigáfa, og
það er líka gáfa að geta fjallað um
kynhvatir þannig að það verði
hvorki klæmið né væmið heldur
áreynslulaust og elskulegt.
Kannski hefur engum íslenskum
höfundi tekist þetta almennilega í unglingabók nema
Pétri Gunnarssyni. Þorgrími tekst stundum að slappa
af þegar hann talar um kynferðismál, en oftar flnnst
mér holur, óeinlægur tónn i þeim
frásögnum, ég netni sem dæmi at-
hugasemdir um hjónalíf foreldra
Eiríks.
Stíllinn er þéttari í þessari sögu en
í fyrri bókum Þorgríms. Þó koma
fyrir ofskýringar, og leiðinleg ná-
staða er á bls. 97 þar sem eftirfarandi setningar eru
báðar: „Eirík grunaði að vini hans hefði tæplega þótt
gaman í ferðalaginu.“ Og „Rögnvald grunaði að hún
væri að gera að gamni sínu.“ Leitt er að sjá fætur í
kvenkyni á bls. 89. Og hvaðan er kápumyndin?
Þorgrímur Þráinsson:
Sex augnablik.
Fróði 1995.
Hlutafelog og
einkahlutafélög
Út er komið ítarlegt upplýsingarit um hlutafélög og
einkahlutafélög. Höfundur bókarinnar er Stefán Már
Stefánsson, prófessor við lagadeild Háskóla íslands.
Þessi bók kemur að nokkru leyti í stað bókarinnar
Hlutafélög sem út kom árið 1985 og sami höfundur
ritaði. Á bókarkápu segir: „ Bók þessari er ætlað að
bæta úr brýnni þörf á upplýsinga-
riti um nýja löggjöf sem tekur til
hllutafélaga nr. 2/1995 og einka-
hlutafélaga nr. 138/1994, en lög um
einkahlutafélög eru nýmæli sem
einkum eru miðuð við smærri
hlutafélög. Veigamikil nýjung er
að einkahlutafélag getur verið í eigu eins hluthafa."
Hlutafélagaformið verður æ algengara í fyrirtækja-
rekstri og þátttaka almennings í almenningshlutafé-
lögum fer vaxandi. Viðskipti með hlutabréf eru orðin
þáttur í ávöxtun landsmanna á sparifé sínu og sífellt
fer þeim fjölgandi sem taka þátt i stjórn eða starfi
hlutafélaga. Það er því mjög mikilvægt að til sé að-
gengilegt fræðirit um þetta rekstrarform fyrirtækja.
Auk þess að vera almennt uppfletti- og fræðslurit er
gert ráð fyrir að bókin verði notuð til kennslu við há-
skóla og aðrar æðri menntastofnanir.
Hlutafélagaformið hefur verið að þróast mjög upp
á síðkastið hér á landi. Elsta samfellda löggjöfin um
hlutafélög á íslandi er frá 1922, en uppistaðan í þeim
lögum sem nú eru í gildi er frá lögunum sem sett
voru 1978. Þátttakan í Evrópska efnahagssvæðinu
kallaði á aðlögun íslensku laganna að þein reglum
sem þar gilda. „ Með aðild íslands að hinu Evrópska
efnahagssvæði hefur íslenska ríkið skuldbundið sig
til að laga íslenska hlutafélagalöggjöf að þeim reglum
sem gilda á svæðinu eigi síðar en tveim árum eftir
gildistöku EES-samningsins „ í löndunum í kringum
okkur mörgum hverjum gilda önnur lög um stór
hlutafélög en þau smærri. Sjálfsagt má deila um hvað
er stórt í þessu sambandi, fjöldi hluthafa eða upphæð
hlutafjár. En aðlögun að þessum viðhorfum hefur
leitt til setningar laga hérlendis um einkahlutafélög
og er hugsunin sú að möguleiki fárra, jafnvel eins að-
ila til að stofna hlutafélag auki umsvif í atvinnulífi.
Einkenni hlutafélaga er takmörkuð ábyrgð félags-
manna. Þetta einkenni, sem sumum hefúr í öndverðu
sjálfsagt þótt hættuleg, kallar á víðtæka löggjöf sem
vemdar rétt viðskiptavina og félagsmanna. í bókinni
segir Stefán Már: Saga hlutafélagaréttarins, sem að
miklu leyti einkennist af stöðugri viðleitni til að sigr-
ast á ýmsum vandamálum og göllum, sem hafa kom-
ið upp tengdum rekstri þessa félagaforms, sýnir að
það er ekki alltaf einfalt. „
Við samningu íslensku laganna hefur notið sam-
vinnu innan Norðurlandanna og hafa íslensku lögin
Bókmenntir
Guðm. G. Þórarinsson
einkum tekið mið af þeim dönsku.
Bókin tekur á öllum þeim atriðum sem upp geta
komið við stofnun og rekstur hlutafélags. ítarlegur
inngangur fjallar um sögulega þróun, kosti og galla
hlutafélagaformsins, áhrif Evrópuréttar og aðdrag-
anda núgildandi hlutafélagalöggjafar svo nokkuð sé
nefnt. Bókin skiptist í 25 kafla auk
heimildaskrár, atriðsorðaskrár,
lagaskrár, dómaskrár og yfirlits á
ensku. Kaflaheitin gefa yfirsýn um
innihaldið, Megineinkenni hlutafé-
lagaformsins, Samstæður ( dansk-
an koncem ), Stofnun, Óskráð fé-
lag, Greiðsla hlutafjár, Hlutir, Hlutabréf, Hækkun
hlutafjár, Lántaka með sérstökum skilyrðum, Lækk-
un hlutafjár, Eigin hlutir, Félagsstjórn, Fram-
kvæmdastjóri, Fulltrúanefnd, Hluthafafundir, Endur-
skoðun, Ársreikningur og ársskýrsla stjórnar, Sjóðir
og ráðstöfun þeirra, Félagsslit, Samruni, breyting úr
einu hlutafélagsformi í annað og skipti hlutafélaga,
Skaðabætur, Erlend félög og útibú þeirra, Skráning,
Þvingunarúrræði og refsing.
Bókin er mjög skipulega upp byggð og greinargóð
og því auðvelt jafnvel fyrir leikmann að leita sér upp-
lýsinga i henni. Nýlegar breytingar á hlutafélagalög-
gjöfinni gera hana nauðsynlega þeim sem með hluta-
félög starfa á einn eða annan hátt.
Ég gríp hér niður i kaflann umstofnun hlutafélaga.
„ Hlutafélög. íslenskt ríkisfang er ekki skilyrði þess
að mega vera stofnandi hlutafélags. Ekki skiptir held-
ur neinu máli þótt meiri hluti hlutafjár stafi frá stofn-
endum eða öðrum aðilum búsettum erlendis. Hins
vegar er það skilyrði að meirihluti stofnenda hafi
heimilisfesti hér á landi eða helmingur sé tala stofn-
enda jöfn. „
„ Einkahlutafélög. Þegar um einkahlutafélag er að
ræða skal stofnandi, ef hann er einn, en a.m.k. einn
stofnenda ef fleiri eru, hafa heimilisfesti hér á landi.
„ Tekið skal fram að í 1. mgr. 1. gr. hl. segir að lög-
in gildi um öll hlutafélög nema annað sé ákveðið í
lögunum. Ákvæði þetta tekur til hlutafélagabanka,
hlutafélaga sem stunda verðbréfaviðskipti og annarra
slíkra hlutafélaga sem sérlöggjöf kann að gilda um að
einhverju leyti. „
Bók þessi verður nokkurs konar biblía fyrir þá
sem með hlutafélög sýsla á einn eða annam hátt og
getur sparað þeim fé og tíma við að leita sér ráðgjaf-
ar.
Hlutafélög og einkahlutafélög
Höfundur: Stefán Már Stefánsson
Útgefandi: HIÐ ÍSLENSKA BÓKMENNTAFÉLAG,
Reykjavík 1995 460 bls.
Þorkell
og flautan
Út er komin geislaplata með flautuverkum Þorkels Sigurbjörnssonar.
Það er sænska fyrirtækið BIS sem gefur plötuna út. Manuela Wiesler
leikur öll verkin, íjögur talsins, ásamt Sonderjyllands Symfoniorkester
undir stjóm Tamás Vetö.
Segja má að verkin fjögur, sem á plötunni eru, séu afrakstur sam-
starfs Þorkels við tvo frábæra flautuleikara, þau Robert Aitken og
Manuelu Wiesler, en verkin voru sérstaklega samin fyrir þau.
Fyrsta verkið heitir Liongate. Þetta er stuttur konsert fyrir flautu,
strengi og slagverk sem var saminn _I
Tónlist
Áskell Másson
fyrir Robert Aitken. Þorkell samdi
verkið á haustmánuðum 1983 og var
það frumflutt 29. febrúar 1984. _
Verkið er allt byggt á örlitlu fjór-
tóna mótífi sem er kynnt strax í
byrjun með pizzicato-strengjum. -------------------------------------
Flautan hummar fyrst á sama tóninum en er á líður verður hlutverk
hennar æ erfiðara. Verkið er ekkert minna en frábærlega flutt af Manu-
elu og hljómsveitinni undir stjórn Tamás Vetö.
Annað verkið á plötunni er Calais fyrir einleiksflautu, einnig samið
fyrir Robert Aitken. Þetta er tvímælalaust meðal ágætustu verka í
seinni tíð fyrir einleiksflautu enda hefur það verið leikið af fjölmörgum
flautuleikurum víða um heim. Manuela hefur leikið það margoft og hér
fer hún svo sannarlega meistaralegum höndum um það.
Cólumbina heitir næsta verk en það er e.k. konsertínó fyrir flautu og
strengi, samið fyrir Manuelu Wiesler. Verkið er skrifað í hefðbundnum
og leikandi léttum stíl, en flautuhlutverkið er töluvert krefjandi. Allt
leikur þó í höndunum á Manuelu og er hér góður flutningur á þessu
skemmtilega verki.
Síðasta verkið er einnig flautukonsert en í stærra formi og með alvar-
legri undirtón. Þetta er verkið Evridís, samið fyrir Manuelu. Verkið seg-
ir sögu Orfeusar og Evridísar, séða með augum þeirrar síðarnefndu.
Þetta er meðal bestu hljómsveitarverka Þorkels og fær það hér þá góðu
meðferð sem það á skilið. Þetta er hin vandaðasta plata, tónlistin, flutn-
ingurinn, upptakan og allur frágangur er geysigóður.
Þorkell Sigurbjörnsson og Manuela Wiesler á árum áður.
Ýmsir - Aldarminning
Ljóðin sem lifa
Það er vel til fallið að gefa út á
aldarafmæli Davíðs Stefánssonar á
einni plötu þau ljóð hans sem hinir
ýmsu lagahöfundar hafa samið lög
við. Á plötunni Aldarminning er að
finna þrettán lög sem mörg hver
eru þekkt og eiga eftir að vera með
þjóðinni um langa framtíð og önnur
sem eru minna þekkt og/eða ný.
Það sem fyrst kemur upp í huga
manns eftir að hafa hlustað á plöt-
una er sú spurning hvort aldrei
hafi neinum dottið annað í hug en
að semja rólegar ballöður við Ijóð
Davíðs því Aldarminning er öll á mjög svo rólegum nótum.
Lögin eru misjöfn að gæðum og söngvararnir túlka ljóðin á misgóðan
---------------------- hátt, sumt er eftirminnilegt og sumt
IHíAiimlXfmi ekki- platan byrjar á ágætu lagi
mjoilipioiur Torfa Ólafssonar við Vorljóð Davíðs
---------------------- og má kannski segja að það lag gefi
l-iilmor l/orloenn tóninn um hvernig Platan er Þegar
millldí MllððUII á heildina er litið, ljúf lög, fallega
sungin þótt vissulega megi setja út
á sumt, til að mynda flutning Ásdísar Guðmundsdóttur á Til eru fræ en
það er á mörkum þess að hún valdi því sem hún er að gera og einnig er
flutningi Gullýjar Hönnu Ragnarsdóttur um margt ábótavant en lag
hennar við Friðlausa fuglinn er alls ekki slæmt, þá hefur Sigrún
Hjálmtýsdóttir oftast gert betur, ekki fyrir það að hún stendur fyrir sínu
en hún er slík afburðasöngkona að maður ætlast alltaf til að það skíni
af henni.
Á móti kemur svo gott efni; lög Torfa Ólafssonar eru bæði góð og
flutningur Bergþórs Pálssonar og Guðlaugs Viktorssonar á í musterinu
góður. Þá er alltaf gaman að heyra Konan sem kyndir ofninn minn, sem
Magnús og Jóhann flytja. Það sem þó stendur upp úr þegar ljóðin eru
höfð í huga er flutningur Egils Ólafssonar á kvæði Davíðs, Höfðingja
smiðjunnar, við gott lag Jóhanns Helgasonar. Sjaldan hefúr eitt ljóð
Davíðs fengið jafn sterka merkingu í flutningi eins söngvara.