Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.1995, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1995 I >'\7’
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: PVERHOLTI 14, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Vaxandi bjartsýni
íslendingar erir bjartsýnni um þessi áramót en þeir
hafa verið tvenn síðustu áramót. Fólk telur, að uppgang-
ur verði í atvinnulífinu á næsta ári og að hann muni
endurspeglast í lífskjörum almennings. Bjartsýnin er
studd ýmsum jákvæðum staðreyndum í þjóðlífinu.
Samningurinn um stækkun álversins í Straumsvík
markaði þáttaskil í hugum fólks. Fram að þeim tíma
höfðu menn ekki fundið fyrir batamerkjum, þótt þau
væru farin að mælast í hagtölum. Samningurinn hefur
þegar haft sálrænt gildi, þótt verk sé ekki hafið.
Atvinnulífinu vegnaði mun betur árið 1995 en árin á
undan. Árangurinn endurspeglar bætta rekstrartækni
og aðhaldsaðgerðir, sem hafa gert mörg íslenzk fyrirtæki
mun framleiðnari og öflugri. Þau skila nú afrakstri í lík-
ingu við það, sem talið er eðlilegt í útlöndum.
Vinsældir hlutabréfa hafa aukizt við þetta. Kaupend-
ur hafa reynzt sólgnir í aðild að hlutabréfasjóðum, því
eignarformi, er sennilega hentar bezt venjulegu fólki,
sem ekki ræður yfir stórum fjárhæðum og hefur hvorki
tíma né þekkingu til að velja beztu fyrirtækin.
Velgengni fyrirtækja hefur endurspeglazt í bættum
kjörum fólks, aukinni einkaneyzlu og meiri kaupmætti
ráðstöfunartekna. Jólakauptíðin sýndi líka, að mikill
meirihluti fólks hefur peninga milli handa og getur veitt
sér ýmsa hluti, sem ekki eru bráðnauðsynlegir.
Það bætir stöðu þessa fólks, að erfiðleikar síðustu ára
hafa kennt því að fara betur með peninga en áður. Þeg-
ar aukavinna dróst saman, lærði mikill fjöldi fólks að
komast betur af á minni tekjum en það hafði áður.
Kreppan hafði jákváeð áhrif með því að vera lærdómsrík.
Hins vegar hefur atvinna ekki aukizt í landinu. Fyrir-
tæki hafa lært að nýta starfskrafta betur, svo að fleiri
hendur komast ekki að, þótt umsvif þjóðarinnar hafi
aukizt. Atvinnuleysingjar eru því jafn margir um þessi
áramót og þeir hafa verið um tvenn síðustu áramót.
Raunar hefur versnað staða atvinnuleysingja og ann-
arra, sem á einhvern hátt eru minni máttar og þurfa að
þiggja aðstoð eða nota ódýra þjónustu ríkisins. Ríkið er
í seinni tíð farið að reyna að spara með því að skera nið-
ur velferðina. Það kemur niður á þeim verst settu.
Einstæðar mæður, aldraðir, öryrkjar, sjúklingar,
skólafólk og atvinnuleysingjar eru í hópi þeirra, sem enn
búa í kreppu undanfarinna ára. Sumt af þessu fólki tek-
ur þátt í bjartsýni hinna um þessi áramót. Það telur, að
velgengnin muni sáldrast niður í þjóðfélaginu.
Versta hlið kreppunnar og raunar einnig fyrstu bata-
merkjanna eftir kreppuna er, að stéttaskipting hefur
aukizt. Meira bil en áður er milli hinna vel stæðu og
miðlungsstæðu annars vegar og hins vegar hinna illa
stæðu. Þetta veldur til dæmis óróa á vinnumarkaði.
Vandamálið er torleystara en ella fyrir þá sök, að und-
irstéttin í þjóðfélaginu er ekki lengur meirihluti fólks
eins og var fyrr á öldum, heldur er hún í minnihluta.
Það er því erfitt fyrir hana að sækja rétt sinn í hendur
hinna, sem betur mega sín og vilja hafa skatta í hófi.
Eitt brýnasta verkefni þjóðarinnar í væntanlegu góð-
æri ársins 1996 er að draga úr nýju stéttaskiptingunni.
Skammgóður vermir er að góðum kjörum meirihlutans,
ef bág staða og rýrð velferð minnihlutahópa veldur ós-
ætti og illdeilum, sundrungu og skæruhemaði.
Við erum svo fámenn þjóð, að við höfum ekki ráð á
tekjuskiptingu, sem framleiðir svo mikla óánægju
minnihlutahópa, að það raski gangverki þjóðfélagsins.
Jónas Kristjánsson
Ríkiserfðir í húfi í
kvennamálum Karls
Hjúskaparerjur breska ríkis-
arfans, Karls prins af Wales, og
Díönu prinsessu eru komnar á þá
braut að í húfi er hvort Karl
kemst til ríkis eftir Elísabetu
drottningu móður sína. Þar með
er framtíð konungdæmis á Bret-
landi stefnt í óvissu.
Þetta stafar af því að Diana hef-
ur i viðleitni sinni til að ná sér
niðri á Karli gengið til liðs við þau
hægri öfl í íhaldsflokknum sem
gest illa að viðhorfi konungsfjöl-
skyldunnar til þjóðmála og líta á
Karl sem yfirlýstan andstæðing
sinn.
Frjálslynd þjóðarsáttarafstaða
síðustu tveggja ættliða Windsor-
ættarinnar á veldisstóli Bretlands
er eitur í beinum róttækra hægri
manna. Þeir sjá í Karli holdtekju
þessarar afstöðu í magnaðra veldi.
Kemur þar bæði til gagnrýni hans
á fasteignabraskara fyrir að af-
skræma forna fegurð breskra
borga og byggða og lítt dulin fyrir-
litning hans á tortryggni þjóð-
rembingsmanna í garð megin-
landsþjóða Evrópu.
Pólitiski þátturinn í atlögunni
að Karli nú er að vissu leyti fram-
hald af árekstrunum sem urðu
milli Elísabetar móður hans og
Margaret Thatcher á forsætisráð-
herraárum hinnar síðarnefndu.
Frú Thatcher fór ekki dult með
fyrirlitningu sína á drottningu og
viðhorfi hennar og lét þetta ber-
lega í ljós í deilum við hana, eink-
um um þátttöku Bretlands í refsi-
aðgerðum gegn Suður-Afríku og
öðrum aðgerðum Samveldisins
gegn kynþáttaaðskilnaðarstefn-
unni þar i landi.
Vitnast hefur að fyrir sjón-
varpsviðtalið við Díönu, sem birt
var 20. nóvember, átti hún sam-
fundi með íhaldsmönnum eins og
Michael Howard innanríkisráð-
herra og Dominic Lawson, nýbök-
uðum ritstjóra hægrablaðsins
Sunday Telegraph. Sömuleiðis
leitaði hún ráða hjá sjónvarps-
manninum Clive James, sem er
fyrir annað kunnari en virðingu
fyrir drottningarfjölskyldunni.
Pólitísk þungamiðja sjónvarps-
viðtalsins var svo, þegar Díana
var spurð, hvort hún teldi að Karl,
sem enn telst eiginmaður hennar,
þótt þau séu skilin að borði og
sæng síðan 1992, yrði nokkru
sinni Englandskonungur. Hún
svaraði að slíkt teldi hún mjög
ólíklegt. Að fornum rétti eru það í
rauninni drottinsvik að draga í
efa verðleika eða möguleika rétt-
borins ríkisarfa til að taka við
ríki.
Eftir sjónvarpsviðtal prinsess-
unnar hefur atburðarásin veriö
hröð. Elisabet drottning lét málið
til sín taka með því að skrifa þeim
Karli bréf með tilmælum um að
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
þau bindi sem fyrst enda á óvið-
unandi ástandi með því að ganga
frá lögskilnaði.
Karl svaraði um hæl og kvaðst
fús að verða við tilmælum móður
sinnar. Díana dregur enn að svara
og láta talsmenn hennar að því
liggja að hún vilji fullvissu fyrir
að fá tilteknum skilyrðum full-
nægt, svo sem að hún hljóti ein-
hverja opinbera stöðu, til að
mynda sem kynningarsendiherra
fyrir Bretland gagnvart umheim-
ínum.
En jafnframt hefur athyglin
beinst að Camillu Parker-Bowles,
fornri og nýrri ástkonu Karls, sem
skildi við sinn eiginmann fyrir
tæpu ári. Fullyrða nú bresku blöð-
in að hún ætlist til að prinsinn
gangi að eiga sig að afstöðnum
skilnaði frá Díönu. Sjálfur hefur
Karl lýst yfir að hann hyggi ekki
á nýtt hjónaband eftir skilnað frá
Díönu.
Þarna kemur til sögunnar for-
dæmið frá því þegar afabróðir
Karls, Játvarður VIII., varð að af-
sala sér konungdómi til bróður
síns eftir að kvænast frú Simpson,
skilinni konu. Réðu því bæði bisk-
upar ensku biskupakirkjunnar og
stjórnmálamenn, en þjóðhöfðingi
Englands er allt frá dögum Hin-
riks VIII. höfuð biskupakirkjunn-
ar.
Síðustu tíðindi eru svo þau að
bresku blöðin herma þessa dag-
ana að John Major forsætisráð-
herra hafi tjáð Karli að álit sitt sé
að breska þjóðin muni ekki sætta
sig við að hann taki sér Parker-
Bowles að eiginkonu, jafnvel þótt
hún verði ekki sæmd drottningar-
tign.
Sé þetta rétt eftir forsætisráð-
herranum haft er þar með búið að
tengja kvennamál prinsins og
hæfni hans til konungdæmis með
formlegum hætti af hálfu þess sem
um slíkt hlýtur að fjalla.
Karl prins á ferð á íslandi.
skoðanir annarra
Gro og stjórnartaumarnir
„Smáuppstokkun forsætisráðherrans á ríkis-
stjórninni rétt fyrir jól gefur vísbendingar um að
Gro Harlem Brundtland hafi ekki hugsað sér að
síeppa stlórnartaumunum að sinni. Þetta verður þó
ekki til að slá á vangaveltur manna um hvenær hún
lætur taumana í hendur Thorbirni Jagland. Ef hún
ætlar að sitja fram að kosningunum 1997, ætti hún
að nýta sér það tækifæri til að láta fleiri ráðherra
sem hafa setið lengi fá leyfi til að víkja, þannig að
nýir menn fái tækifæri."
Úr forustugrein Vaart Land 27. desember.
Börnin deyja í írak
„Könnun sem gerð var á vegum Matvæla- og
landbúnaðarstofnunar SÞ áætlar að hálf milljón íra-
skra barna hafi látið lifið vegna alþjóðlegra refsiað-
gerða sem hafa verið í gildi frá lokum Persaflóa-
stríðsins. Við þetta hrikalega manntjón verður að
bæta áhrifunum sem vannæring og sjúkdómar hafa
á marga aðra, bæði börn og fullorðna, sem enn
lifa.“
Úr forustugrein Washington Post
28. desember.
Ógn í Tyrklandi
„Hinn herskái íslamski ve|ferðarflokkur fékk
flest atkvæði í tyrknesku kosningunum á sunnudag
og fram undan eru erfiðir tímar í tyrkneskum
stjórnmálum. Velgengni flokksins er ógnun við lýð-
veldið sem Mustafa Kemal Ataturk stofnaði fyrir 72
árum. Árangur flokksins er líka ógnun við stefnu
Tyrklands í alþjóðamálum og efnahagsmálum þar
sem hann er fjandsamlegur NATO, Evrópu, ísrael
og markaðshagkerfinu."
Úr forustugrein New York Times
28. desember.