Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.1995, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1995
15
Fjölmennt liö björgunarfólks að störfum á Flateyri. Tvö hræðileg snjóflóð á Vestfjörðum gerðu 1995 að ári mikilla hörmunga í íslandssögunni. DV-mynd GVA
Ar hamfaranna
Það er engin ástæða til þess fyr-
ir íslendinga að kveðja það ár,
sem nú er að líða í aldanna skaut,
með eftirsjá eða söknuði.
Þvert á móti mun árið 1995 fyrst
og fremst fá sess í sögu íslensku
þjóðarinnar sem tími mikilla
áfalla - vegna þeirra hörmulegu
náttúruhamfara sem dunið hafa
yfir vestfirskar byggðir og kostað
tugi karla, kvenna og barna lífið.
Hamslaus náttúruöflin minntu
á sig með ógnvænlegum hætti
strax við upphaf ársins. í marga
daga hélt lamandi veðurofsi, með
mikilli snjókomu, blindhríð og
frostkulda, Vestfjöröum og hluta
Norðurlands í helgreipum. Mörg
hundruð manns neyddust til að yf-
irgefa híbýli sín dögum saman
vegna snjóflóðahættu. Samgöngur
á landi lágu niðri á þessum hluta
landsins, sums staðar jafnvel inn-
an bæjarmarka. Flugvélar komust
ekki á loft. Skip lentu í hrakning-
um úti fyrir ströndum landsins.
Rafmagnskerfið gaf sig. Síminn
fór úr sambandi. Útvarpssending-
ar heyrðust ekki.
Svo var það um miðja nótt að
snjóflóðin féllu og skildu eftir sig
dauða og eyðileggingu i Súðavík.
Hamfarirnar kipptu fjórtán
manns fyrirvaralaust í burtu úr
þessu lífi, þar af átta börnum.
Þjóðin var harmi slegin og sam-
einaðist með eftirminnilegum
hætti í stuðningi við þá sem eftir
lifðu.
Hörmungarnar
á Flateyri
Þegar farið var að ræða aðstæð-
ur á Vestfjörðum, og reyndar víð-
ar á landinu, eftir snjóflóðin í
Súðavík í janúar síðastliðnum,
varð mörgum strax ljóst að þær
forsendur sem sérfræðingar höfðu
gefið sér um snjóflóðahættu voru
gjörsamlega ófullnægjandi. Byggt
var á mjög takmörkuðum söguleg-
um upplýsingum og dregnar af
þeim ailt of bjartsýnar ályktanir.
Snjóflóðahætta á þéttbýlisstöðum
var því í reynd miklu meiri en
sérfræðingar höfðu almennt gert
ráð fyrir í áætlunum sínum.
En jafnvel þeir svartsýnustu
gátu með engu móti ímyndað sér
að helgreipar náttúrunnar ættu
eftir að læsa sig um annað þorp á
Vestfjörðum á þessu sama ári. Sú
varð þó raunin þegar mikið snjó-
flóð féll á Flateyri í októbermán-
uði. Sá vágestur hafði í fór með
sér jafnvel enn hroðalegri mann-
fórnir en snjóflóðið í Súðavík í
janúar, því nú lágu tuttugu íslend-
ingar í valnum.
Þjóðin sameinaðist enn á ný í
sorg og stuðningi við þá sem
björguðust úr hamfórunum. Jafn-
framt var skipulag og allar for-
sendur snjóflóðavarna tekið til
gagngerðrar endurskoðunar. Þess
er vænst að það leiði til markviss-
ari forvarna næst þegar snjóflóða-
hætta vofir yfir byggðum á íslandi
- en þess er auðvitað að vænta
strax á næsta ári ef vetrarveður
einkennast áfram af svipuðum
ofsa og 1995.
Við lok þesss árs, sem fært hef-
ur íslendingum slíkar hörmungar,
verður hugur margra landsmanna
vafalaust hjá þeim Súðvíkingum
bg Flateyringum sem eru að reyna
að koma undir sig fótunum á nýj-
an leik og sætta sig við að lifa án
samvistar við marga sína nán-
ustu.
Ljósdeplar í
svartnættinu
. Náttúruhamfarirnar yfir-
skyggja að sjálfsögðu alla aðra at-
burði á íslandi á þessu ári og gera
landsmönnum erfitt um vik að
koma auga á jákvæða þætti í þjóð-
lífinu.
Það hefur þó alls ekki ríkt
svartnætti á öllum sviðum. Sums
staðar má greinilega sjá ljósdepla
í myrkrinu.
Þannig hefur tekist að halda
verðbólgunni í skefjum eitt árið
enn, enda eru nú margir farnir að
gleyma því hvernig það var að búa
Laugardagspistill
Elías Snæland Jónsson
við sífelldar verðhækkanir og
gengisfellingar - jafnvel yfir eitt
hundrað prósenta verðbólgu á ári
þegar verst lét.
íslendingar hafa einnig haldið
áfram að sækja björg í bú á fjar-
læg fiskimið, þótt það hafi kostað
opinberan fjandskap af hálfu
frænda okkar Norðmanna. Samið
hefur verið um stækkun álversins
í Straumsvík og almennt virðist
gæta aukinnar bjartsýni á gengi
þjóðarbúsins í nánustu framtíð.
En dökku hliðarnar á efnahags-
og kjaramálunum eru því miður
líka augljósar. Engin breyting hef-
ur orðið á þeirri staðreynd að ís-
land er láglaunaland í samanburði
við nágrannalöndin og tilraunir
til að bæta sérstaklega kjör hinna
lægst launuðu hafa enn einu sinni
brugðist. Láglaunafólkið er mjög
óánægt með sinn kost og friður
helst á vinnumarkaðinum einung-
is vegna þess að kvaðir kjara-
samninga binda hendur launþega
um sinn. Og landflótti er á nýjan
leik orðin dapurleg staðreynd og
vitnar um misheppnaða lands-
stjórn mörg undanfarin ár þar
sem verðmætum þjóðarinnar hef-
ur verið sóað í glæfralegum fjár-
festingarmistökum af margvlslegu
tagi.
Atvinnuleysið er mikið og var-
anlegt og engin ástæða til að ætla
að úr því dragi á næstunni. Auð-
vitað er hægt að fá lægri tölur um
skráð atvinnuleysi með því einu
að breyta skráningarreglum
þannig að ýmsir sem nú eru taldir
atvinnulausir lendi á framfæri fé-
lagsmálastofnana sveitarfélag-
anna. En það færir jú bara vand-
ann til en leysir hann ekki.
Vafalaust er það rétt, sem hald-
ið er fram, að ýmsir sem láta skrá
sig atvinnulausa hafi engan hug á
að taka við láglaunastörfum sem
þó bjóðast. Enda eru launin sums
staðar svo lág að það beinlínis let-
ur fólk til vinnu. Ef það breytist
ekki fljótlega mun íslenskur fisk-
iðnaður í framtíðinni fyrst og
fremst byggja á innfluttu vinnu-
afli frá fjarlægum löndum þar sem
lífskjör eru mun verri en hér
tíðkast. Varla er það æskileg
stefna?
Loksins friður
á Balkanskaga
Allt þetta ár hafa daglega borist
hörmuleg tíðindi af manndrápum
og mannvonsku í Bosníu. Samein-
uðu þjóðirnar gátu þar engu
breytt og forystumenn Evrópu-
sambandsins voru ráðalausir.
Fæstir höfðu trú á því lengur að
vestrænir leiðtogar gætu stillt til
friðar á Balkanskaga.
Óvæntasti og um leið gleðileg-
asti atburður ársins á erlendum
vettvangi er þvf tvímælalaust
samkomulagið um frið í Bosníu.
Þegar flestir höfðu gefið upp alla
von tók Bill Clinton, forseti
Bandaríkjanna, loksins á sig rögg
og barði í gegn samninga um frið.
Og til að koma í veg fyrir endur-
tekningu á sorgarsögu fyrri
vopnahléssamninga í Bosníu er
um sextíu þúsund manna herlið á
vegum Norður-Atlantshafsbanda-
lagsins að koma sér fyrir i þessu
stríðshrjáða landi. Þeirra er að sjá
til þess að friðarsamkomulagið
verði haldið.
I kjölfar friðar í Bosníu kemur
uppbygging efnahagslffs á bar-
dagasvæðinu öllu en þar eru flest
mannvirki í rúst eftir eyðilegg-
ingu fjögurra ára stríðsátaka.
Þjóðir heims munu leggja fram
mikla fjármuni til að endurreisa
atvinnulífið á næstu misserum.
Auðvitað er ekki hægt að full-
yrða á þessari stundu að það tak-
ist að halda friðinn í Bosníu og
skapa þar aðstæður fyrir blómlegt
mannlif á komandi árum. Margir
hafa látið lífið í átökunum. Hroða-
leg hryðjuverk hafa verið framin
gegn saklausum borgurum. Þjóð-
ernishreinsanirnar verða einnig
um langa framtíð blæðandi sár
sem erfitt mun reynast að græða.
Engu aö síður er fyrirheitið um
varanlegan frið á Balkanskaga
bjartasta vonin sem þetta ár mik-
iUa hörmunga skilur eftir sig.
Elías Snæland Jónsson