Dagblaðið Vísir - DV - 10.02.1996, Qupperneq 15

LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 1996
15
„Eigum við ekki að drífa í því
að leigja slatta af kvótanum,
Nonni minn? Vísareikningurinn
er kominn og orðið frekar lélegt
ástand á ávísanareikningnum hjá
okkur,“ sagði frúin við eiginmann-
inn í byrjun mánaðarins. Eigin-
maðurinn, sem hafði eytt undan-
fornum árum í að spila golf hér-
lendis og erlendis, leit á konu sína.
„Það er ekki tímabært ennþá,
hann Diddi hjá samtökunum segir
að þorskkvótinn eigi eftir að fara
upp fyrir hundraðkallinn á næst-
unni. Við skulum frekar taka út af
bókinni eitthvert smáræði til að
komast af.“
Hjónin lifa ágætu lífi í 300 fer-
metra villu í útjaðri höfuðborgar-
innar. Hún er á kafi í góðgerðar-
starfsemi en hann á fullu í nota-
legum íþróttum.
„Hábölvað kerfi"
Jón var svo heppinn að faðir
hans var útgerðarmaður á Suður-
nesjum 1983 þegar kvótakerfið var
sett á. Sá gamli hafði af harðfylgi
sótt sjó um árabil og átti bát sinn
skuldiítinn þegar sameigninni var
skipt upp meðal útgerðarmanna.
Gamli maðurinn varð æfur þegar
kerfinu var smellt á. Hann fann
því allt til foráttu og benti ósjald-
an á það fyrstu árin að það leiddi
til þess eins að hneppa sanna sjó-
ara og útgerðarmenn í fjötra. Slíkt
gæti ekki leitt til annars en hnign-
unar í greininni og á endanum
yrðu allir dallarnir bundnir og út-
gerð legðist af. „Þetta er hábölvað
kerfi og engum til góðs,“ var við-
kvæðið hjá honum.
Árin liðu og sá 1000 tonna kvóti
sem hann fékk í sinn hlut rýrnaði.
Árið 1990 varð gamli maðurinn
svo bráðkvaddur þar sem hann
var að bogra með flskikar um borð
í skipi sínu. Einkasonurinn tók
samdægurs við rekstrinum. Hann
sá lítinn tilgang í að standa í út-
gerðarbasli og hugurinn stefndi
annað. Hann var stúdent og hafði
gert ótal tilraunir til að nema ýms-
ar greinar við Háskóla íslands.
Þar var þó á brattann að sækja og
hann hraktist úr einu faginu í
annað án þess að hægt væri að
merkja árangur. Fyrst var það
'verkfræði, síðan tannlækningar
og loks lögfræði en ekkert gekk.
Hann náði engu marktæku prófi
þrátt fyrir að vera sæmilegur í
stæröfræði og kunna skil á marg-
földun, deilingu og jafnvel
kvaðratrót.
Háskólinn kvaddur
Á endanum voru hann og skóla-
yfirvöld sammála um að hollast
væri fyrir hann að snúa sér að
öðru í lífinu: „Ég reikna með að
snúa mér að útgerðinni með
pabba. Þar liggja ýmsir möguleik-
ar og það er best að rífa fyrirtæk-
ið upp,“ sagði Jón við félaga sinn,
tannlæknanema á þriðja ári.
Samstarf feðganna fékk svo
skjótan endi við fráfall gamla
mannsins skömmu síðar. Jón
komst fljótlega að raun um að upp
úr hefðbundinni útgerð var lítið
að hafa annað en baslið og slor-
lyktin.a. Það var óþægilegt að
þurfa að þvælast á bryggjum
hvernig sem viðraði til að taka á
móti landfestunum. Svo þurfti
hefðu eingöngu verið sett til að
friða krata og blekkja þjóðina.
„Það eru að sjálfsögðu engir
færari um að passa upp á fiski-
stofnana en við útgerðarmenn.
Það blasir hreinn voði við ef aðrir
fara að skipta sér af þessu," sagði
hann og uppskar fagnaðaróp ann-
ara starfsmanna samtakanna.
Skordýrafræðingur, sem hann
hafði ráðið sér við hlið til að rita
gáfulegar greinar um ástand og
viðkomu fiskistofna, kinkaði svo
ákaft kolli að gleraugun duttu af
nefi hans. Nokkrir feitlagnir hag-
fræðingar, sem önnuðust það verk
að halda á lofti tapi á einstökum
útgerðarflokkum, hrópuðú: „Heyr,
heyr“. Forsetinn leit föðurlega yfir
hópinn og mildin skein úr ásjónu
hans. Hann lyfti hendi til að þagga
niður fagnaðarlætin og allt féll í
dúnalogn. Hann fór svo lauslega
yfir viðskiptin með veiðiheimild-
irnar og sagði mönnum, þeim til
nokkurrar undrunar, að nú kost-
aði rétt tæpar 100 krónur að leigja
eitt kíló af óveiddum þorski í eitt
ár. Vandræðin væru aftur á móti í
ýsunni og ufsanum sem gengju að-
eins á 5 til 10 krónur kílóið.
50 milljónir í árstekjur
Þetta var nánast sama verð og
fékkst fyrir veiddan fisk. Á þess-
um tímapunkti opnuðust augu
Jóns. Hann gæti auðvitað losað sig
undan öllu veseninu með því að
leigja kvótann sinn. Hann reikn-
aði saman í huganum. Þetta voru
um 500 tonn af þorski sem stóðu
eftir af upphaflega kvótanum.
Hann dró upp vasatölvuna til ör-
yggis og sló inn tölunum. Viti
menn, þetta voru rétt tæpar 50
milljónir króna í árstekjur.
„Nú þarf ég ekki framar að
norpa iskaldur niðri við höfn og
hlusta á röflið í þessum sjóurum,"
sagði hann glaðhlakkalegur við
konu sína þegar hann kom heim
af fundinum. „Við erum laus við
þetta lið fyrir fullt og allt og þurf-
um ekki lengur að kaupa olíu og
veiðarfæri. Ég get ábyggilega los-
að mig við sálfræðinginn," bætti
hann við.
Áhöfninni sagt upp
Daginn eftir sagði hann áhöfn-
inni upp störfum og fór á pósthús-
ið og birgði sig upp af gíróseðlum.
Það hlakkaði i honum og hann var
allur léttari en hann hafði verið í
mörg ár.
„Það er ómögulegt að þurfa að
vera sífellt að kaupa þessa miða.
Láttu mig hafa þúsund stykki,"
sagði hann við afgreiðslumanninn
og brosti. Þegar hann kom heim
fékk hann sér blað og penna og
æfði rithönd bæjarstjórans og for-
manns verkalýðsfélagsins. „Það er
best að hafa þessi viðskipti eins
einfóld og mögulegt er. Það er út í
hött að vera sífellt að.ónáða strák-
ana þegar við erum að selja slatta
hingað og þangað," sagði hann og
tók utan um eiginkonuna í fyrsta
sinn í mörg ár.
Hann hringdi svo í Samtökin og
tilkynnti að kvótinn væri allur til
leigu á sánngjörnum kjörum. „Það
eru allar millifærslur uppáskrifað-
ar. Þið bjargið því sem upp á vant-
ar. Loksins get ég lifað áhyggju-
lausu lífi,“ sagöi Jón.

„Nú þarf ég ekki framar að norpa ískaldur niðri við höfn og hlusta á röflið í þessum sjóurum," sagði Jón glað-
hlakkalegur við konu sína þegar hann kom heim af fundinum. „Við erum laus við þetta lið fyrir fullt og allt og
þurfum ekki lengur að kaupa olíu og veiðarfæri. Ég get svo ábyggilega losað mig við sálfræðinginn," bætti hann
við.
Aðlifa
áhyggjulausu lífi
hann að standa í alls kyns útreikn-
ingum og launagreiðslum eins og
gengur hjá fyrirtækjum. Þetta
ástand var orðið mjög alvarlegt og
hann gekk orðið reglulega til sál-
fræðings þar sem hann þuldi upp
raunir sínar fyrir 5 þúsund kall á
tímann. Hjónabandið var á góðri
leið í hundana og það kallaði svo á
enn meiri sálgæslu.
„Ég þoli þetta ekki lengur.
Þetta endar með því að ég geng í
sjóinn og hengi mig,“ sagði hann
við sálfræðinginn sinn þar sem
hann lá á bekknum. Sálfræðingur-
inn hummaði og spurði hvort
þetta væri ekki fullróttæk ráðstöf-
un. Það hlytu að vera tU aðrar
leiðir til að komast út úr þessari
krísu hins hefðbundna atvinnu-
lífs.
Eftir tímann hjá sálfræðingnum
var örlítið bjartara í sálarkitru
Jóns. Hann íhugaði á leið sinni.
heim tU hvaða ráðstafana hann
gæti gripið. Hugsunin um aðra
vinnu var honum óbærUeg og
hann sá í hendi sér að ef hann
seldi útgerðina yrði höfuðstóllinn
ekki nægur tU að vextimir gætu
haldið honum og fjölskyldunni á
floti fjárhagslega. Það varð að
finna aðrar leiðir til að skapa eðli-
leg lífsskUyrði.
Samtök um séreign
Jón var meðlimur í samtökum
útgerðarmanna, sem hétu einfald-
lega Samtök um séreign eða SS. Á
fundi með þeim daginn eftir tára-
flóðið hjá sálfræðingnum laust
niður í huga hans lausninni. Á
fundinum kom til umræðu að
samtökin væru þau langöflugustu
í landinu hvað varðar brask með
veiðiheimildir. Forsetinn gerði
stólpagrín að þeim vitleysingum
sem héldu þvi fram að fiskistofnar
á íslandsmiðum væru sameign
þjóðarinnar. Lög þau sem héldu
slíku fram hefðu enga þýðingu og
Laugardagspistill
Reynir Traustason