Dagblaðið Vísir - DV - 14.02.1997, Page 12

12
FÖSTUDAGUR 14. FEBRÚAR 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aóstoóarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiósla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVfK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: fSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
Lifandi hval eða dauðan?
Að veiða eða veiða ekki hval? Það er spuming sem ís-
lensk stjómvöld hafa lengi vikið sér undan að svara af-
dráttarlaust. Hin síðari ár hefur þrautalendingin verið
að setja málið í nefndir og veiða ekkert á meðan.
Vorið 1994 skilaði nefnd sem skipuð var þingmönnum
allra stjórnmálaflokka sem sæti áttu á Alþingi áliti til
sjávarútvegsráðherra. Niðurstaða þingmannanefndar-
innar var á þann veg að íslendingar ættu að hefja hval-
veiðar á nýjan leik. í nefndarálitinu vom færð ýmis
hefðbundin rök fyrir þessari niðurstöðu.
Sjávarútvegsráðherra tók við skýrslu nefhdarinnar
fyrir tæpum þremur árum en frestaði málinu, m.a. á
þeirri forsendu að ekki væri forsvaranlegt að ríkis-
stjórnin ein tæki afdrifaríka ákvörðun um að hefja hval-
veiðar að nýju; það væri mál Alþingis.
Síðan hefur ríkisstjómin ekki lagt fram á Alþingi til-
lögu um hvalveiðar. Þess í stað skipaði ráðherrann enn
eina nefndina til að kanna málið. í þessari nýju nefnd
eiga sæti þrír alþingismenn, úr Sjálfstæðisflokki, Fram-
sóknarflokki og Alþýðubandalagi, og þrír embættismenn.
DV upplýsti fyrr í vikunni að þessi nefnd ætlaði að
skila áliti sínu næstu daga og að það álit yrði á sömu leið
og niðurstaða fyrri nefndarinnar - þ.e. að íslendingar
eigi að hefja hvalveiðar á nýjan leik.
Vonandi fær þessi niðurstaða nýju nefndarinnar að
sofa svefninum langa í skúffu sjávarútvegsráðherra eins
og álitið frá 1994 - einfaldlega vegna þess að efnahagsleg
rök fyrir hvalveiðum em ekki lengur fyrir hendi.
Þótt hvalveiðisinnar geti réttilega vísað til þeirrar eðli-
legu kröfu íslendinga að fiskveiðiþjóð verði að hafa rétt-
inn til að nýta allar lifandi auðlindar sjávar að því marki
að stofnamir séu ekki í hættu verður annað og meira að
koma til ef hefja á hvalveiðar að nýju. Það er beinlínis fá-
ránlegt að stíga slíkt skref nema augljóst sé að hvalveið-
arnar muni skila þjóðfélaginu verulegum efhahagslegum
ávinningi. Líkumar á því fara minnkandi með hverju ár-
inu sem líður. Þar skiptir tvennt mestu máli.
Annars vegar er skoðun lifandi hvala hraðvaxandi
þáttur í ferðamennsku hér á landi. Samantekt sem birt
var í DV sýnir að hvalaskoðun varð að öflugri starfsemi
á síðasta sumri. Sjö staðir á landinu buðu þá upp á slíka
þjónustu en eftirspumin var langmest fyrir norðan - á
Húsavík og við Eyjafjörð. Talið er að ríflega 9 þúsund
ferðamenn hafi farið í slíkar ferðir í fyrra. Ferðamálaráð
áætlaði að tekjur af þessum ferðamönnum gætu numið
150-180 miUjónum króna. Að óbreyttu ætti þessi þáttur
íslenskrar ferðaþjónustu að stóraukast á næstu árum.
Með tiiliti til ríkjandi almenningsálits í heiminum gætu
hvalveiðar hæglega gert þá uppbyggingu að engu.
Hins vegar virðist blasa við að engin þjóð sé reiðubú-
in að kaupa hvalkjöt af íslendingum ef þeir hefja hval-
veiðar á nýjan leik - fyrst og fremst vegna andstöðu
bandarískra stjómvalda. Innlendur markaður fyrir slík-
ar afurðir er sáralítill og nægir á engan hátt til að hval-
veiðar geti skilað nauðsynlegum tekjum í þjóðarbúið -
ekki aðeins til að standa undir hvalveiðunum sjálfum
heldur líka til að bæta það tjón sem veiðamar munu
hafa í fór með sér fyrir aðrar atvinnugreinar. Þar með
er brostin sú meginforsenda fyrir hvalveiðum að þær
séu hagkvæmar fyrir íslenskt þjóðarbú.
Mergurinn málsins er að á komandi árum eiga íslend-
ingar, eins og ýmsar aðrar fyrrverandi hvalveiðiþjóðir,
að geta hagnast mun meira á lifandi hvölum en dauðum.
Elías Snæland Jónsson
„Yfiriýsingin um sameign þjóöarinnar á nytjastofnum haggar ekki viö stjórnarskrárvernduöum atvinnuréttind-
um,“ segir m.a. í grein Siguröar.
Eignarréttur eða
fullveldisréttur
- sameign þjóðarinnar
skjóli fullveldisréttar
ríkisins og almennra
valdheimilda þeirra
stofhana sem til þess
eru bærar. Má í því
viðfangi skírskota til
2.-4. gr. laga nr.
41/1979 um landhelgi,
efnahagslögsögu og
landgrunn. En slík
lagasetning felur
ekki í sér að „þjóðin“
eða „ríkið“ sé eig-
andi fiskistofnanna,
enda hefur hvorki
ríkið né þjóðin nein-
ar þær almennu
heimÚdir sem felast í
eignarrétti. Með því
„Meiniö er aö i þessari umræöu er
ruglaö saman eignarrétti, sem
veitir eiganda tiiteknar heimildir
til meöferöar og nýtingar eigna
sinna, og fullveldisrétti ríkisins...u
Kjallarinn
Sigurður Líndal
lagaprófessor
Fátt ber oftar á góma í umræð-
um hér á landi en það að nytja-
stofnar á íslandsmiðum séu sam-
eign þjóðarinnar og er þá vitnað
til 1. gr. laga nr. 38/1990 um stjóm
fiskveiða. Því virðist hins vegar
ekki mikill gaumur gefinn hvaö
þetta merkir. Ef ákvæðið á að
tryggja raunverulegt eignarhald
þjóðarinnar á fiskistofnum er það
haldlaust því að þjóðin hefur eng-
in þau eignarráð sem eignarrétti
fylgja eins og hugtakiö er skilið
samkvæmt lagabókstaf og laga-
fræðum.
Þegar skilgreiningum lögfræð-
innar sleppir em merkingartil-
brigði sagnarinnar að „eiga“ svo
margbreytileg að ákvæðið veitir
enga leiðsögn sem almenn stefnu-
yfirlýsing eins og því er þó ætlað
að gera. Á þetta hefur Skúli
Magnússon lögfræöingur bent á í
grein hér í blaði fyrir skömmu.
Svar Grágásar og
Jónsbókar
Gildandi meginregla um nytjar
fiskistofna á hafsvæði því sem ís-
lendingar hafa lögsögu yfir er í
Jónsbók frá 1281, rekabálki 2.
kapítula, og hljóöar þannig: „All-
ir menn eiga að veiöa fyrir utan
netlög að ósekju.“ Þessi regla er
tekin nálega óbreytt úr Grágás -
lagasafhi þjóðveldisins. Hún hefur
því gilt eins lengi og heimOdir ná.
Á seinni hluta 19. aldar var tekið
að takmarka hana óverulega og
slíkum aðgerðum vfu- fram haldið
á þessari öld.
Þáttaskil mörkuðu lög nr.
81/1976 um veiðar í fiskveiðiland-
helgi íslands þegar farið var að
binda fiskveiðar leyfum sem síðan
þróaðist í kvótakerfi sem fyrst var
tímabundið en loks varanlegt við
setningu núgildandi laga um
stjóm fiskveiða frá 1990.
Heimildir löggjafans
Þetta hefúr löggjafinn gert í
að setja þessar reglur er löggjaf-
inn einungis að skipa málum með
þjóðfélagsþegnunum eins og hon-
um ber að gera, en ekki að stofha
til neins eignarréttar.
Atvinnuréttindi - eignar-
réttindi
Sá almenni afnotaréttur haf-
svæöanna umhverfis landið sem
íslendingar höfðu allt til ársins
1976 í skjóli þeirrar meginreglu
Grágásar og Jónsbókar sem áður
er lýst verður ekki gmndvöllur
stjómarskrárvarins eignarréttar
þjóðarinnar, enda gefru- enginn í
skjóli slíkra almennt orðaðra
ákvæða helgað sér hafsvæðin um-
hverfis landið.
Hinu þarf aftur aö
gefa gaum hvort ein-
hverjir tilteknfr ein-
staklingar hafi hag-
nýtt sér þessa al-
mennu heimild með
þeim sérstaka hætti
að þeir hafi stofiiað
til atvinnuréttinda
sem teljist til eignar í
merkingu 72. gr.
stjómarskrárinnar
og njóti vemdar
hennar.
Allur þorri lögfræð-
inga er á því máli að
atvinnuréttindi falli
undir eignarréttar-
hugtak greinarinnar
þótt jafhframt sé
viðurkennt að þau
njóti ekki jafn ríkr-
ar vemdar og réttur
yfir annars konar
verðmætum, svo
sem áþreifanlegum
hlutum, en það
merkir að löggjafinn
hafi ríkari heimildir
til að setja þessum
réttindum skorður
umfram önmn- eign-
arréttindi.
Til þess liggja rök sem ekki er
unnt að rekja hér. - Kjami máls-
ins er sá að yfirlýsingin um sam-
eign þjóðarinnar á nytjastofnum
haggar ekki við stjómarskrár-
vemduðum atvinnuréttindum.
Meinið er að í þessari umræðu
er ruglað saman eignarrétti, sem
veitir eiganda tilteknar heimOdir
tO meðferðar og nýtingar eigna
sinna, og fuOveldisrétti ríkisins
sem heimOar réttum handhöfum
ríkisvalds að setja þegnum þjóðfé-
lagsins samskiptareglur og fram-
fylgja þeim. Afleiðingin verður að
umræðan lendir á viOigötum.
Þetta verður nánar skýrt i næstu
tveimur greinum.
Sigurður Líndal
Skoðanir annarra
Launajöfnun upp á við
„Það er ekki von að almenningur sé hrifinn af
þeim rökum að brýnt hafi verið á þjóðarsáttartím-
anum að jafha laun bankastjóra upp á við. Um ein
eða tvenn mánaðarlaun verkamanns.... Okkur mun-
ar ekkert um fimmhundruð þúsund króna kepp í
sláturtiðinni. Kannski er spuming við rúma mOljón
með sporslum og lífeyrisréttindum. En okkur mun-
ar bölvanlega um það pólitíska og siðferðOega gjald-
þrot sem loddaraskapurinn, pukrið og tvöfeldnin
leiða af sér.“
Stefán Jón Hafstein í Degi-Tímanum 13. febr.
Viðbrögð stjórnenda
„Það er fróðlegt að fylgjast með því hvemig stjóm-
endur bregðast við þegar eitthvað bregður út af við
þróun verkefna.... Margir eru langt frá því að afbera
og skOja eðli áhættusamra þróunarverkefna, hvort
sem er á sviði hugbúnaðar eða öðrum sviðum hér á
landi eða erlendis. Viðbrögð við vandamálum em oft
ótrúlega lík. Dómharkan er oft óréttlát og stjórnend-
ur keppast yfirleitt við að verja eigin ákvarðanir.
Betra væri ef fleiri kæmu augu á eigin mistök og
reyndu aö læra af þeim eða leituðu eftir áfallahjálp “
Þorkell Sigurlaugsson í
Viðskiptablaðinu 12. febr.
Læstir í fátækragildru
„Óbreytt staðgreiðsla tekjuskatts og útsvars, fryst-
ing persónuafsláttar og bóta, og víðtæk tekjutenging
bótagreiðslna lágtekjufólks og lífeyrisþega er þannig
samspyrt að stórir hópar launafólks em læstir í fá-
tækragOdru. Óbreytt lög þýða að vinnuveitendur og
launþegar geta ekki samið um raunverulega aukinn
kaupmátt í kjarasamningum, vegna þess að ríkið
hirðir væntanlegan ávinning jafnharöan af laxmþeg-
um tO baka.“
Jón Baldvin Hannibalsson í Alþbl. 12. febr.