Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.1997, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 1. APRIL 1997
15
Kvenfrelsi með kuldaskóm
Undanfarnar vikur hefur veður-
farið skipað stóran sess í daglegri
umræðu þjóðfélagsins og skyldi
engan undra. Hver lægðin á fætur
annarri hefur heimsótt landið,
heimamönnum til lítillar ánægju.
Samt sem áður hafa þessar heim-
sóknir haft ákveðinn kost í för
með sér sem tímabært er að benda
á.
Fylgikvillar
Þeir sem velt hafa fyrir sér
skótaui landans undanfama mán-
uði hafa eflaust tekið eftir nýrri
stefnu sem yngri kynslóðir hafa
tekið í þeirri deild. Klossaðir
kuldaskór (eða gönguskór) eru það
allra heitasta í dag og er hægt að
velja um margvíslegar tegundir.
Upprunalega fyrirmyndin er, í
flestum tilfellum, bara gömlu íjall-
gönguskómir nema núna era þeir
komnir fram i breyttri mynd og
líklega í öðrum tilgangi.
Gaman væri að vita hvort þetta
væri eitthvert séríslenskt fyrir-
bæri eða hvort þessir skór séu
svona vinsælir erlendis lika því
erfitt er að ímynda sér að þess
háttar skófatnaður sé vinsæll í
heitari löndum. Það sem vekur
ekki hvað síst eftirtekt er að stelp-
ur ganga alveg jafnmikið i þessum
skóm og strákar en eins og sagan
sýnir hefur það ekki alltaf verið
svo.
Alveg síðan
sauðsskinnsskór
og gúmmítúttur
hættu að vera að-
alskófatnaðurinn
hafa karlmenn
alltaf gengið á
þægilegri skóm en
kvenmenn. Ára-
tugum saman hef-
ur það ekki sam-
rýmst hinni stöðl-
uðu kvenímynd að
ganga í klossuðum kuldaskóm
heldur fíngerðum hælaháum skóm
sem eru afar óhentugir mestan
part ársins.
En þrátt fyrir það hafa margar
konur látið sig hafa það því að
Stefna konur hraöbyri í kuldaskóm í átt til frekara frelsis og þæginda?
samfélagið krefst þess að þær séu
kynþokkafullar og mörgum finnst
erfitt að reyna að framfylgja þeirri
skyldu á kuldaskóm. Þetta hefur
haft margvíslega fylgikvilla, eins
og tíðar tognanir og jafnvel
svokölluð hálkubrot, að ógleymd-
„Aratugum saman hefurþað ekki
samrýmst hinni stöðluðu kvení-
mynd að ganga í klossuðum
kuldaskóm heldur fíngerðum
hælaháum skóm sem eru afar
óhentugir mestan part ársins. “
um öllum blöðrubólgusýkingun-
um sem fáar konur hafa farið var-
hluta af.
Háöari karlmönnum
Því má svo ekki gleyma að við
ákveðnar aðstæður er
kona á háhæluðum
skóm hjálparvana og
varnarlaus. Gott
dæmi um þessar að-
stæður gæti verið í ís-
lenskri hálkutíð þar
sem hversdagslegir
hlutir, eins og að
komast yfir bílastæði
eða að ganga út á
pósthús, dæma kon-
una á hælaháu skón-
um úr leik. Þarna
kemur til kasta karl-
mannsins því ef hon-
um þóknast svo þá
býður hann fram
sterkan arminn og
með krafta sína að
vopni hjálpar hann ______________
konunni yfir hverja
hindrunina á fætur
annarri. Af þessu mætti þá álykta
að við vissar aðstæður geri háhæl-
aðir skór konuna háðari karl-
Kjallarinn
Elísabet
Sverrisdóttir
nemandi í bókmennta-
fræöi viö HÍ
mannmum.
Það hlýtur því að telj-
ast gleðiefni að yngra
fólkið hafí tekið skyn-
semina fram yfir
hefðina og sé þetta
skoðað í samhengi or-
saka og afleiðinga
væri kannski ekki úr
vegi að álykta að kon-
ur af yngri kynslóð-
inni væm smátt og
smátt að taka af ska-
rið og brjótast út úr
þeirri ímynd sem
samfélagið hefur
skapað þeim. Skila-
boð þeirra til samfé-
lagsins myndu þá t.d.
vera, að kuldaskór og
kynþokki geti vel far-
ið saman og reynist
þetta rétt hljóta þær
að stefna hraðbyri (í kuldaskóm) í
átt til frekara frelsis og þæginda.
Elísabet Sverrisdóttir
Ný lög um atvinnuleysistryggingar
Mánudaginn 3. mars vora sam-
þykkt á Alþingi ný lög um at-
vinnuleysistryggingar. Lög þessi
eru veigamikið skref til að vinna
gegn afleiðingum atvinnuleysis.
Ein meginstefnan í þeim er sú að
virkja beri þá sem missa vinnuna
til þarfra verka. Þannig er unnið
gegn því að yfir fólk færist sá
hrikalegi doði og uppgjöf sem er
einn af helstu fylgifískum lang-
tímaatvinnuleysis. í greinargerð
er þessum aðgerðum gefíð nafnið
„skylduvirkni".
Hluti þessara laga hefur verið
umdeildur. ASÍ krafðist þess ný-
verið við litla hrifningu sumra
þingmanna að gerðar yrðu hreyt-
ingar á lagafrumvarpinu eins og
það lá fyrir. Nú hefur verið gengið
til móts við þessar kröfur og búið
að afgreiða það sem lög sem von-
andi er að sátt verði um.
Skylduvirkni
Meginatriði málsins er það sem
fyrr gat að tekin era afgerandi
skref í þá átt að halda þeim sem
missa vinnuna virkum. Þannig má
draga úr þeim mótsagnakennda
vanda áð á sama tíma og fjöldi
starfa er í boði og ekki tekst að
ráða í þau gengur fjöldi fólks at-
vinnulaus. Að því gefnu að unnt sé
að bjóða fólki eitthvað annað en
sultarkjör eða óviðunandi búsetu
eða vinnuaðstæður ætti það að
vera sjálfsagður og eðlilegur hlut-
ur að fólk taki þá vinnu sem býðst.
Á þetta hefur skort.
Hin nýju lög um atvinnuleysis-
tryggingar eru mjög í anda þeirra
aðgerða sem Franklin D. Roosevelt
greip til á sínum tima í kjölfar
heimskreppunnar sem hófst árið
1929. í stað þess að sitja með hend-
ur i skauti eins og fyrirrennari
hans hafði gert réðst hann í að
virkja þá atvinnulausu í stórum
stíl til verðmætasköpimar. Fyrir
þetta var hann
kallaður „svikari
við eigin stétt“ af
ríkum kollegum
sínum.
Roosevelt lét ráða
milljónir atvinnu-
lauss fólks til
hvers kyns þarfra
verka, svo sem
vegagerðar og upp-
hyggingar á orku-
mannvirkjum.
Þannig gaf hann
hrjáðum og buguðum atvinnuleys-
ingjum nýja von og þeir tóku
kappsamlega til höndum við marg-
háttað uppbyggingarstarf. Banda-
ríkjamenn búa að þeim vérðmæt-
um sem sköpuð voru á þessum
tíma enn þann dag í dag. Um þetta
var fjallað nýverið í afburðagóðum
sjónvarpsþætti um kreppuárin hjá
Ríkissjónvarpinu sem er sá fyrsti í
röð þáttanna „Öldin okkar“.
Hendur í skauti
Á sama tíma og Bandaríkjafor-
seti vann ötullega að því að draga
úr áhrifum kreppunnar sátu ráða-
menn í Bretlandi með hendur í
skauti og Bretaprins flutti hrjáð-
um þegnum sínum í Wales samúð-
arkveðjur. Gallinn er
bara sá að svangt
fólk étur ekki sam-
úðaróskir. Það þarf
viðurværi. Umfram
allt þarf það bæði
viðurværi og vinnu
til að geta haldið
reisn sinni um leið
og því tekst að lifa af.
í Chile varð fjöldi
fólks hungurmorða
um þetta leyti vegna
kreppunnar.
„Uppbygging til
tortimingar"
Það var ekki fyrr
en Bretar tóku að ótt-
ast vígbúnað Hitlers
að þeir fóra loks að
sinna því að virkja
atvinnulausa þegna
sína. Þá fór öll
„maskínan“ loks i gang og i ljós
kom að til voru fleiri úrræði en
máttlítil meðaumkun. í Chile fékk
fjöldi fólks fljótlega eins mikla
vinnu og það vildi því að nú þurfti
allt í einu firnin öll af saltpétri til
að framleiða púður til að knýja
drápstól stórveldanna. „Uppbygg-
ing til tortímingar" varð allt í einu
það forgangsverkefni sem eyddi
nánast öllu atvinnuleysi. Erfitt er
að hugsa sér öllu ógæfulegri fram-
rás sögunnar en þessa.
Heildarniðurstaðan varð sem
sagt sú að atvinnuleysi kreppunn-
ar var „leyst“ með því að stórveld-
in fóru að framleiða vígvélar,
spilla verðmætum og eyða lífi í
stórum stíl. Þannig endaði
langvarandi aðgerða- og úrræða-
leysið í þvi að ráðamenn neyddust
til að fara „tortímingarleiðina" í
stað þess að fara „upp-
byggingarleiðina" í
tæka tíð. Úrræði
stríðspostulana náðu
yfirhöndinni og fylltu
í tómarúm hugmynda-
og aðgerðaleysisins án
þess að nokkur fengi
rönd við reist.
Víti til varnaðar
Þetta sögulega for-
dæmi ætti aö vera öll-
um öflugt víti til vam-
aðar. Taki menn ekki
tímanlega á þeim
vanda sem felst í lang-
tímaatvinnuleysi þá
er slíkt örugg upp-
skrift að því að önnur
„úrræði" koma og
fylla í skarðið. Sé beð-
ið nógu lengi með að
leysa vandann verðm:
hann annaðhvort að viðvarandi
þjóðfélagsböli og óréttlæti ellegar
að stórfelldum kollsteypum eins
og fyrr greinir.
Tómarúm aðgerðaleysisins mun
ávallt fyllast af einhvers konar
„lausnum". Velji menn ekki sjálfir
í tæka tíð og það af fullu viti þá
mun framrás sögunnar taka af
þeim völdin og leiða af sér marg-
háttaða ógæfu. Því er það fagnað-
arefni að hér á landi er verið að
beina þróuninni í jákvæðari far-
veg meðan tími gefst til.
Jón Erlendsson
„Tómarúm aðgerðaleysisins mun
ávallt fyllast af einhvers konar
„lausnum Velji menn ekki sjálfír
í tæka tíð og það af fullu viti þá
mun framrás sögunnar taka af
þeim völdin og leiða af sér marg-
háttaða ógæfu.u
Kjallarinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræðingur Upp-
lýsingaþjónustu Háskól-
ans
Með og
á móti
Á að hækka hlut yfirvél-
stjóra?
Breyttar for-
sendur
„Viðurkennt
er að launaröð
i landi ræðst
af námskröf-
um til viðkom-
andi starfs og
ábyrgðinni
sem því fylgir.
Gildi sömu
lögmál í fiski-
skipum er rök-
rétt launaröð,
það er á fiskiskipum með stærri
aðalvél en 1500 kW, skipstjóri, yf-
irvélstjóri og svo framvegis.
Helstu rök þessa liggja eins og
áður sagði í námslengd og
ábyrgð í starfi, en námskröfur til
þess að gegna starfi yfirvélstjöra
eru 6,5 til 7 ár, að viðbættum sigl-
ingai’thna til viðkomandi at-
vinnuréttinda. Hér er um veru-
lega lengri námstíma að ræða en
krafist er til annarra lögbund-
inna starfa um borð. Hvað
ábyrgðina varðar eru það fyrst
og fremst tveir aöilar sem hana
bera, skipstjóri og yfirvélstjóri
hvers skips, en ábyrgð yfirvél-
stjórans er tíunduð í 53. grein
sjómannalaga. Til viðbótar er
rétt að geta þess að þegar hluta-
skiptin voru ákveðin á sínum
tíma voru bátarnir smáir með
tiltölulega fábreyttan vélbúnað
og námskröfur til þess að sinna
honum litlar, tveir til þrír mán-
uðir. Nú er öldin önnur eins og
hér hefur verið lýst og því fyllsta
ástæða til breytinga, það er ef
sömu rök eiga að gilda á sjó og í
landi.“
Hentistefna
„Við leggj-
umst ekki i þá
lágkúru að
segja að einn
hópur fiski-
manna eigi
meira skilið
en annar í
hækkuðum at-
vinnutekjum
og etja þannig
starfsstéttum
sjómanna um borð í fiskiskipum
hverri á móti annarri. Yfirvél-
stjórar á fiskiskipum eiga sann-
arlega skilið að fá launahækkan-
ir og það eiga einnig aðrir skip-
verjar skilið. Enda sjálfsagt að
starfsstéttirnar styðji hver aðra
þannig að allir njóti kjaraauka í
yfirstandandi kjaraviðræðum.
Hins vegar eru hæpnar forsend-
ur fyrir hendi að rótgróið hluta-
skiptakerfi sjómanna um borð í
fiskiskipum taki miklurn inn-
byrðis breytingum, það er að ein
stétt fái sínn hlut sérstaklega
hækkaðan. Það mætti til dæmis
spyrja hvers vegna sé verið að
sækja sérstaklega hækkaðan
aflahlut einungis fyrir yfirvél-
sfjórann á stærri fiskiskipum, en
aðrir vélstjórar í fiskiskipaflot-
anum eigi að búa við óbreytt
hlutaskiptakjör. Hvers vegna er
ekki einnig krafist hærra afla-
hlutar fyrir yfirvélstjóra á
smærri fiskiskipum og alla aðra
vélstjóra? Þetta sýnir að mínu
mati vissa hentistefnu hjá þeim
sem mótað hafa þessa kröfu.“
-ÍS
Bcnedikt Valsson,
framkvæmdastjóri
FFSÍ.
Helgi Laxdal, form-
aöur Vélstjórafé-
lags íslands
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á netinu.
Netfang ritstjómar er:
dvritst(g;centmm.is