Dagblaðið Vísir - DV - 04.11.1997, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1997
13
Háskólafræðslu frá
fjarkennsluverum
„í staö ofmötunar á skólabekk kemur stöðugur þroski þeirrar mikilvægu
sjálfsbjargargetu við að afla þekkingar," segir m.a. í greininni.
í nýrri grein í blaöi
háskólakennara í Sví-
þjóö er því lýst hvernig
búið er að koma á öflugri
fjarkennslu í smábænum
Pajala i Norður-Svíþjóð.
Mikill fólksflótti hafði
verið þaðan um árabil. Á
fimm áratugum hafði
ibúum hans fækkað um
helming eða niðm- í 8000
íbúa. Upphaf málsins var
það að áhugasamur mað-
ur að nafni Eilert Karlén
flutti til Pajala og stofn-
aði fyrirtæki í lok sjö-
unda áratugarins til að
framleiða tölvukassa.
Hann fékk fimm milljón-
ir sænskra króna (!) i
stuðning frá bæjarfélag-
inu til þess að koma fyr-
irtækinu á legg. Nokkru seinna
stofnuðu ýmsir aðrir bæjarbúar
einnig fyrirtæki á tölvusviði.
Upphaf fjarkennslunnar
Kennert Pelli, stofnandi eins fyr-
irtækisins, Frontec, átti hugmynd-
ina að því að hefja tölvufræðslu í
bænum. Ástæðan var sú að skortur
var á hæfu starfsfólki og erfítt var
að fá menntafólk tO að flytja tO bæj-
arins. Þörfm fyrir menntun var
einnig mikO á öðrum sviðum at-
vinnulOs. Yfir 16% af fólki á vinnu-
markaði voru atvinnulaus. TO við-
bótar voru um 23% í hvers kyns
átaksverkefnum.
Stöðugur fólksflótti var frá Pajala
en um 5 manns fluttu burt í hveij-
um mánuði. Athugun leiddi í ljóst
að einungis um 23% af vinnufæru
fólki störfuðu hjá
einkafyrirtækjum.
Kennert PeOi ræddi
hugmyndir sínar
við bæjarfélagið.
Upp úr þessu
spruttu hugmyndir
um fræðslu sem átti
að byggjast öðru
fremur á náinni
samvinnu við tölvu-
og rafeindafyrirtæk-
in á staðnum. Náms-
fólkið átti að starfa í
verkefnum með fyr-
irtækjunum strax
frá upphafi náms-
ins. Áð auki var
lögð áhersla á að
nýta nýjustu tölvu-
tækni. Samstarf
tókst við háskólann
í Umeá eftir þreifingar hjá nokkrum
æðri menntastoöiunum. Viðfangs-
efnið var nýlunda fyrir skólann þar
sem nemendurnir höfðu aðeins
stúdentspróf og um var að ræða
heOsdagsnám. Reynslan af fjar-
kennslu hafði á hinn bóginn fram
að þessu verið bundin við þjónustu
við háskólafólk
sem stundaði fjar-
nám með vinnu.
„Vandamálin"
sem við blöstu
voru þau að
ókleift var að
koma við hefð-
bundinni
kennslu. Hefðin
er sú eins og al-
kunna er að þegar
um er að ræða
daglega kennslu
þá er Qöldi kenn-
ara bundinn yfir því verki að sinna
tOtölulega litlum hópi nemenda. Úr-
lausnin í byrjun var sú að senda
kennara á hálfsmánaðarfresti frá
Umeá tO fyrirlestrahalds. Þegar
fram í sótti kom á daginn að þetta
var ofrausn og nú er rætt um að
fækka þessum heimsóknum!
Hver nemandi meö eina
tölvu
Nemendur í Pajala, sem eru um
52 talsins, hafa hver um sig tölvu út
af fyrir sig í „skólanum". Á staðn-
um er umsjónarmaður, gamaU
kennari, tO að hjálpa tO við vanda-
mál sem upp kunna að koma. Hann
leggur áherslu á að hann geti ekkert
kennt nemendunum (!) og að þeir
verði fyrst og fremst að læra sjálfir,
þ.e. stunda sjálfsnám. Sjálfsnámið
veldur litlum sem engum vand-
kvæðum. Langoftast leysa nemend-
urnir, sem eru að stórum hluta kon-
ur, verkefni sín sjálfir með aðstoð
þeirra kennslubóka og námsgagna
sem þeim hafa verið útveguð. Ef
þörf krefur þá er leiðbeinandinn
innan handar.
Dugi aðstoð hans ekki þá er unnt
að senda spumingar í tölvupósti tO
viðkomandi kennara við skólann í
Umeá. Þetta gerist ýmist með tölvu-
pósti, símtölum eUegar myndsam-
bandi yfir alnetið. Mikið er einnig
um að nemendur hjálpi hver öðr-
um. Missi einhver nemandi af tím-
um þá skiptir það ekki miklu þar
sem aUir fyrirlestrarnir eru til á
myndböndum.
Fyrsta verkefnið sem nemend-
urnir fengu var að setja saman tölv-
urnar sem þeir áttu sjálfir að nota.
Þær komu í kössum í ótal hlutum.
Innan viku var þessu verki lokið.
Vinnan við það jók mjög á sjálfs-
traust nemendanna og hafði þannig
mikla þýðingu.
Sjálfsnám eykur
sjálfsbjargargetu
Sú staðreynd að tölvunámið í
Pajala er umfram aUt sjálfsnám
veldur því að nemendur þjálfast
markvisst í því að læra sjáífir og
bjarga sér sjálfir. Af þessu leiðir að
sjálfsnám veröur þeim eðlilegt þeg-
ar út í lífið er komið þar sem oft er
ekki um neinn annan kost að ræða!
Enginn getur pantað námskeið þeg-
ar hann þarf fyrirvaralítið að tU-
einka sér nýja þekkingu!
í stað ofmötunar á skólabekk
kemur stöðug þroskun þeirrar mik-
Ovægu sjálfsbjargargetu við að afla
þekkingar sem er einn helsti lykiU-
inn að árangursríkri þátttöku í at-
vinnulífi. Formlegt nám tekur 10-20
ár. Við tekur starfsævi sem er 50-60
ár. Ef byggja þarf aUa þá miklu sí-
menntun sem verður að eiga sér
stað á stöðugri mötun þá sligast
þjóðfélagið undir kostnaðinum.
Hinn kosturinn er sá að sinna þessu
verkefni á hefðbundinn hátt og
dragast hratt aftur úr öðrum þjóð-
um sem hafa tekið upp vitrænni,
hraðvirkari og ódýrari vinnubrögð
Jón Erlendsson
Kjallarinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræöingur, Upp-
lýsingaþjónustu
Háskolans
„Ef byggja þarf alla þá miklu sí-
menntun sem verður að eiga sér
stað á stöðugri mötun þá sligast
þjóðfélagið undir kostnaðinum.
Hinn kosturinn er sá að sinna
þessu verkefni á hefðbundinn
hátt og dragast hratt aftur úr
öðrum þjóðum..."
Vaxandi
Það er aUtaf eitthvað ánægjulega
óhugnanlegt við vaxmyndina. Vax-
myndin er á óþægUegan hátt bæði
of lifandi og of gervUeg og framkaU-
ar vafasama speglun á manneskj-
unni; gefur í skyn að við sjálf séum
einmitt fóst þarna mitt á miUi veru-
leika og vaxs. Þetta á sérstaklega
við nú á tímum þegar mörk
mennskunnar eru í sífeUdri endur-
skoðun sOíkvenna og sæborga og
fjölmiðlar birta okkur myndir af
fólki sem í fljótu bragði virðist aUs
ekki svo frábrugðið gluggagínum
(og verður enn óverulegra við nán-
ari skoðun).
Hvar liggja mörkin?
Hvar liggja mörk hins lifandi efn-
is? spyr ég mig þegar ég skrúfa
stálpinna í andlitið á mér fyrir
framan spegilmynd. Kannski er
hroUurinn sem vaxmyndin vekur
einmitt sá að hún er aUtaf - mitt í
hinni lífvænlegu blekkingu - svo
áberandi dauð, eða frekar líflaus
(ódauð?).
Og þar liggur einmitt upphaf
vaxmyndarinnar, í dauðanum. Þeg-
ar Madame Tussaud flutti frá París
til London árið 1802 hafði hún í
farteski sínu höfuð helstu for-
sprakka frönsku byltingarinnar,
svo sem Héberts, Robespierres,
Marats og
Charlotte Corday,
úr vaxi að sjálf-
sögðu; en sam-
kvæmt sögunni,
afsteypur af hin-
um raunverulegu
höfðum, áhang-
andi og afhöggn-
um.
Á þessum dauða-
grímum byggði frú Tussaud frægð
sína, og þó að safnið geymdi eftir-
myndir bæði lifandi og liðinna fyr-
irmenna af öðru tagi, þá hafði „sér-
herbergið" sem geymdi Olmennin
aðalaðdráttaraflið.
Og frúin hélt áfram uppteknum
hætti og elti uppi glæpamenn mn
allt Bretland og safnaði dauðagrím-
um hinna dauðadæmdu og afteknu.
Þannig var hún eins konar böð-
ull sjálf því vaxmyndir hennar
þjónuðu oft þeim tOgangi fyrir al-
þýðuna að staðfesta dauða einhvers
glæpamannsins; það að
höfuð hans var komið
upp á hOlu hjá
Tussaud var sönnun
þess að dauðinn hefði
átt sér stað. Að fara í
vaxmyndasafn er því
ekki ólíkt því að heim-
sækja líkhús, því það
er fyrst og fremst dauð-
inn sem er tO sýnis.
Eftirmyndin
boöberi dauöans
Þessi tengsl vax-
myndarinnar við dauð-
ann (og aftökur) varpar
dálitlum skugga á vax-
myndir gerðar af hin-
um lifandi. Fyrir þá
frægu sem láta gera sig
ódauðlega í vaxi getur
þetta orðið sérstaklega óþægOegt.
Frægðin er faUvölt og vaxmyndir
eru miskunnarlaust bræddar þegar
vinsældimar minnka, og ódauðleik-
inn því aldrei tryggður. Hvort er þá
meira til marks um dauðann, að
vera mótaður í vax eða bræddur og
endurmótaður sem morðingi?
Likt og fólk trúði því að ljós-
myndin stæli sálinni úr þeim sem
festur er á filmu (enda þetta með að
festast á filmu aUtaf dálítið skugga-
legt) má ímynda sér að vaxmyndin
sé eins konar sálu-
þjófur þar sem eftir-
mynd af þessu tagi er
einhvem veginn lík-
leg tU að taka í sig
eitthvað af frum-
myndinni.
Sérstaklega þegar tU
þess er tekið að hún
hefur oft aðeins það
hlutverk að benda á
að fyrirmyndin sé
dauð. Eftirmyndin
verður þá boðberi
dauðans; en um leið
er hún aUtaf eins
konar upprisa, mark
um ódauðleika, eða
sönnun á endalaus-
um endurgerðar-
mögideikum. Þannig
er hægt að framkaUa
mig, aftur og aftur, þó að ég sé dauð.
Þannig er vaxmyndin eins konar
klóni, þvi munurinn mUli mann-
eskju sem mótuð er í vax eða er
ræktuð á rannsóknarstofu er eng-
inn. Einn góðan veðurdag munum
við öU eiga okkar eigin vaxmynda-
söfn með sérhönnuðum klónum,
reiðubúnum að taka við þegar
„okkur“ sleppir.
Ó, og passið ykkur á speglinum.
Hann gæti verið lUandi.
Úlfhildur Dagsdóttir
„Einngóðan veðurdag munum við
öll eiga okkar eigin vaxmynda-
söfn með sérhönnuðum klónum,
reiðubúnum að taka við þegar
„okkur“ sleppir.“
Kjallarinn
Ulfhildur
Dagsdóttir
bókmenntafræöingur
Með og
á móti
Er matvörumarkaöurinn að
springa?
Allt of margar
verslanir
„Ég tel að matvörumarkaður-
inn sé um það bU að springa.
Það hafa risið gríðarlega marg-
ar verslanir,
sérstaklega
hjá stóru
verslunarkeðj-
unum. Þetta
eru afit of
margar versl-
anir miðað við
fólksfjölda hér.
Það er ekki
svo margt fólk
í landinu að
þetta geti
gengið. Nú
ætla þessar
fjóru stærstu verslunarkeðjur,
þ.e. Hagkaup, Nóatún, 10-11 og
Bónus, að opna fleiri verslanir i
nýju Kringlunni í Smáranum í
Kópavogi. Þessar verslanir fara
að éta hver frá annarri og mín
spá er sú að þær gangi því hver
að annarri dauðri innan
skamms. Það hlýtur að koma að
þvi að eitthvað gefur sig. Ég
fagna því að sjálfsögöu ef svo
yrði og því er ég ánægður að
þeir opna fleiri verslanir. Það
eykur likurnar á að einhver
þeirra gefi sig. Það er búið að
ganga frá flestum okkur smá-
kaupmönnum. Við erum aUa
vega fáir eftir í bransanum."
Þorvarður
Björnsson,
kaupmaöur í
Háteigskjöri.
Jóhannes
Jónsson, kaup-
maöur í Bón-
usi.
Markaðurinn
nógu stór
„Ég tel að markaðurinn sé
nógu stór hér á höfuðborgar-
svæðinu. Annars værum við
ekki að bæta
við verslun í
Smáranum.
Ég tel að
þarna sé að
rísa stór íbúð-
arbyggðar-
kjarni og því
tel ég þarna
grundvöll fyr-
ir verslun í
þessum dúr.
Hinar stóru
matvöruversl-
unarkeðjurnar ætla að vera
þarna líka og Nóatún með risa-
verslun. Þetta er mjög gott fyrir
svæðið. Það verður auðvitað
mikil samkeppni þama á milli
en það er háttur frjálsrar versl-
unar. Þessi fyrirtæki, sem um
ræðir, standa eftir því sem ég
best veit í ágætimi gír. Eins og
ég upplifi það í okkar fyrirtæki
þá er markaðurinn ekki að
springa. Markaðurinn er
stækkandi á suðvesturhorninu
og kaupgetan vaxandi. Verslun-
armynstrið er að breytast eins
og alls staðar annars staðar.
Þetta eru stærri einingar með
meira vöruval. Það segir sig
sjálft að verslun, sem ekki hef-
ur eftirspum, hlýtur að leggja
upp laupana. Þetta er hins veg-
ar erfitt fyrir kaupmanninn á
horninu. Það er kannski kaup-
mönnum sjálfum að kenna því
þeir hafa aldrei staðið nógu vel
saman um eitt eða neitt heldur
verið meira hver í sínu horni.
Ég þekki það sjálfur af eigin
raun.“
-RR
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@centrum.is