Dagblaðið Vísir - DV - 25.07.1998, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 25. JÚLÍ 1998 L!lV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiósla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVlK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasföa: httpy/www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Þjóðin hafnar sægreifunum
Mesta ranglæti lýðveldissögunnar felst í gjafakvóta-
kerfmu. Þjóðin hafnar því af hörku. Það birtist glöggt í
nýrri skoðanakönnun Gallup um kvótakeríið. Niður-
staðan sýnir að fylgi við veiðileyfagjald eykst nú hröð-
um skrefum meðal íslendinga.
Könnunin, sem var gerð fyrir Ríkisútvarpið, sýnir að
meira en tveir af hverjum þremur íslendingum vilja að
sægreifarnir greiði þjóðinni gjald fyrir réttinn til að
nýta fiskimiðin. Næstum 70% þjóðarinnar vilja afnema
ranglætið sem felst í einokun sægreifanna. Þetta eru
söguleg tíðindi
Um langt skeið hafa málsvarar ranglætisins verið á
undanhaldi. Um langt skeið hefur fylgi við veiðileyfagjald
verið að aukast. Nú virðast vatnaskil í málinu. Svo mik-
ill stuðningur við upptöku veiðileyfagjalds hefur aldrei
fyrr mælst í könnunum. Ranglætið er á undanhaldi.
Leynt og ljóst hafa stjórnarherrarnir barist gegn því
að ranglæti gjafakvótans hverfi. Þjóðin hefur krafist úr-
bóta. En þeir hafa hummað og þeir hafa hikstað. Þeir
hafa lofað og þeir hafa svikið. Eins og rjúpan hafa þeir
rembst við hinn rangláta málstað.
Hvar liggur stuðningur við þá í málinu? Hvergi. Nið-
urstaðan skellur á þeim einsog full fata af ísköldu vatni.
Þeirra eigin kjósendur hafa sagt sig frá vörninni fyrir
sægreifana. Meirihluti kjósenda bæði Sjálfstæðisflokks
og Framsóknar vill fá veiðileyfagjald.
Ætla stjórnarherrarnir að standa gegn vilja sinna eig-
in kjósenda? Ætla þeir að taka ranglæti sægreifanna
fram yfir réttlæti þjóðarinnar? Ætla þeir til eilífðar að
verja rétt hinna fáu til að sölsa undir sig eign hinna
mörgu? Stund reikningskilanna rennur senn upp.
Það styttist í kosningar. Þær verða frábrugðnar fyrri
kosningum. Þær munu nefnileg;a fyrst og fremst snúast
um eitt mál: Gjafakvótakerfið. Öll spjót munu standa á
þeim sem leggjast í vörn fyrir sægreifana. Sóknin gegn
þeim verðm- harðari en nokkur sinni.
Vaxandi þungi andstöðunnar er ekki síst vegna
Sverris Hermannssonar. Hann sækir fast að Sjálfstæð-
isflokknum með andstöðuna gegn núverandi fiskveiði-
kerfi sem forgangsmál númer eitt, tvö og þrjú. Könnun
Gallup sýnir að hann á aflavon á þeim miðum.
Sjálfstæðisflokkurinn getur ekki horft fram hjá þeim
sóknarfærum sem andúðin gegn sægreifunum skapar
Sverri meðal flokksmanna. í kosningabaráttu sem mun
snúast um gjafakvótann getur óbreytt stefna hæglega
hleypt af stað skriðu yfir til hans
Þess vegna mun flokkurinn neyðast til að slaka á
klónni sem vemdar sægreifana. Það er byrjað. Þing-
menn flokksins á borð við Einar K. Guðfinnsson og Ein-
ar Odd Kristjánsson eru þegar farnir að kynna kjósend-
um hvernig eigi að verja tekjum af veiðileyfagjaldinu!
í röðum stjómarandstöðunnar er jafnframt að finna
yfirgnæfandi stuðning við veiðileyfagjald. Um 90% kjós-
enda Alþýðuflokksins og 68% af fylgi Alþýðubandalags-
ins fylgja því. Það hlýtur því að verða eitt af forgangs-
málum sameinaðs framboðs til vinstri.
Framsóknarflokkurinn, þar sem næstum 60% kjós-
enda vilja veiðileyfagjald, hlýtur einnig að hugsa sinn
gang ef hann ætlar ekki að verða að pólitísku nátttrölli
sem hverfur í björg bankanna. Innan hans er bæði ólga
vegna ranglætis gjafakvótans og menn með réttlátt
hjarta.
Gjafakvótinn er því á hverfanda hveli. Fyrr en seinna
verður hann huslaður á öskuhaug sögunnar.
Össur Skarphéðinssson
Staðnað efnahagslíf
Eftir hrun Sovétríkjanna hefur efnahags-
lífið aldrei náð sér á strik í Rússlandi. Því
hefur að miklu leyti verið haldið uppi með
lánveitingum alþjóðastofnanna og einstakra
ríkja, einkum Þýskalands. Nú er svo komið
að slæmar efnahagstölur í Rússlandi hafa
áhrif á stöðu þýska marksins á gjaldeyris-
mörkuðum. Því hefur verið haldið fram að
iðnaðarframleiðsla hafi jafnvel dregist sam-
an um 80% frá árinu 1991. Alþjóðagjaldeyr-
issjóðurinn ákvað að veita rússnesku stjóm-
inni 4,8 milljarða dollara lán á þriðjudag og
sama dag ákvað hópur erlendra fjárfesta að
kaupa ríkisskuldabréf að upphæð 4,4 millj-
arða dollara til að gera stjórninni kleift að
endurfjármagna geysihá skammtímalán,
sem gjaldfalla á árinu. Framlag Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins er fyrsta útborgunin af
rúmlega 11 milljarða dollara láni sem ráð-
gert er að veita á þessu ári.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn þurfti að
reiða sig á varaforða sinn I þessu tilviki en
aðeins hefur verið hróflað við þeim fjár-
munum í neyð. Ástæðan liggur í augum
uppi: Mjög hefur gengið á sjóði stofnunar-
innar undanfarið vegna efnahagskreppunn-
ar í Asiu.
Augu manna beinast nú að hinum nýja
forsætisráðherra Rússlands, Sergei Kíríjen-
ko, og hvort honum tekst að gera nauðsyn-
Sú ákvörðun Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í vikunni
að veita stjóminni í Moskvu stórfellt lán leysir ekki
efnahagsvanda Rússa. Gera verður róttækar breyt-
ingar á efnahagskerfmu ef takast á að vinna bug á
fjármálakreppunni. Forseti landsins ákvað að beita
nýstárlegri aðferð til að fá þingið til að ganga að skil-
málum Alþjóðagjaldeyrissjóðsins fyrir lánveiting-
unni. Bóris Jeltsín bauð þingforsetum upp á te og
smákökur! Þegar Jeltsín fór í framhaldinu að minna
þingmenn á að þeir væra
hluti liðsheildar voru
kommúnistar, sem eru
stærsti flokkurinn á
þinginu, ekki lengi að finna
skýringuna á háttalagi for-
setans: Hann væri að reyna
að sefa þingmenn til að
greiða fyrir efnahagsað-
gerðum stjórnarinnar, enda
væri hann kunnari fyrir að
beita þingið harðræði, jafn-
vel vopnavaldi, en sýna því
gestrisni. Finna má sann-
leikskorn í þeim ásökunum
þótt þær séu ekki síður
vitnisburður um ofurvið-
kvæma samsæriskennd
kommúnista en pólitíska
slægð Jeltsíns. Viktor
Tsjernomyrdin, sem Jeltsín
rak fýrirvaralaust úr starfi
forsætisráðherra á dögun- __________________________
um, lýsti a.m.k. yfir stuðn-
ingi við efnahagsráðstafanirnar fyrir hönd stjórn-
málaflokks síns, Rússland er heimili okkar.
Rússneska þingið, Dúman, gekk þó ekki eins langt
og lagði aðeins blessun sína yfír um þriðjung efnahags-
aðgerðanna sem miða að því að afla ríkissjóði sem sam-
svarar 16 milljörðum dollara. En eins og svo oft áður
var það forsetinn, sem átti síðasta orðið: Hann gaf út
tilskipun til að lögfesta þær ráðstafanir,sem þingið
hafnaði! Efnahagsástandið er hins vegar orðið svo
slæmt og óánægja fólks svo mikil að Jeltsín er nú ein-
angraður í rússneskum stjómmálum. Krafan
um afsögn forsetans verður sifellt háværari.
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
legar breytingar á skattakerflnu til að koma á í veg
fyrir aðra fjármálakreppu. Fáir gera sér eflaust fulla
grein fyrir því hve efnahagsvandi Rússa er umfangs-
mikill. Gjaldeyrisforðinn hefur minnkað um fjóra
milljarða dollara á árinu og er nú kominn í 13,7 millj-
arða. Stjórnin í Moskvu þarf að greiða einn miiljarð
dollara viku til að standa undir vaxtabyrði lána en á
þessu ári ber henni að greiða sem samsvarar 30 millj-
örðum dollara. Verkfóll eru farin að breiðast út og
taka á sig æ ofbeldisfyllri mynd.
Engum hagvexti er spáð í
Rússlandi á þessu ári
Lánveiting Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er að-
eins skammtímalausn. Afla verður ríkissjóði
tekna og finna leiðir til að greiða fólki laun
sem ekki hefur fengið þau svo mánuðum
skiptir. Meðcm Sovétríkin voru og hétu gátu
þau stuðst við vöruskiptaverslun á áhrifa-
svæði sínu í Austur-Evrópu og við önnur
kommúnistaríki. En í markaðssamfélagi nú-
tímans gengur það ekki til lengdar að uip
helmingur allra viðskipta í Rússlandi sé í
formi vöruskipta. Skattheimta er í molum
enda hefur auðmönnum og og sterkum fyrir-
tækjum með einokunaraðstöðu, eins og gas-
fyrirtækinu Gazpron, tekist að koma sér
undan því að greiða skatta.
Alþjóðafjármálakerfið
Það er ekki aðeins hættan á pólitískum óstöðug-
leika sem knýr ráðamenn í Moskvu til að ná fram
varanlegum efnahagsumbótum. Næsta ríki, sem lend-
ir í efnahagskröggum, getur ekki búist við ölmusu al-
þjóðastofnanna vegna fjárskorts. Efnahagstölurnar
frá Moskvu og Asíu beina einmitt sjónum að spurn-
ingu, sem fáir hafa gefið gaum í góðærinu í Banda-
ríkjunum og uppsveiflunni í Vestur-Evrópu: Er ekki
sjálft alþjóðafjármálakerfið í kreppu?
Efnahagskreppan í Rússlandi veröur sífellt alvarlegri. Stórfelld
lánveiting Alþjóöagjaldeyrissjóösins til stjórnarinnar í Moskvu
er engin frambúöarlausn. Mjög hefur reynt á alþjóöafjármála-
kerfiö undanfariö vegna efnahagsástandsins í Rússlandi og
Asíu.
"W _
skoðanir annarra
Spennandi tiilaga
„Tillagan um beinar sjónvarpsútsendingar ffá
? fundum Evrópunefndarinnar (danska þingsins) er
i bæði spennandi og geðþekk. Jafnvel þótt menn
; verði að gera sér það ljóst að nefndarfundir í beinni
i útsendingu muni ekki segja áhorfendum alla sög-
una. Hinar raunverulegu ákvaröanir verða teknar
annars staöar, á bak við luktar dyr. Þannig er það
og þannig má það vel vera. Það er heldur ekkert vit-
laust við tillöguna um aö birta opinberlega fundar-
; gerðir Evrópunefndarinnar."
Úr forystugrein Aktuelt 24. júlí
Nígerískt lýðræði
Með því að boða til almennra kosninga í Nígeríu
á næsta ári hefur Abubakar hershöfðingja tekist aö
i miða landinu i átt til lýðræöis. Því miður leysti
[ Abubakar ekki sjálfan sig og aðra hershöfðingja frá
: völdum en það heldur opnum þeim möguleika að
[ herinn svíki enn og aftur nígerísku þjóðina og
[ hætti við fyrirfram boðaðar þjóðfelagsumbætur.
Abubakar hefur betra orð á sér en flestir forver-
ar hans en það væri bamalegt að treysta honum og
hershöfðingjastjórninni til þess að koma lýðræði á
fót. Það er heldur ekki ósennilegt að ávarpi hans í
síðustu viku hafl verið ffestað vegna mikillar and-
stöðu annarra hershöfðingja í stjórninni sem em
tregir til að láta völd sin af hendi.
Úr leiðara The New York Times 22. júlí 1998
Bandaríkin ekki með
Sú afstaða Bandaríkjamanna að standa utan
stofnunar nýs glæpadómstóls á alþjóöavettvangi
gefur þeim ekkert leyfi til að stunda stríðsglæpi.
Bandarísk stjórnmál og dómskerfl munu samt við-
halda sama jafnvægi og áöur. Afstaða Bandaríkj-
anna getur hins vegar orðið til þess að þjóðir taki
upp á því að skýla sér á baki við fordæmi þeirra í
þeim tilgangi að losa sig undan ábyrgð á stríðsglæp-
um. Það getur hins vegar ekki talist næg ástæða
fyrir Bandaríkjamenn að taka þátt í starfi alþjóð-
lega glæpadómstólsins.
Úr leiðarara The Washington Post
22. júlí 1998