Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.1998, Blaðsíða 10

1Ó
menning
FÖSTUDAGUR 4. SEPTEMBER 1998
Hláturinn frelsar
Johannes Mollehave hefur gert svo margt í
lífrnu að maður gæti trúað aö hann væri marg-
ir menn. Hann er prestur, auðvitað, og hefur
þjónað dönskum söfnuðum heima i Danmörku
og í Brussel, en hann er líka mikilvirkur rit-
höfundur - hefur skrifað bæði fræðileg verk og
skáldskap og bæði fyrir fullorðna og böm;
hann þýddi Jesú Krist Ofurstjömu á dönsku,
hann er afkastamikill gagnrýnandi og á síðari
ámm hefur hann orðið geysilega eftirsóttur og
vinsæll fyrirlesari. Hann hefur nú verið mán-
uð á íslandi og ferðast viða um land og synir
hans tveir hafa komið og heimsótt hann. Hann
hvatti þá til að nota tækifærið vegna þess,
eins og hann segir: Frá þessu landi er ekki
hægt að segja. Maður verður að sjá það!
Á sunnudaginn heldur Johannes Mollehave
tvo fyrirlestra í Reykjavík. Sá fyrri er kl. 14 í
stofu 101 í Odda á háskólalóðinni og fjallar um
danska heimspekinginn Soren Kierkegaard;
sá seinni er í Norræna húsinu og hefst kl. 16.
Sá fjallar um húmor.
Prestar í marga ættiliði
Það fer Johannesi vel að tala um húmor.
Hann er skemmtilegur og hýr maður og freist-
andi að fara strax að brosa þegar maður sér
hann. Hann hóf líka feril sinn sem höfundur
skemmtiefnis.
„Ég fór að búa til vísur og kvæði þegar ég
var tíu ára,“ segir hann. „Ég orti í skólablöð
og skrifaði gamanþætti fyrir skólaskemmtanir
- og endaði svo með því að semja Stúdenta-
revíuna meðan ég var í námi. Margir sem það
gerðu fengu tilboð frá útvarpi, sjónvarpi eða
leikhúsum og það fékk ég líka. Ég hélt um
tíma að það yrði mitt ævistarf að semja söng-
texta - sem er furðulegt þvi ég er vita laglaus!"
En textagerðin varð bara tómstundagaman
vegna þess að Johannes varð prestur. - Af
hverju?
„Ef maður er danskur og heitir Johannes þá
verður maður prestur," segir Johannes og
hlær. Útskýrir svo að faðir hans hafi þráð að
verða prestur en orðið að fara að kenna á unga
aldri til að ala önn fyrir foreldrum sínum.
Hann vildi endilega að Johannes yrði prestur.
í móðurættinni eru hins vegar prestcir svo
langt sem augað eygir - ekki einn ættliður hef-
ur fallið úr öldum saman. Þar þótti sjálfsagt að
Johannes yrði prestur.
„Mér hefur þótt prýðilegt að vera prestur," segir
hann svo. „Prestár fá að heyra svo margar sögur."
Sögumar hafa líka streymt frá honum, og ég
spyr hvort hann eigi eftirlætisbók meðal verka
sinna.
„Já, þá fyrstu, Pá myrens fodsti - Úr maura-
götu. Þetta eru bemskuminningar og þegar
maður er lítill sér maður heiminn neðan frá -
eins og mauramir. Þar vinn ég úr gamalli sekt-
arkennd út af ýmsu sem ég gerði í bemsku. Þú
veist hvaö böm geta magnað hlutina fyrir sér
og stækkað þá upp úr öllu valdi í huganum.
fmyndunarafli þeirra eru engin takmörk sett,
ég tala nú ekki um ef þau hafa vonda sam-
visku! En ég segi líka frá hamingjustundum.
Og svo segi ég frá fólkinu sem ég ólst upp með.
Til dæmis lýsi ég ömmum mínum tveimur sem
vom eins ólíkar og dagur og nótt. Önnur var
full af gleði og hin full af óróa. Annarri fannst
lifið hræðilegt og óttaðist morgundaginn, hinni
fannst lifiö dásamlegt og hún varð 94 ára.“
Biblían handa börnum
Pá myrens fodsti sló í gegn í Danmörku en
önnur bók frá hendi Johannesar varð jafnvel
enn þá vinsæfli - hefur þegar verið prentuð í 50
þúsund eintökum og lítið lát á sölu. Þetta em
rit Shakespeares á sviði á frummálinu. Nú hef
ég séð tuttugu og tvö! Hin ástæðan er sú að ég
kemst ekkert áfram á götu heima í Danmörku.
Það kemur stöðugt til mín fólk sem segir:
Manstu ekki eftir mér? Þú fermdir mig! Nú
ætla ég að gifta mig og mig langar svo til að þú
gerir það! Og ég gat aldrei
neitað. En núna get ég sagt:
Því miður, ég bý erlendis.
Ertu þá alveg hættur að gifta?
spurði einn þegar hann fékk
þetta svar: Já, sagði ég. Hvem-
ig drepurðu þá tímann? spurði
hann!“ Og Johannes hlær dátt
að þeirri fáránlegu spurningu.
Sannleikurinn er sá að Jo-
hannes er að skrifa bók um
Shakespeare. Það er að segja
Hamlet. Bara um Hamlet.
Hann viðurkennir fúslega að
um það verk hafi verið skrif-
aðir heilu hillukílómetrarnir
en ekki svo brjálæðislega mik-
ið á dönsku. Þar er smáglufa í
hfllu.
Johannes Mollehave: Ef maður er trúaður og kann ekki að brosa
þá verður maður fúndamentalisti.
endursagnir hans á biblíunni fyrir börn,
Barnabiblían. Hvernig datt honum það í hug?
„Mér datt það ekki í hug; ég var beðinn um
það af danska biblíufélaginu.
Biblían kom út í nýrri danskri þýðingu fyrir
nokkrum ámm og félagið vildi endursegja bibl-
íusögumar fyrir börn með hliðsjón af henni.
Það varð úr að ég endursagði nokkrar sögur úr
báðum testamentum og orti vísu út af hverri
sögu sem var prentuð á eftir prósanum, vísu
sem bömin geta sungið. Vísumar voru svo
gefnar út á plötu við lög eftir flölmörg tónskáld.
Núna fyrir jól kemur úr önnur bamabiblía eft-
ir mig - fyrir enn þá yngri börn. Hún er ein-
göngu í bundnu máli og kemur út í bók, á
geisladiski og tölvudiski. Þetta hefur verið
fantaskemmtilegt verkefni."
Johannes Mollehave er greinilega bráðnauð-
synlegur maður í heimalandi sinu svo maður
verður hissa á að komast að því að hann býr í
Englandi. Hvernig stendur á því?
„Fyrir því eru tvær ástæöur," segir Johann-
es. „Þegar ég fór á eftirlaun spurði ég sjálfan
mig hvað það væri sem mig langaði allramest
til. Og ég svaraði því að það væri að sjá öll leik-
DV-mynd ÞOK
Hollt að hlæja
- Síðasta spurning. Af hverju
ætlarðu að halda fyrirlestur
um húmor á sunnudaginn?
„Mér hefur afltaf fundist
húmor heillandi fyrirbæri,
svarar Johannes.
„Kannski vegna þess
að skopteiknarinn
Storm P. bjó rétt hjá
mér þegar ég var
krakki. Mér fannst gíf-
urlega merkilegt að
það skyldi ganga á göt-
unum maður sem gat
teiknað eins og hann.
Fólki finnst stundum
að ég hljóti að vera
geðklofi að vera prest-
ur og þó að vera að rannsaka
húmor, en fyrir mér hangir
þetta fuflkomlega eðlilega saman. Ef maður er
trúaður og getur ekki brosað þá endar maður
sem fúndamentalisti! Hláturinn er svo mikil
frelsun. Enginn skammar konuna sína og hlær
um leið. Og það er vísindalega sannað að þegar
maður hlær lækkar blóðþrýstingurinn. Þegar
maður reiðist stígur hann aftur á móti hratt. Það
er ákaflega hollt samfélagi ef fólkið getur hlegið
að valdsmönnum - alveg eins og það er hollt að
geta hlegið að sínum nánustu. Án þess að gera
þá hlægilega.
Húmorinn er alveg nauðsynlegur. Ég hef eng-
an áhuga á rithöfundum sem ekki hafa húmor.
Mark Twain hafði hann, Einar Már Guðmunds-
son hefur dásamlegan húmor, Laxness hafði ein-
stakan húmor" - og Johannes segir „enestáende"
með þungri áherslu á „ene“ - „Shakespeare, ís-
lendingasögumar, allt er þetta mettað húmor. Ég
reyni alltaf að vera fyndinn í predikunum og
jafnvel þegar ég jarða gamalt fólk reyni ég að fá
fólk til að brosa. Manneskjan er að vísu dáin, en
hún var búin að lifa - átti daga sem sumir voru
bláir, aðrir grænir, enn aðrir gulir... Nú er allt
svart en það var ekki alltaf svart. Fyrir mér er
húmorinn liturinn á lífmu."
íslensk Guðríður
íslenska gerðin af Ferðum Guðríðar eftir
Brynju Benediktsdóttur var frumsýnd á ís-
landi í gær. Heimsfrumsýningin var í Fær-
eyjum um síðustu helgi. Leikritið er samið
með hliðsjón af Eiríks sögu rauða og Græn-
lendingasögu og segir frá Guðriði Þorbjam-
ardóttur sem fór til Vínlands með þriðja
manni sínum, Þorfinni karlsefni, snemma á
11. öld. Þau yfirgáfu Ameríku eftir átök við
frumbyggja af því að þau vildu ekki berjast
til landa og settust að á íslandi. Seinna
komst Guðríður alla leið til Rómar og lauk
ævi sinni sem einsetukona i Skagafirði.
Þessi saga er vel kunn og um nánari út-
færslu á henni í ágætu leikriti Brynju visa
ég til leikdóms DV um ensku gerðina 16.
febrúar sl.
Brynja gerir Guðríði einbeitta konu sem
neitar að láta spádóma standa í vegi fyrir löngun sinni til
ferðalaga - enda kristin kona og trúir ekki á hindurvitni.
Ragnhildur Rúriksdóttir fylgir þessari persónusköpun eftir
með meiri þunga en Tristan Gibbin sem lék ensku gerðina,
ieggur áherslu á hina miklu móður og húsmóður þar sem
Tristan var meiri ævintýrakona. Ekki er því heldur að leyna
Ragnhildur Rúriksdóttir er hin íslenska Guðríður. DV-mynd E.ÓI.
að Tristan hefur skemmtilegri og
lipurri hreyfingar og fleiri svip-
brigði sem er sérstakur kostur
vegna þess að leikkonan þarf að
bregða sér í margs konar líki. En
Ragnhildur segir vel frá og það er
vitaskuld skemmtilegra fyrir okkur
að heyra söguna á íslensku.
Svo syngur Ragnhildur vel og
Brynju og Margréti Örnólfsdóttur
hefur ekki orðið skotaskuld úr að
endursemja fyrir hana hinar glöt-
uðu Varðlokur sem Guðríður flutti
fyrir Þorbjörgu litilvölvu á Græn-
landi forðum. Lag Margrétar var
mjög vel heppnað, eins og reyndar
hljóðmyndin öll. Allt ytra útlit sýn-
ingarinnar er einfalt og smekklegt.
Gísli leikur Jeppa
Ríkisútvarpið heiðrar minningu
Gísla Halldórssonar leikara á sunnu-
daginn með því aö
flytja leikrit Ludvigs
Holbergs um Jeppa
á Fjalli- Gísli leikur
aöalpersónuna,
drykkfellda bónd-
ann Jeppa, eins og
margir minnast, og
sýnir þar sína óvið-
jafnanlegu hæfileika
til gamanleiks.
Lárus Sigurbjömsson þýddi verkið
og þessi upptaka var frumflutt árið
1977. Gísli Alfreðsson leikstýrði.
Jeppi á FjaUi hefst á rás 1 klukkan
13.
Dapurt en ástríðufullt
„Kvöld hinna döpm en ástríðu-
fullu tóna“ verður í Kaffileikhúsinu
annað kvöld, laugardagskvöld. Þar
ætlar Olivier Manoury að leika á
bandoneon sitt argentínska tangóa,
brasilísk lög, djassbaflöður og ís-
lensk lög. Hann verður ekki einn;
með honum leika Tómas R. Einars-
son á kontrabassa og Árni Heiðar
Karlsson á píanó og Edda Heiðrún
Backman leikkona syngur, meðal
annars ljóð eftir Halldór Laxness og
Ingibjörgu Haraldsdóttur og lög úr
sýningu Leikfélags Reykjavíkur á
Evu Lunu.
Olivier Manoury var fremstur
meðal jafningja í hópnum sem um
síðustu helgi heillaði salargesti í
Iðnó á tangótónleikunum
Le Grand Tango. „Hon-
um tókst aö galdra fram
blæbrigði sem maður
vissi ekki að hijóðfærið
byggi yfir,“ sagði Jónas
Sen í gagnrýni sinni I DV
á þriðjudaginn.
Tónleikarnir hefjast kl.
21.
Smásögur Gyrðis
Ný bók frá Uglunni, íslenska kilju-
klúbbnum heitir Trésmíði í eilífð-
inni og geymir úrval úr smásögum
Gyrðis Elíassonar.
Gyrðir skapaði sér nafn í íslensk-
um bókmenntaheimi sem ljóðskáld,
en allt frá því að fyrsta smásagna-
safn hans, Bréfbátarigningin, kom út
árið 1988 hefur hann lagt sérstaka
rækt við þaö form og auðgað það
með margslungnum frásagnarhætti
og fáguðum stíl. Þótt sögurnar séu
ólikar eru þær allar gæddar þeim
sérstaka blæ sem einkennir verk
Gyrðis.
í bókinni er safnað saman sögum
frá tíu ára tímabili. Þær sýna þróun-
ina i sagnagerð Gyrðis og ýmis blæ-
brigði hennar. Þetta eru sögur af
söknuði eftir því horfna og dána og
eftirsjá eftir því sem
er á fallanda fæti.
Sögur af hryllingi og ,
ógn, sögur af mönn-
um meö horn og
konum með vængi,
af spádómum og
sýnum, af |
þungsinni og þrá.
En ekki síst eru
þetta sögur af |
gleði yfir töfrum
lífsins og
traustinu á að
þau öfl sem vilja vinna því brautar-
gengi séu betri en hin sem vilja gera
heim okkar fátækari af furðum og
sérkennum.
Þetta eru sögur um þá von að tré-
smíðar, jafnt sem aðrar smíðar og
raunar allt okkar líf, séu ekki aðeins
bundnar við stund og stað - þær til-
heyri eilíföinni.
Sögurnar völdu Guðmundur Andri
Thorsson, Páll Valsson og Kristján B.
Jónasson sem einnig ritar eftirmála.
Mynd á kápu er eftir Elias B. Hall-
dórsson, fóður skáldsins.
Umsjón
Leiklist
Silja Aðalsteinsdóttir
Skemmtihúsið við Laufásveg:
Ferðir Guðríðar, 2. útg. á íslensku
Höfundur og leikstjóri: Brynja Benediktsdóttir
Hljóðmynd: Margrét Örnólfsdóttir
Leikmynd og grímur: Rebekka Rán Samper
Búningar: Filippía Elísdóttir