Dagblaðið Vísir - DV - 09.10.1998, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 9. OKTÓBER 1998
óliáð dagblað
útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurg’alds.
r
Oværa á þjóðarlíkama
Hin frægu eða öllu heldur illræmdu Guðmundar- og
Geirfinnsmál fara seint af dagskrá. Þau loða við þjóðar-
líkamann sem einhvers konar óværa sem aldrei tekst að
hreinsa þótt komið sé á þriðja áratug frá því að atburð-
irnir gerðust. Hæstiréttur synjaði beiðni mn endurupp-
töku þessara mála árið 1996, þrátt fyrir harða gagnrýni
á rannsóknaraðferðir og dómsniðurstöðu. Rétturinn
taldi sig ekki hafa lagaskilyrði til þess að taka málið
upp að nýju.
Davíð Oddsson forsætisráðherra vék að þessum
þekktustu dómsmálum aldarinnar í þingræðu fyrr í
vikunni. Þar var til umræðu frumvarp Svavars Gests-
sonar alþingismanns um réttarfarsdómstól. Frumvarp-
ið kveður á um að komið skuli á laggirnar dómstóli
sem íjallar um kröfur til endurupptöku mála. Fyrir-
mynd er fengin úr dönskum réttarfarslögum en tilefnið
er áðurnefnd synjun Hæstaréttar. Yrði frumvarpið að
lögum kæmist Hæstiréttur hjá því að fella úrskurði í
eigin málum líkt og hann stóð frammi fyrir í Guðmund-
ar- og Geirfinnsmálum.
Forsætisráðherra lét þung orð falla um rannsókn
málsins og dómsniðurstöðu. Hann telur, eftir að hafa
kynnt sér málið rækilega, að mönnum hafi orðið á í
stórkostlegum mæli á nánast öllum stigum. Ekki aðeins
eitt dómsmorð hafi verið framið heldur mörg. Það voru
vonbrigði, sagði ráðherrann, að Hæstiréttur taldi sig
ekki hafa lagaskilyrði til að taka Geirfinnsmálið upp á
ný. Með nýjum réttarfarsdómstóli sköpuðust á ný skil-
yrði til þess. Fram kom hjá forsætisráðherra að gott og
nauðsynlegt hefði verið að fara í gegnum allt málið,
jafnvel þótt það hefði verið sársaukafullt fyrir íslenska
dómstólakerfið. Það hefði verið „hundahreinsun“ að
fara í gegnum vinnslu þess.
Fram hefur komið að forsætisráðherra vill breytingu
á frumvarpi Svavars á þann veg að bætt verði úr skorti
á lagaskilyrðum sem Hæstiréttur taldi að kæmi í veg
fyrir endurupptökuna. Hann sagði í viðtali við Morgun-
blaðið að réttlætismál væri að málið mætti fá nánari
skoðun. Frumvarp Svavars tekur á þörfu máli, hvort
sem það verður útfært nákvæmlega eins og fram er sett
eða það tekur breytingum í meðförum þingsins. Aðalat-
riðið er að endurupptaka mála sé möguleg og þá ekki
síst að Guðmundar- og Geirfinnsmál verði tekin til með-
ferðar að nýju.
Rannsókn og málsmeðferð öll á þessum dómsmálum
á áttunda áratugnum hefur þráfaldlega verið gagnrýnd,
harðræði og þvingun sakborninga í gæsluvarðhaldi,
auk þess sem verjendur kvörtuðu undan því að þeim
væri haldið frá málinu. Leirmynd sem gerð var af Geir-
finni var beinlínis gerð eftir ljósmynd af saklausum
manni sem rannsóknaraðilar ímynduðu sér að tengdist
málinu. Þá má ekki gleyma því að engin lík fundust.
Meðferðin var ekki í neinu samræmi við réttarvitund
okkar í dag. Á það hefur forsætisráðherra bent, sem og
margir aðrir. Með kröfu um endurupptöku er ekkert
sagt um sekt eða sakleysi þeirra sem að málinu komu.
Aðeins ósk um málsmeðferð sem hæfir réttarríki. Það
er ekki hægt að búa við eilífa óvissu og ótta um dóms-
morð, ekki eitt heldur fleiri.
Leiði frumvarp Svavars og umræðan sem fylgt hefur
í kjölfarið til lagabreytinga og endurupptöku Guðmund-
ar- og Geirfinnsmála næst löngu tímabær „hunda-
hreinsun“ sem forsætisráðherra hefur réttilega kallað
eftir. Við verðum að hreinsa óværuna af okkur.
Jónas Haraldsson
„Nú er það stjórnvalda að framkvæma þjóðarviljann í þessu efni og afnema komugjöldin í heílsugæslunni," seg-
ir í lok greinar Ögmundar.
Burt með
komugjöldin
mæla með því að
byrja á þvl að afnema
þessi gjöld í heilsu-
gæslunni. Hún er
grunnur heilbrigðis-
þjónustunnar og af
þeim sökum eðlilegt
að einmitt þar sé haf-
ist handa við að snúa
til réttrar áttar á ný.
Samkvæmt upplýsing-
um heilbrigðisráðu-
neytisins innheimtast
um 260 milljónir
króna árlega í komu-
gjöld á heilsugæslu-
stöðvar. Þetta er um-
talsverð upphæð. Hins
vegar má búast við
fjárhagslegum ávinn-
ingi á móti yrðu gjöld-
in felld niður.
„ Ýmis rök mæla með því að byrja
á því að afnema þessi gjöld í
heilsugæslunni. Hún er grunnur
heilbrigðisþjónustunnar og af
þeim sökum eðlilegt að einmitt
þar sé hafíst handa við að snúa
til réttrar áttar á ný.“
Kjallarinn
Ögmundur
Jónasson
alþingismaður og
formaður BSRB
Á undanförnum þingum hefur
þingflokkur Alþýðubandalags og
óháðra flutt frumvörp til laga um
afnám svokallaðra komugjalda á
heilsugæslustöðvar og er slíkt
frumvarp flutt að nýju nú. Þessi
gjöld eru aðeins hluti af stærri
mynd og þau ber að skoða í ljósi
óheillaþróunar síðustu ára. Veru-
legar deilur urðu við gerð fjárlaga
árið 1992 þegar sú ríkisstjórn sem
þá sat ákvað að innleiða þjónustu-
gjöld í heilsugæslunni.
Kostnaðarvitund
Röksemdin að baki komugjöld-
unum var sú að þau væru líkleg til
þess að skapa kostnaðarvitund,
eins og þaö var kallað, hjá sjúk-
lingum auk þess sem þetta myndi
afla heilsugæslunni tekna og
frjálshyggjumenn höfðu á orði að
þetta gæti greitt fyrir almennum
skattalækkunum. í þjóðfélaginu
var þetta hins vegar gagnrýnt
mjög harkalega á þeirri forsendu
að verið væri að hverfa frá þeirri
samtryggingu sem heilbrigðisþjón-
ustan á íslandi væri byggð á og að
það væri siðferðilega rangt að
freista fólks með skattalækkunum
á kostnað þeirra sem aðstoðar
þyrftu við.
Þá var bent á að rannsóknir
sem gerðar hafa verið erlendis á
þessu fyrirkomulagi hefðu leitt i
ljós að þjónustugjöld í heilsugæsl-
unni væru vandmeðfarin. Reynsl-
an sýndi að ef gjöldin væru há
fældu þau tekjulítið fólk frá því að
nýta sér þjónustuna en ef þau
væru lág væri álitamál hvort
skrifræðið og fyrirhöfnin við inn-
heimtuna borgaði sig fjárhagslega
og væri erfiðisins virði.
Grunnur heilbrigðisþjón-
ustunnar
Nú er svo komið að víða er að
finna gjaldheimtu og þjónustugjöld
í heilbrigðisþjónustunni. Ýmis rök
í því sambandi má benda á að á
árunum fram til 1992 þótti það
gefa góða raun að hafa aðgang að
heilsugæslustöðvum ókeypis. Það
ýtti undir að fólk notaði sér
heilsugæsluna og má ætla að það
hafi dregið úr sérfræðingakostn-
aði. Við þetta vannst það tvennt að
spamaður varð við heilbrigðis-
kerfið í heild auk þess sem að-
gengi almennings að frumþjónust-
unni var greiðara fyrir vikið.
Hvað vilja íslendingar?
En hver er vilji íslendinga í
þessum efnum? I ítar-
legustu könnun sem
framkvæmd hefur
verið hér á landi á af-
stöðu þjóðarinnar til
velferðarþj ónustimn-
ar kemur fram að yf-
irgnæfandi meiri-
hluti þjóðarinnar
hafnar þjónustugjöld-
um af þessu tagi. Hér
er um að ræða könn-
un sem Félagsvís-
indastofnun Háskóla
íslands vann fyrir
BSRB nú í haust. Þar
kemur fram að þeim
hefur fjölgað veru-
lega sem telja mikil-
vægt að fjármagna
samfélagsþj ónustuna
með almennum
sköttum en ekki
þjónustugjöldum.
Árið 1989 var
spurt í samsvar-
andi skoðana-
könnun hvort fólk
væri hlynnt því
eða andvígt að
skattar yrðu lækk-
aðir og notendur
greiddu meira
beint fyrir notkun
opinberrar þjón-
ustu. Þá voru um
60% andvígir slíkri ráðstöfun. í
könnuninni nú hafði þetta hlutfall
hækkað í 71%. Og það sem meira
er, um 66% telja að stjórnvöldum
beri að viðhalda víðtækri félags-
legri þjónustu, jafnvel þótt nauð-
synlegt væri að hækka skatta og
gjöld svo þetta gæti gengið eftir.
Varla þarf frekar vitnanna við.
Nú er það stjómvalda að fram-
kvæma þjóðarviljann í þessu efni
og afnema komugjöldin í heilsu-
gæslunni.
Ögmundur Jónasson
Skoðanir annarra
Gleði en uggur undir niðri
„Þróunin i alþjóðlegum efnahagsmálum vekur víða
ugg ... í fréttabréfi Fjárfestingarbanka atvinnulífsins er
vöngum velt yfir nýrri og lakari spá Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins um horfur í efnhagsmálum heimsins ... Á heild-
ina litið virðist bjart yfir íslenzku atvinnu- og efnahags-
lífi næstu misserin. Engu að síður er rétt að fylgjast
grannt með þróun mála í Asíu, S-Ameriku, Rússlandi og
í alþjóðlegum efnahagsmálum, sem visssulega hefur
áhrif hér sem annars staðar. Göngum hægt um gleðinn-
ar dyr í efhahagsuppsveiflu okkar. Það getur verið erf-
iðara að varðveita hagsæld en afla hennar."
Úr forystugreinum Mbl. 8. okt.
Læknar linast ekki
„Stefna Læknafélagsins er skýr og við höfum ekki
gefið neinn afslátt af henni. Læknafélagið hefur ekki
verið í neinum formlegum viðræðum við heilbrigðis-
ráðuneytið, heldur hefur það kallað fyrir ýmsa sér-
fræðinga í læknastétt til að leita leiða til að ná þess-
um 40 umsögnum inn í frumvarpið. Við erum ekkert
að linast. Ef einhver er að linast þá er það ráðuneytið.
Sem betur fer. Við höfum haldið harðir á okkar stefnu
alla tíð og bent á alvarleg álitaefni. Okkur fmnst að
það sé farið að hlusta á þau rök í ríkari mæli.“
Guðmundur Björnsson í Degi 8. okt.
Óróleiki á verðbréfamörkuðum
„Nokkrar lækkanir hafa átt sér stað á íslenskum
hlutabréfamarkaði undanfarið. Flestir hallast að því
að þróun síðustu daga megi aðallega rekja til óróleika
á erlendum fjármagnsmörkuðum, enda standa menn
nú líklega frammi fyrir erfíðasta efnahagsvanda í
fimmtíu ár ... Það sem vekur kannski sérstaklega at-
hygli er hversu mikið gengi hlutabréfa í íslenskum
sjávarútvegsfyrirtækjum hefur lækkað ... Árið hefur
verið þeim hagstætt. Þau hafa alla burði til að verða í
fremstu röð á alþjóðlegum mörkuðum í náinni fram-
ríð og þ.a.l. meiri arðsemismöguleikar fyrir hendi í
greininni sem ættu að vera forsendur fyrir hækkun
gengis hlutabréfa í sjávarútvegi en ekki lækkun."
EG í Viðskipti/atvinnulíf Mbl. 8. okt.