Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.1998, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1998 I>‘\T
Frjálst, öháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn. skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaatgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Forréttindi úrskurðuð óheimil
Hæstiréttur hefur komizt að þeirri niðurstöðu, að Al-
þingi hafi verið óheimilt að gefa sægreifum einum að-
gang að auðlindum hafsins. Hæstiréttur segir í nýjum
úrskurði, að þessi mismunun sé stjórnarskrárbrot. Hún
brjóti í bága við jafnræðisreglu stjómarskrárinnar.
Hefðbundið er, að Hæstiréttur styðji málstað stjórn-
valda gegn smælingjum. Upp á síðkastið hefur hann
stundum verið gerður afturreka með slíkt fyrir fjölþjóða-
dómstólum í Evrópu. Úrskurðurinn bendir til, að hann
vilji ekki lengur sitja í skammarkróknum.
Niðurstaðan er mikið áfall fyrir Alþingi, bæði þegar
framsal auðlinda var upphaflega ákveðið af ríkisstjórn
Framsóknarflokks, Alþýðubandalags og Alþýðuflokks og
svo aftur nýlega, þegar hnykkt var á því af núverandi
ríkisstjóm Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks.
Áfall núverandi Alþingis er þó meira, því að nýju lög-
in voru sett eftir mikla umræðu um stjórnarskrána og
réttlætið í þjóðfélaginu, en í gamla daga vissu menn síð-
ur, hvert þeir voru að fara. Núverandi Alþingi átti að
vita, að sægreifalög þess voru stjórnarskrárbrot.
Ef Alþingi bregzt ekki vel og skjótt við úrskurði
Hæstaréttar, má búast við, að landsmenn allir fari smám
saman hver fyrir sig að höfða mál gegn ríkinu til þess að
fá hver sinn hluta í þjóðareign fiskimiða. Þingið verðiu-
talið ábyrgt fyrir öllum uppákomum af því tagi.
Óhjákvæmilegt er, að Alþingi taki ólög sín til endur-
skoðunar nú þegar og láti flest annað sitja á hakanum á
meðan. Ef það vill halda lífi í kvótakerfinu, ber því að
flnna skömmtunarleið, sem ekki tekur sérhagsmuni sæ-
greifa fram yfir hagsmuni annarra landsmanna.
Bezta leiðin til varðveizlu keríisins er auðvitað sú,
sem margir hafa oft sagt, að veiðikvótarnir verði boðnir
út og allir hafi jafnan rétt til að bjóða í þá. Þar með er
jafnræðisregla stjórnarskrárinnar höfð í heiðri og eng-
um pólitískum gæludýrum afhent neitt á silfurfati.
Útboð veiðileyfa er í senn réttlætismál í samræmi við
stjórnarskrána og hagkvæmnismál í samræmi við vest-
ræn markaðslögmál. Veiting einkaleyfa og sérleyfa af
hvers konar tagi hefur í meira en tvær aldir verið talin
úrelt hagstjórnartæki á Vesturlöndum.
Hæstiréttur gefur stjórnvöldum svigrúm til að finna
almenna lausn á hneykslismáli sínu. í úrskurðinum er
ekki sagt, að sækjanda málsins, Valdimar Jóhannessyni,
skuli afhentur umbeðinn kvóti, heldur aðeins, að synjun
ráðuneytisins hafi verið stjórnarskrárbrot.
Forvígismaður einkaleyfa og sérleyfa, hinn síreiði for-
sætisráðherra, hefur þegar séð fyrir sér, að fara megi
undan dómi Hæstaréttar í flæmingi með því að hafa lög-
in um forréttindi sægreifa tímabundin og framlengja
þau eftir þörfum, svo að þau teljist ekki varanleg.
Hagsmunagæzluflokkar sægreifanna munu beita öll-
um finnanlegum undanbrögðum til að komast hjá mál-
efnalegum viðbrögðum við úrskurði Hæstaréttar. Fyrstu
ummæli forsætisráðherra benda til, að áherzla verði
lögð á að fmna leið, sem varðveiti forréttindin.
Samt segir Hæstiréttur beinlínis, að ólögin felist í, að
réttur þeirra, sem áttu skip á öndverðum níunda ára-
tugnum sé annar en hinna, sem áttu þau ekki. Erfitt
verður fyrir forsætisráðherra og aðra hagsmunagæzlu-
menn sægreifanna að snúa út úr þessum orðum.
Hæstiréttur hefur nefnilega upplýst, að gæzlumenn
sérhagsmuna geti ekki tekið þjóðareign og afhent gögn
og gæði hennar fámennum hópi gæludýra.
Jónas Kristjánsson
Þau leiöu mistök uröu í leiðara fimmtudags, að vitnað var í ónafngreind-
an varaþingmann Framsóknarflokks á Austíjörðum en átti að vera fyrrver-
andi varaþingmann Alþýðubandalags. Er beðizt velvirðingar á þessu víxli.
„Andinn frá Potsdam"
Þegar Dwight D. Eisenhower
Bandaríkjaforseti hitti Nikolai
Búlganín, Nikita Krústsjov og aðra
sovéska ráðamenn árið 1955 var tal-
að um „andann frá Genf,“sem væri
tákn um bætt samskipti risaveld-
anna í miðju kalda stríðinu. Reynd-
ar kom ekkert út úr fundinum en
það sem ýtti undir goðsögnina um
Genfarandann var að leiðtogamir
ræddu deilumál sín í vinsemd.
Fyrsti samráðsfundur Gerhards
Schröders, kanslara Þýskalands,
með leiðtogum Frakklands, þeim
Jacques Chirac forseta og Lionel
Jospin forsætisráðherra í Potsdam
í vikunni var dæmi um slíkan leið-
togafund. Að forminu til var allt í
himnalagi en undir yfirborðinu
kraumaði vegna djúpstæðs ágrein-
ings þjóðanna í veigamiklum mál-
um.
Fransk-þýskur aflvaki?
Umgjörð Potsdamfundarins var táknræn: Schröder og
Chirac gengu um götur Potsdam, tóku ibúana tali og
létu alla vita að samband þeirra væri orðið svo náið að
þeir þúuðust. Eins og við var að búast var ekki gert of
mikið úr sögulegum tengslum Potsdam við aðalsstéttir
eða hinn prússneska
„anda“ sem sveif þar yfir vötnum fram á þessa öld.
Þeim mun meiri áhersla var lögð á menningarsögulegt
gildi borgarinnar sem miðstöð evrópsks kvikmyndaiðn-
aðar áður en Hollywood varð aflsráðandi í þessari grein.
Og þegar kom að viðræðunum sjálfum var hið sama upp
á teningnum. Leiðtogarnir lýstu yfir þvi að nýju lífi
hefði verið hleypt í samvinnu Frakklands og Þýskalands
- aflvaka Evrópusamstarfsins. Leita ætti samevrópskra
lausna í baráttunni gegn atvinnuleysi sem er um 11% að
meðaltali i ríkjum Evrópusambandsins (ESB) og grípa
til ráðstafana sem miðuðu að því að beisla óheftar fjár-
magnsfærslur á alþjóðamörkuðum og draga úr þunga
efnahagssveiflna. Þá ætti að samræma skattastefnu Evr-
ópusambandsins til að koma í veg fyrir að einstök ESB-
ríki byðu upp skattaívilnanir til að greiða fyrir erlend-
um fjárfestingum.
Erlend tfðindi
Valur Ingimundarsson
Fyrsti samráðsfundur Gerhards Schröders, hins nýja kanslara Þýska-
lands, meðJacques Chirac Frakklandsforseta og Lionel Jospin, forsætis-
ráðherra Frakklands, fór fram í Potsdam í vikunni. Þrátt fyrir hástemmd-
ar yfirlýsingar leiðtoganna um nýjan anda í samskiptum ríkjanna er ekk-
ert sem bendir til þess að fundurinn hafi markað þáttaskil. Á myndinni
eru Chirac og Jospin.
Deilur um Evrópumál
En ekki er allt sem sýnist: Schröder,
Chirac og Jospin sópuðu undir teppið öll-
um helstu ágreiningsefnum þjóðanna.
Enn er óljóst hvort Þjóðverjum tekst að
fá lækkuð framlög sín til Evrópusam-
bandsins. Þeir láta langmest af hendi
rakna til ESB og fá aðeins brot af fram-
lagi sínu til baka.
Þjóðverjar vilja að aðildaríkin sjálf taki í
auknum máli á sig þær byrðar sem fylgja
niðurgreiðslum til landbúnaðar (um 70%
af flárlögum ESB renna til landbúnaðar-
mála). Frakkar hafna öllum breytingum
á styrkjafyrirkomulaginu, enda njóta
franskir bændur góðs af því. Á Potsdam-
fundinum kom ekkert nýtt fram varð-
andi hugsanlega stækkun ESB til aust-
urs. Þjóðverjar hafa ávallt sýnt því meiri
áhuga en Frakkar að fá ríki Mið- og
Austur-Evrópu inn í ESB, en forsendan
er sú að komið verði á nýju greiðslufyr-
irkomulagi innan þess.
Frakkar vilja ekki síður en Þjóðverjar
styrkja hergagnaiðnaðinn í Evrópu í samkeppni við
Bandaríkin. En Schröder lét ekki undir þrýstingi
Chiracs um að fafla frá þeim áformum að heimila sam-
runa DASA, sem er hluti af Chrystler-Daimler samsteyp-
unni, og British Aerospace. Þjóðverjar hafa ekkert á
móti þátttöku helsta hergagnaframleiðanda Frakklands,
Aerospatiale, en það, sem stendur í veginum er að fyrir-
tækið er enn að miklu leyti í ríkiseign. Loks er engin
lausn í sjónmáli varðandi kröfu Þjóðverja um að Frakk-
ar og önnur Evrópuríki taki við fleiri flóttamönnum frá
löndum utan Evrópusambandsins. Nú fær um helming-
ur þeirra flóttamanna í ESB landvistarleyfi í Þýska-
landi.
Sú yfirlýsing leiðtoganna um að koma á fót sjálfstæð-
um öryggisarmi Evrópusambandsins utan NATO ber
ekki að taka alvarlega. Hugmyndin er í samræmi við
Maastricht-samkomulagið frá árinu 1991. En fyrri til-
raunir Frakka og Þjóðverja tfl að efla sjálfstæði Evrópu-
sambandsins í öryggismálum fyrr á þessum áratug gefa
ekki tilefni til bjartsýni. Bretar, Hollendingar og fleiri
þjóðir hafa komið í veg fyrir að Vestur-Evrópusamband-
ið, sem legið hefur í dvala frá árinu 1954, verði notað í
þessum tilgangi. Ekki þarf að fjölyrða
um hernaðarvanmátt Evrópuríkj-
anna í Bosníudeilunni, en Edskipti
Bandaríkjanna af stríðinu í fyrrver-
andi Júgóslavíu og Dayton-samkomu-
lagið frá árinu 1995 þögguðu niður í
þeim röddum sem vildu auka sjálf-
stæði ESB gagnvart Bandaríkjunum í
öryggismálum. Og þar sem Þjóðverj-
ar vilja ekki hrófla við forræðisstöðu
Bandarikjanna í Nato eru litlur líkur
á því að ESB hafi frumkvæði að
breytingum á þessu sviði. Banda-
ríkjamenn hafa ekki aðeins neitunar-
vald í evrópskum öryggismálum
heldur einnig í þeim málum sem
varða hið kapítalíska alþjóðakerfi.
Bretar hafa neitunvald í öllum þeim
málum sem varða öryggisstefnu og
skattastefnu ESB. Þeir hafa þegar
lýst yfir andstöðu við tillögur um að
samræma skattastefnu ESB. Og sú
áhersla sem mið-vinstri stjórnir
Schröders og Jospins leggja á vaxta-
lækkanir til að draga úr atvinnuleysi
mæta harðri andstöðu Wims Duisen-
bergs, bankastjóra evrópska seðla-
bankans, sem á að standa vörð um
hinn sameiginlega evrópska gjald-
miðil eftir áramót. Það er því ekkert
sem bendir til þess að nýtt blað hafl
verið brotið með Potsdam-fundinum -
hvorki í samskiptum ríkjanna né á
vettvangi Evrópusamstarfsins.
skoðanir annarra
Úr böndunum
„Rannsókn dómsmálanefndar fulltrúadeildarinn-
ar á því hvort forsetinn hafi gerst sekur um embætt-
isafglöp er komin úr böndunum. Repúblikanar juku
umfang rannsóknarinnar á þriðjudag og nær hún
nú til fjársöfnunar fyrir kosningabaráttuna 1996. Af
hálfu repúblikana virðist þetta vera til merkis um
ósamkvæmni og örvæntingu. Nefndir á vegum öld-
ungadeildarinnar og fulltrúadeildarinnar og sér-
j sveit frá dómsmálaráöuneytinu hafa rannsakaö
| málið undanfarin tvö ár. Þær rannsóknir hafa ekki
j leitt neitt í ljós sem með sanngimi er hægt að segja
að réttlæti málshöfðun til embættismissis."
Úr forystugrein Washington Post 3. desember.
Neyð Asíu
„Ríkir nú samskonar kreppa i Asíu og rikti 1930
í Bandaríkjunum og í Evrópu? Og mun Asía draga
sömu lærdóma um þörfina á nýjum félagsmálaað-
gerðum í iðnvæddum löndum sínum? Þessu spurn-
I ingum er varpað fram í nýrri skýrslu Alþjóðavinnu-
j málastofnunarinnar. í skýrslunni er dregin upp
mynd af auknu atvinnuleysi, félagslegri neyð og
aukinni hættu á pólítískum óróa og „þingi götunn-
ar“ eins og við höfum þegar séð í Indónesíu. I
skýrslimni er sérstaklega bent á að ekkert félagslegt
öryggisnet sé fyrir þá sem skyndilega missa starf
sitt.“
Úr forystugrein Aftenposten 3. desember.
Erfítt að biðjast afsökunar
„Afsakið er orð sem mörgum þykir erfitt að segja.
Það er ennþá erfiðara ef þaö á að setja afsökunar-
beiðnina á blað. Að þessu komst forseti Kína, Jiang
Zemin, er hann var á ferð í Japan í síðustu viku.
Heimsóknin var ekki eingöngu kurteisisheimsókn.
Þetta var i fyrsta sinn frá seinni heimsstyrjöldinni
sem kínverskur leiðtogi heimsækir Japan. Japanir
vildu ekki biðjast skriflega afsökunar á gerðum sin-
um í stríðinu. Margir þingmenn stjómarflokksins
eru þeirrar skoðunar aö Japanir þurfi ekki að biðj-
ast afsökunar á neinu. Hlutverk Japans í alþjóðleg-
um stjórnmálum er lítið miðað við efnahagslega
stöðu landsins. Öðmvísi getur það ekki verið á með-
an þeir geta ekki sagt hið erfiða orð afsakið."
Úr forystugrein Jyllands-Posten 30. nóvember.